Kalkedôna

I Kalkedôna na Kalsedoana dia tanàna grika tany Bitinia (ao Torkia ankehitriny), eo amin' ny Ranomasina Prôpôntisy na Prôpôntida, (Ranomasina Marmara ankehitriny) eo amin' ny fidirana atsinanana mankany amin' ny andilan-dranomasina Bôsfôro, manatrika an' i Bizantioma (na Bizansa) sy atsimon' i Krisôpôlisy (Scutari na Üsküdar ankehitriny). Amin' ny teny grika ity tanàna ity dia nantsoina hoe Χαλκηδών / Khalkêdôn. Antsoina hoe Kadıköy i Kaklkedôna ankehitriny sady lasa tanàna an-tsisin' i Istanbul (iorenan' ny trano fonenan' ny olona manankarena), fitohizan' i Üsküdar.

Tantara

Niorina tamin’ ny taona 685 tal. JK izy izay zanatanin' i Megara (τὰ Μέγαρα / tà Mégara, tanàna niorina eo amin' ny tendron' ny saikanosin' i Kôrinto). Resy ka nalain' i Otanes (satrapa, solontena-mpanjaka) ilay tanàna avy eo (araka ny lazain' i Herôdôtôsy, V, 26), taorian' ny diabe fanafihana nataon' i Dariôsy I hiady amin' ny Skitiana. Avy any Kalkedôna no niainga ny tetezan-tsambo izay natao hanafihana an' i Grisia, tamin' ny fiandohan' ny Ady Medika (na Ady Grika-Persiana).

Nandritra ny Ady tao Pelôpônesôsy dia nandray an' i Lamakhos i Kalkedôna, iray amin' ny stratêgós telo nalefa tany Hellespontos mba hanangona ny hetra ho an' ny Ligin' i Delos (araka ny voalazan' i Thucydides, IV, 25, 2). Na izany aza, niova ankolafy ilay tanàna avy eo, ary nandray miaramila spartiana mpiambina tanàna. Nanao fahirano azy i Akibiades tamin’ ny taona 410 tal. JK, ary nandresy ny satrapa Farnabāzu izay nihazakazaka hiaro ny tanàna. Araka ny fepetran' ny fifanarahana notaterin' i Ksenôfôna, I Kalkedôna dia tsy maintsy mandoa hetra amin' ny Ateniana, anisan' izany ny hetra tsy voaloa izay azo adika ho famerenana ny phoros (tahirim-bola ho enti-miady) izay nofoanana tamin' ny taona 413 tal JK.

Tamin’ ny taonjato faha-2 tal. JK dia teo ambany fifehezan' ny Fanjakan' i Bitinia i Kalkedôna ary tamin' ny taona 145 dia voatery niala avy ao ho any Nikômedia ny mponina tao. --- Lasan' ny Empira Rômana ilay tanàna taorian’ ny nanomezan' i Attalos III, mpanjakan’ i Pergamôsy, ny fanjakany, tamin’ ny taona 133 tal JK. --- Tafiditra ao anatin’ ny lova navelan’ i Nikomedes IV ho an’ ny Empira Rômana tamin’ ny taona 74 tal JK. Niaritra ny fananiham-bohitra nataon' i Mithridates VI, izay noroahin' i Lucullus avy eo. Teo ambany fahefan' ny Empira Rômana indray ilay tanàna dia lasa tanàna afaka indray.

Tamin' ny taompolo 260 dia norobain' ny Gôty notarihin' i Respa i Kalkedôna. --- I Kalkedôna no nampiantrano ny Kônsily ekiomenika fahefatra tao amin' ny kristianisma tamin' ny taona 451 taor JK, dia ny Kônsily tao Kalkedôna. Episkôpata taloha ilay tanàna.

Nanao fahirano an' ilay tanàna i Khosro II, mpanjaka persiana sasanida, tamin’ ny taona 602 ary nandresy ka naka azy io ho valifaty tamin' ny namonoana an’ i Mauricius Tiberius namany; avy eo dia nandrahona mivantana an' i Kônstantinôpôlisy notarihin' i Phocas izy. Niverina eo ambany fanapahen' ny Empira Bizantina ilay tanàna tamin' ny taona nanaraka, talohan’ ny nanaovan' ny Persiana fahirano azy indray (nefa tsy azony) tamin’ ny taona 617 sy 626, avy eo ny Arabo, avy eny an-dranomasina, tamin’ ny taona 678 sy 718.

Tamin’ ny taonjato faha-9 dia niorina teo amin’ io faritra io ny Slava izay nandray ny kolontsaina helenika veitvety. Ny Kroazada voalohany sy faharoa dia niampita azy io tamin’ ny taona 1098 sy 1148, nisy ihany ny fandrobana, na dia fizaràn-tany kristiana aza io faritra io. Tamin' ny taona 1204, ny Kroazada fahefatra dia naka ny afovoan' ilay empira sy an' i Kalkedôna: nisy ny fanenjehana nihatra tamin' ny mponina tao, ny Kristiana ôrtôdôksa (raha Katôlika kosa ny mpanao kroazada): maro no nisesitany any Nikea na Nisea.

Tamin' ny taona 1261 dia lasan' ny Grika tao amin' ny Empiran' i Nikea i Kalkedôna, saingy tamin' ny taona 1326 dia lasan' ny Tiorka Ôtômana ary naka ny anarana hoe Kadıköy ("vohitry ny mpitsara"). Na izany aza dia nitazona ny ankamaroan' ny mponina grika (izay madiotanana, mpanankarena) hatramin' ny taona 1923 tamin' ny fifanakalozana mponina araka ny Fifanarahana tao Lausanne izay nitarika ny fiaingan' ny Grika hankany amin' ny tapany avaratr' i Grisia ary nosoloina Tiorka. Ankehitriny dia tanànan' ny manankarena eny amin' ny manodidina an' i Istanbul i Kalkedôna.