Kalifata Fatimida
Ny Kalifata Fatimida dia kalifata siita ismaelita naharitra hatramin' ny taonjato faha-10 ka hatramin' ny taonjato faha-12. Nivelatra manodidina ny faritra midadasik' i Afrika Avaratra izy, manomboka amin' ny Ranomasimbe Atlantika any andrefana ka hatrany amin' ny Ranomasina Mena any atsinanana. Ny Fatimida, izay tarana-mpanjaka arabo, dia milaza fa ny razambeny dia i Fatima zanakavavin' i Mohamady sy ny vadiny atao hoe Ali ibn Abi Talib, imam siita voalohany. Ny Fatimida dia neken' ny vondrom-piarahamonina ismaeliana isan-karazany ho imam ara-dalàna. Manaiky azy koa ny antokom-pinoana silamo any amin' ny firenena mozilmana maro hafa sy amin' ny faritra maro mifanila amin' izy ireo. Nipoitra tamin' ny vanim-potoan' ny Kalifata Abasida ny Fatimida izay nandresy an' i Ifriqiya ary nanangana ny tanànan' i al-Mahdiyya. Ny tarana-mpanjaka ismaelita dia nitondra faritany maro manerana ny morontsiraka afrikanan' i Mediteranea ary tamin' ny farany dia nanao an' i Ejipta ho ivon' ilay kalifata. Rehefa tonga teo amin’ ny faratampon' ny tanjany ilay kalifata dia nampiditra — ankoatra an’ i Ejipta — ireo faritra samihafa any Maghreb, any Sodàna, any Sicilia, any Ampiposahana, ary any Hijaz.
Teo anelanelan' ny taona 902 sy 909 dia tanteraka ny fototry ny fanjakan' ny Fatimida teo ambany fitarihan' ny da'i (misiônera) Abu Abdallah, izay ny fandreseny sy ny fakàny an' i Ifriqiya nofehezin' ny ny tarana-mpanjaka Aglabida dia nanokatra ny lalana ho amin' ny fananganana ilay kalifata. Taorian' izany fandresena izany, i Abdallah al-Mahdi Billah dia nalaina tao Sijilmasa ary avy eo dia nekena ho imaman' ilay hetsika, lasa kalifa voalohany sy mpanorina ilay tarana-mpanjaka fatimida tamin' ny taona 909. Tamin' ny taona 921, ny tanànan' i al-Mahdiyya dia natao renivohitra. Tamin' ny taona 948 dia nafindrany ny renivohitra ho any al-Mansuriyya, akaikin' i Kairouan. Tamin' ny taona 969, nandritra ny fitondran' i al-Mu'izz, dia nandresy sy naka an' i Ejipta izy ireo, ary tamin' ny taona 973 dia nafindra tany Kahira, izay renivohitra fatimida vao naorina, ny foibem-pitondranan' ny kalifata. Lasa foibe ara-pôlitika sy ara-kolontsaina ary ara-pivavahana tao amin’ ilay empira i Ejipta, izay namolavola kolontsaina vaovao sy “arabo teratany”. Taorian' ny fandresena maro voalohany nataony dia matetika ny kalifata dia namela fandeferana ara-pivavahana tamin' ireo sektan' ny silamo tsy siita, ary koa tamin' ny Jiosy sy ny Kristianina. Tsy dia nahomby firy anefa ireo mpitarika azy io tamin’ ny fandresen-dahatra ny Ejipsiana hanaraka ny finoany.
Taorian' ny fanapahan' i al-'Aziz sy ny an' i al-Hakim, ny fanapahan' i al-Mustansir nandritra ny fotoana ela dia niteraka fitondrana izay nahatonga ny fijanonan' ny kalifa hihataka ny raharaham-panjakana ary ny viziry dia nitombo fahefana kokoa. Nitarika ady an-trano tamin' ny taona 1060 ny fizarazarana ara-pôlitika sy ara-poko tao anatin' ny tafika izay nandrahona ny fahaveloman' ilay empira. Taorian' ny vanim-potoana fifohazana nandritra ny fitondran' ny viziry Badr al-Jamali dia nihena hery haingana ny Kalifata Fatimida nandritra ny faramparan' ny taonjato faha-11 sy faha-12. Ankoatra ny fahasahiranana anatiny dia nihena hery ilay kalifata noho ny fidiran' ny Tiorka Seljokida tao Siria tamin' ny taompolo 1070 sy noho ny fahatongavan' ny Kristiana mpanao kroazada tany Ampiposahana tamin' ny taona 1097. Tamin' ny taona 1171 dia nofoanan' i Saladin ny fitondran' ilay tarana-mpanjaka ary natsangany ny tarana-mpanjaka Aiobida, izay nampiditra indray an' i Ejipta tao amin' ny sehatry ny fahefana ara-dalànan' ny Kalifata Abasida.