Jerikô
I Jerikô na Jerikao dia tanàna miorina eo andrefan' ny ony Jôrdana ao avaratra atsinanan' i Jerosalema, akaikin' ny tendro avaratry ny Ranomasina Maty, ao amin' ny lohasahan' i Jôrdana. Amin' ny teny hebreo izy dia atao hoe יריחו / Yerīḥo, amin' ny teny arabo dia أريحا / Arīḥā, amin' ny teny grika kosa dia Iεριχώ / Ierikhô. Iericho no fiantsoana azy amin' ny teny latina.
Araka ny Baiboly
[hanova | hanova ny fango]
Araka ny Baiboly, ao amin' ny Bokin' i Jôsoa (na Jôsoe), rehefa avy niditra tao amin' ny Tany Kanaana ireo Zanak' i Israely notarihin' i Jôsoa (na Jôsoe), dia i Jerikô no tanàna voalohany azony (Jôsoa 2 – 4). Nirodana noho ny fitsofana trompetra notarihin' i Hôsea zanak' i Nona ny manda niaro ny tanàna. Naringana ny mponina tao sady lasa voaozona ilay tanàna. Tamin' ny andron' i Jesoa dia nanana ny maha izy azy i Jerikô.
Ao amin' ny Testamenta Taloha
[hanova | hanova ny fango]Araka ny Bokin' i Jôsoa, ny tanàna voalohany tao amin' ny tany Kanaana izay azon' i Jôsoa sy ny Zanak' i Israely tokony tamin' ny taona 1493 tal. J.K. dia i Jerikô. Ny Bokin' i Jôsoa dia mitantara fa fito andro taorian' ny nahatongavany dia namabo an' i Jerikô ny Israelita. Nirodanana ny mandan' i Jerikô taorian' ny nampihodidinana im-pito ny Fiaran' ny Fanekana amin' ny tanàna sy ny nitsofan' ny mpisorona fito trompetra (shofar) manodidina azy. Rava tanteraka noho izany ny tanànan' i Jerikô (Jôs. 6:1-27). Ny mponina rehetra sy ny biby fiompy rehetra dia naringana avokoa. I Rahaba sy ny ankohonany ihany no afaka tamin' izany (Jôs. 2:17). Ny tanàna sy ny entana azo baboina tao dia voaozona. Izao no tenin' i Jôsoa ny amin' izany:
"Dia nilaza fanozonana Josoa tamin' izany andro izany ka nanao hoe: Ho voaozona eo anatrehan' i Jehovah izay olona mitsangana manorina ity tanàna Jeriko ity indray; ny ain' ny lahimatoany no ho sazin' ny hanorenany ny fanambaniny, ary ny ain' ny faralahiny no ho sazin' ny hananganany ny vavahadiny." (Jôs. 6.26, Ny Baiboly)
Araka ny Boky voalohan' ny Mpanjaka, dia naorina indray i Jerikô (taonjato maro taty aoriana):
“Tamin' ny andron' i Ahaba no nanorenan' i Hiela Betelita an' i Jeriko; ny ain' i Abirama lahimatoany no sazin' ny nanorenany ny fanambaniny, ary ny ain' i Segoba faralahiny no sazin' ny nananganany ny vavahadiny, araka ny tenin' i Jehovah izay nampilazainy an' i Josoa, zanak' i Nona”. (1Mpan. 16.34, Ny Baiboly)
Maro ny arkeôlôga izay milaza fa ny fitantarana ny ady tao Jerikô dia tsy mifanaraka amin' ny zava-misy marina ara-tantara satria tsy nimanda sady tsy nisy mponina ny tanàna tamin' io fotoana tantaraina ao amin' ny Baiboly io, izay tokony ho tamin' ny taonjato faha-13 tal. J.K.
Ao amin' ny Testamenta Vaovao
[hanova | hanova ny fango]
Ny Filazantsara (araka an' i Matio sy araka an' i Marka sy araka an' i Lioka) dia miresaka fa nandalo tao Jerikô i Jesoa ka nanasitrana lehilahy jamba iray (Marka. 10.46; Lio. 18.35) na roa (Mat. 20.29), sady nampiala amin' ny fanao ratsiny ilay mpamory hetra atao hoe Zakaiosy na Zake (Lio. 19.1-10). Ny lalana eo anelanelan' i Jerosalema sy i Jerikô dia toerana nisehoan' ny fanoharana ny amin' ilay Samaritana tsara fanahy (Lio. 10.23-37). Voatsiahy ao amin' ny Epistily ho an' ny Hebreo ny nampianjerana ny mandan' i Jerikô (Heb. 11.30).