Bariba (vahoaka)
Ny Bariba dia vondrom-poko ao Benîno sy ao Nizerià, izay mpiara-manorina ny Fanjakan' i Borgu any amin' ny tapany avaratra-atsinanan' i Benîno ankehitriny sy andrefana-afovoan' i Nizerià. Miantso ny tenany hoe Baatonu (na Baatombu raha maro) izy ireo. Izy ireo no mponina maro anisa indrindra ao amin' ny Departemantan' i Borgou sy Alibori ao Benîno.
Any Nizerià dia hita miparitaka eo anelanelan' ny Fanjakan' i Kwara any andrefana sy ny Faritr' i Borgu ao amin' ny Fanjakan' i Niger izy ireo.
Mety misy Bariba iray tapitrisa, ka ny 70 % amin' izy ireo dia ao Benîno itanany ny laharana fahefatra amin' ny vondrom-poko lehibe indrindra ary mandrafitra ny 1/11 eo ho eo amin' ny mponina (9,2 %). Ny Bariba dia mifantoka indrindra any avaratra-atsinanan' ilay firenena, indrindra fa manodidina ny tanànan' i Nikki, izay heverina ho renivohitry ny Bariba nentim-paharazana.
Tamin' ny faran' ny taonjato faha-18 dia nahaleo tena avy tamin' ny Iôroba ao Oyo izy ireo ary nanangana fanjakana maromaro tao amin' ny faritr' i Borgou. Ny fanjanahana an' i Benîno (avy eo an' i Dahomey) nataon' ny Frantsay tamin' ny faran' ny taonjato faha-19, sy ny fametrahana sisintany anglisy-frantsay, dia namarana ny raharaham-barotra nataon' ny Bariba tao amin' ilay faritra.
Anisan' ny fetiben' izy ireo ny Gani Festival isan-taona ka ny singa manan-danja amin' izany dia ny fitaingenana soavaly.
Ny fambolena no asa ara-toekarena lehibe indrindra sahanin' ny Bariba. Mamokatra katsaka, ampemby, vary, landihazo, mangahazo, oviala, voamaina, menaka palma ary voanjo ny Bariba. Miompy akoho amam-borona sy biby fiompy izy ireo.
Manana anjara toerana lehibe ao amin’ ny Bariba ny fivavahana ary Mozilmana ny ankabeazany. Na izany aza, maro amin' ny vondrom-piarahamonina bariba no manana ny finoany manokana.