Kristianisma ôrtôdôksa
Ny kristianisma ôrtôdôksa na ôrtôdôksia dia fiombonan' ny fiangonana kristiana anisan' ny tranainy indrindra vokatry ny fivakisan' ny Fiangonana Lehibe voalohany noho ny tsy fitovian-kevitra ara-pitondrana sy ara-teôlôjia nisy teo amin' ny Fiangonana tatsinana sy ny Fiangonana tandrefana. Ny vakiny faharoa tamin' izany dia ny Fiangonana katôlika izay tsy iza fa ny Fiangonana tandrefana tany alohan' ny Refôrma prôtestanta. Mino ny Trinite ny Ôrtôdôksa nefa tsy niombon-kevitra tamin' ny Fiangonana katôlika ny amin' ny Fanahy Masina izay inoan' ny Ôrtôdôksa fa mipoitra avy amin' ny Ray ihany fa tsy amin' ny Zanaka koa (jereo: Filioque).
Ny kristianisma ôrtôdôksa dia iray amin' ny antokom-pinoana telo lehibe amin' ny kristianisma. Tahaka ny Pentarkian' ny taonarivo voalohany, ny fiombonana ôrtôdôksa dia alamina ho Fiangonana aotôsefaly tsy mifampiankina amin' ny fomba fijery ara-dalàna sy ara-panahy, tamin' ny taonjato faha-21 dia niisa dimy ambin' ny folo izy ireo, raha tsy isaina ireo heverin' ireo be mpanaraka ho tsy kanônika. ny tena. Ireo Fiangonana ireo dia misafidy ny primatany manokana, izay manana ny fahefana pastôraliny miankina amin' ny patriarka fidin' ny sinôda.
Maro amin' ireo fahefana pastôraly ireo no mifanitsy amin' ny fizaràn-tanin' ny firenena na fanjakana môderna iray na maromaro; ny Patriarkatan' i Môskoa, ohatra, dia mifanitsy amin' ny ankamaroan' ny fanjakana vokatry ny faharavan' ny Firaisana Sôvietika. Izy ireo koa dia mety ahitana metrôpôly, episkôpata (na evesea), paroasy, mônastera na metôkia ivelany an' ny zanaka am-pielezana, na koa any ivelan' ny firenena misy ny patriarka (toa an' i Kônstantinôpla izay manana ampaham-pari-piadidiana ao amin' ny tapany avaratra sy atsinanan' i Grisia); indraindray dia mifanitsaka izy ireo (toy ny an' i Besarabia izay ifanitsahan' fari-piadidian' ny patriarikan' i Bucarest sy ny an' i Môskoa).
Ny fielezan' ny ôrtôdôksia dia nanomboka any amin' ny faritra atsinanana amin' ny lemaka mediteraneana ao anatin' ny kolontsaina grika. Ny fiangonany isam-toerana ao aminy dia manana fampianarana sy asa fanompoana mitovy, sady miara-mahatsapa mafy ho ao amin' ny Fiangonana tokana. Ny Baiboly sy ny litorjia dia azo vakiana amin' ny fiteny litorjika tranainy na amin' ny fitenim-pirenena amin' izao fotoana izao ao amin' ny fari-piadidian' ny patriarka. Ny Kristiana ôrtôdôksa tsirairay dia manaraka ny taom-piangonana voafehin' ny tetiandro litorjikan' ny Fiangonana izay iankinany.