Evanjely arabon' ny Fahazazana

Ny Evanjely arabon' ny Fahazazana izay fantatra ihany koa amin' ny anarana hoe Evanjely siriakan' ny Fahazazana na Fiainan' i Jesoa amin' ny teny arabo dia boky apôkrifa kristiana mitantara ny fahaterahana sy ny fahazazan' i Jesoa izay ahitana zava-mahagaga betsaka. Mety tany amin' ny taonjato faha-6 tany no nanangonana azy io, ary nifototra amin' ny ampahany tamin' ny Filazantsaran' ny Fahazazana araka an' i Tômasy sy ny Prôtevanjelin' i Jakôba ary ny Filazantsaran' i Pseodô-Matio, na dia mifototra amin' ny lovantsofina am-bava aza ny ampahany be.

Ny sora-tanam-piraketana roa sisa tavela dia natao tamin' ny taona 1299 sy tamin' ny taonjato faha-15-16 amin' ny teny arabo. Nadika tany amin' ny faritra avaratra any Iràka izy ireo ary nisy akony amin' ny fanoratana ny Kor'any.

Heverina fa ny dika voalohan' ity soratra apôkrifa ity dia tamin' ny fiteny siriaka tamin' ny taonjato faha-5 na faha-6. Ny dikan-teny arabo navoakan' i Henry Sike tamin' ny taona 1697 tamin' ny fiteny latina no nahalalan' ny Tandrefana azy.

Vontoatiny

Azo zaraina teno ny boky:

Ny fahaterahan' i Jesoa, izay nanao loharano ny Prôtevanjelin' i Jakôba;
Ny fahagagana nandritra ny fandosirana tany Ejipta, izay mety novelarina avy ao amin' ny lovantsofim-paritra;
Ny fahagagana nataon' i Jesoa nandritra ny fahazazany, izay naorina amin' ny Evanjelin' ny Fahazazana araka an' i Tômasy.

Misy fanaingoana maromaro anefa ilay lahatsoratra taloha, anisan' izany ny amin' ny lafik' i Jesoa zazakely izay nahasitranana olona, ny hatsembohany izay nivadika ho balsama ka nanasitranana habokana, ary mandoko lamba amin' ny loko isan-karazany amin' ny fandokoana manga indigô fotsiny. Voalaza ao koa ny fihaonan' i Jesoa tamin' i Jodasy Iskariôta, sy tamin' ny jiolahy niara-nohomboana aminy tatỳ aoriana.

Daty sy dikan-teny

Daty nanoratana azy

Ity filazantsara ity dia heverina fa avy amin' ny loharano siriaka tany amin' ny taonjato faha-5 na faha-6.

Fandikana azy amin' ny teny arabo

Nanjary fantatry ny Eorôpeana ilay evanjely tamin' ny alalan' ny dikan-teny arabo navoakan' i Henry Sike tamin' ny taona 1697 niaraka amin' ny dikan-teny latina. Hoy ny sasin-teny ao amin' ny fandikan-tenin' i William Hone^[1]: "It was received by the Gnostics, a sect of Christians in the second century..." (dikany: "Noraisin' ny Gnôstika, izay sekta kristiana tamin' ny taonjato faharoa, izany...").

I Ishodad avy any Merv, rain' ny fiangonana siriaka tamin' ny taonjato faha-9, no niresaka voalohany indrindra momba an' io filazantsara io, tao amin' ny fanaovany heviteny amin' ny Baiboly momba ny Filazantsaran' i Matio. Hita ao amin' ny Kor'any ihany koa ny fitantaran' ny Filazantsara arabon' ny Fahazazana, indrindra ny fizaràna faharoa momba ny fahagagana tany Ejipta.

Misy manam-pahaizana manokana milaza fa ny fisiany ao amin' ny Kor'any dia mety noho ny lazan' ny zavatra lazain' ilay filazantsara teo amin' ny Arabo. Tsy fantatra mazava raha nahitana an' io filazantsara io tao Hejaz, saingy toa azo inoana izany.

Na izany aza, araka ny filazan' ny manam-pahaizana silamo dia nadika tamin' ny teny arabo io filazantsara io tamin' ny vanim-potoana taorian' ny niforonan' ny fivavahana silamo noho ny fahasahiranan' ny Eorôpeana tamin' ny taonjato faha-16 amin' ny fandikana ny tarehin-tsoratra arabo voalohany izay mbola tsy tonga fomba ho amin' ny teny latina ary koa noho ny tsy fahampian' ny lahatsoratra nosoratana tany Arabia talohan' ny vanimpotoana silamo.

Ny fikarohana vao haingana indrindra amin' ny sehatry ny fandalinana ny fivavahana silamo nataon' i Sydney Griffith sy ny namany (2013), i David D. Grafton (2014), i Clair Wilde (2014) ary i ML Hjälm sy ny namany (2016 sy 2017) dia manamafy fa "ny azo ambara momba ny mety hisian' ny dikan-teny kristianan' ilay filazantsara amin' ny teny arabo talohan' ny fivavahana silamo dia ny tsy mbola nisian' ny famantarana azo antoka momba ny fisiany."

Fanampin' izany, i ML Hjälm ao amin' ny fikarohana nataony farany indrindra (2017) dia nilaza fa ny sora-tanana misy fandikan-tenin' ilay filazantsara dia hita tsy talohan' ny taona 873. Na izany aza, araka ny filazan' ny manam-pahaizana toa an' i Gabriel S. Reynolds, dia tsy voatery midika izany fa tsy maintsy avy amin' ny loharano an-tsoratra ny fampitana, fa mety avy amin' ny loharano jiosy sy kristiana izay niely am-bava tamin' ny tapany farany amin' ny Andro Taloha tao Atsinanana Akaiky.

Andalana mitovy ao amin' ny Kor'any

Ny tantara iray mifanitsy ao amin' ny Filazantsaran' ny Fahazazana sy ny Kor'any dia hita ao amin' ny Filazantsara arabon' ny fahazazan' ny Mpamonjy sy ny Sorata 19:29–34, izay nitantarana ny an' i Jesoa niteny fony izy zazakely tao an-kibo.

Ny ao amin' ny Filazantsara arabon' ny Fahazazan' ny Mpamonjy:

Efa nilaza Izy fa niteny i Jesoa, ary raha nandry teo am-pandriany tokoa Izy, dia hoy Izy tamin' i Maria reniny: Izaho no Jesoa, Zanak' Andriamanitra, ilay Teny [Logos], izay terakao, araka ny nolazain' ny anjely Gabriela taminao. ary ny Raiko efa naniraka Ahy ho famonjena izao tontolo izao." -- And 2.

I Abdullah Yusuf Ali, ao amin' ny Kor'any:

"29 Nefa natorony ilay zaza. Hoy izy ireo: "Ahoana no hiresahana amin' ny zaza ao am-bohoka?" 30 Hoy izy: "Mpanompon' i Allah tokoa aho: nanome ahy fanambaràna Izy ary nanao ahy ho mpaminany; 31 Ary nataony ho sambatra aho na aiza na aiza misy ahy, ary nandidy ahy ny hivavaka sy hanao fiantrana raha mbola velona koa aho; 32 (Izy) efa nanao ahy ho tsara fanahy tamin' ny reniko, fa tsy nanjakazaka na ory; 33 Koa fiadanana anie ho amiko amin' ny andro nahaterahako, ny andro hahafatesako, ary ny andro hitsanganako ho amin' ny fiainana (indray)!" 34 Izany no Jesoa zanak' i Maria: fahamarinana (izany), izay iadian' izy ireo (amin' ny tsy misy dikany). – Kor'any, 19:29–34

Jereo koa

Ireo evanjelin' ny fahazazana

Loharano sy fanamarihana

↑ I William Hone dia mpanao asa soratra anglisy sady mpivaro-boky, teraka tamin' ny 3 Jona 1780 ary maty tamin' ny 8 Nôvambra 1842.

[1] I William Hone dia mpanao asa soratra anglisy sady mpivaro-boky, teraka tamin' ny 3 Jona 1780 ary maty tamin' ny 8 Nôvambra 1842.

[1]