Kristianisma Tatsinanana
Ny kristianisma tatsinanana dia mampivondrona sampana maro amin' ny kristianisma sy antokom-pinoana samihafa: ny Fiangonana antekalkedôniana (toy ny Fiangonan' ny Kônsily Telo sy ny Fiangonan' ny Atsinanana), ny Fiangonana ôrtôdôksa tatsinanana ary ny Fiangonana Katôlika Tatsinanana. Mampiasa io andia-nteny io ny mpahay tantara mba hanondroana ny kristianisma ao Eorôpa Atsinanana taorian' ny fisarahana tamin' ny 1054, ka mifanohitra amin' ny "kistianisma tandrefana". Nisy fiantraikany ara-pôlitika sy ara-teôlôjia io fisarahana io, izay niteraka ny famaritana ny hoe Andrefana "latina" sy Atsinanana "bizantina".
Ny Fiangonana ôrtôdôksa tatsinanana, izay misy mpino eo amin' ny 280 tapitrisa eo ho eo tamin' ny fiandohan' ny taonjato faha-21, no mamorona vondrom-piarahamonina maro anisa ao amin' ny kristianisma tatsinanana. Ny "Kristiana any Atsinanana" kosa dia Kristiana avy ao amin' ny antokom-pinoana samihafa (antekalkedôniana, ôrtôdôksa, katôlika, prôtestanta) monina any amin' ny faritra Atsinanana Akaiky sy Atsinanana Afovoany. Vitsy anisa izy ireo izay misy mpino 10 ka hatramin' ny 11 tapitrisa.
Fiaviany
[hanova | hanova ny fango]Ny Fiangonana kristiana any Atsinanana, na Fiangonana Tatsinanana, dia ireo fiangonana kristiana niforona sy nalamina nandritra ny taonjato maro tany amin’ ny faritra atsinanana amin' ny Empira Rômana. I Jerosalema sy i Antiôkia ary i Aleksandria dia nitana ny anjara toeran' ny renivohitra ara-pivavahana.
Tamin’ ny taona 330 ny emperora Kônstantino I dia namindra ny renivohitry ny empira avy any Rôma ho any Kônstantinôpla (nantsoina hoe Nea Roma, izany hoe "Roma Vaovao"), izay lasa foibe ara-tsaina lehibe. Tany Rôma dia mitana ny laharan' ny patriarka ny evekan' ny renivohitry ny empira (izay mamototra ny fiorenan' ny Fiangonany hatrany amin' ny apôstôly Piera na Petera), nitondra ny anaram-boninahitra hoe "pontifex" (ara-bakiteny "tetezana") ary "Primum inter pares" ("voalohany amin' ireo mitovy aminy", izay anaram-boninahitra natao ho fanajana fotsiny. Nametraka ny seza fiandrianan' i Kônstantinôpla ho eo amin' ny toerana faharoa, aorian' ny an' i Rôma, ny Kônsily voalohany tao Kônstantinôpla tamin' ny taona 381. Teraka noho izany ny Pentarkia, dia ny fitambaran' ny foibe dimy ara-tantara: Rôma, Kônstantinôpla, Aleksandria, Antiôkia ary Jerosalema (araka ny filaharany sy ny laharam-piamboniany). Tany ivelan' ny Empira Rômana dia nalalaka nanao fandaminana ho Fiangonana mahaleo tena maro ny Kristiana.
Avy eo dia niaina fifandirana maro momba ny kristôlôjia, sy korontana ara-potokevitra sy ara-pôlitika ny Tontolo Kristiana.