Fiteny daiaka
Ny fiteny daiaka dia vondrom-piteny ara-jeôgrafia sy ara-kolontsaina ampiasain' ny vahoaka Daiaka ao amin' ny nosy Borneo, izay mizara amin' i Indônezia (Kalimantan) sy i Malezia (Sabah sy Sarawak) ary i Broney. Anisan' ny fiteny malaiô-pôlineziana ireo fiteny ireo,Tsara ny manamarika fa ny hoe "fiteny daiaka" dia tsy manondro fianakaviam-piteny iray sy ranoray, fa vondrom-piteny ara-jeôgrafia sy ara-kolontsaina. Ny fiteny daiaka dia vondrona pôlifiletika, midika izany fa tsy avy amin' ny razambe iray izy ireo. Anisan' ny fianakaviam-piteny aostrôneziana (ao amin' ny fiteny malaiô-pôlineziana ) izy ireo, saingy mizara ho vondrona maromaro, indrindra ao anatin' ny amin' ny vondrom-piteny bôrneô avaratra sy ny vondrom-piteny ibanika. Izany fahasamihafàna izany no mahatonga ny fanasokajiana azy ho sarotra sy hiadian' ny mpahay teny hevitra. Misy fiteny daiaka 70 eo ho eo, na mihoatra arakaraka ny fanasokajiana. Ity fahasamihafana ity dia maneho ny fizarazarana ara-jeôgrafia sy ara-kolontsainan' ny Daiaka.
Fanasokajiana anatiny
[hanova | hanova ny fango]Vondrom-piteny bôrneô avaratra
[hanova | hanova ny fango]Ny fiteny bôrneô avaratra dia vondrona iray manan-danja ao anatin' ny fiteny daiaka, ampiasain' ny vondrom-piarahamonina daiaka isan-karazany any Borneo Avaratra, indrindraindrindra any Malezia (Sabah sy Sarawak) ary kely kokoa any Indônezia (Kalimantan).
Fiteny sabahàna
[hanova | hanova ny fango]Ny fiteny sabahàna dia apiasaina indrindra any Sabah (Malezia).
- fiteny dosona: vondrom-piteny na vondrom-pitenim-paritra ampiasain' ny Dosona, iray amin' ny vondrom-piteny daiaka lehibe indrindra any Sabah. Anisan’ izany ny fiteny dosona afovoany, ny fiteny kadazana amorontsiraka, sns;
- fiteny morotika: vondrona misy fiteny maromaro toa ny fiteny ôkôlôda, ny fiteny keningao moroty, ny fiteny tagaly moroty, sns. (anisany koa ireto fiteny ireto: paluan, selungai murut, timugon murut, bookan, bulungan, kalabakan, sembakung murut, serudung murut, tidung);
- fiteny paitanika: vondrom-pitent kely ahitana ny fiteny paitana.
Fiteny saraoaka avaratra
[hanova | hanova ny fango]Ny fiteny saraoaka avaratra dia ampiasaina indrindra any Sarawak (Malezia).
- fiteny kelabitika: vondrona ahitana ny fiteny kelabita, ny fiteny lengilo, ny fiteny londaieha, ny fiteny potôha, ny fiteny sa'bana ary ny fiteny tringa. Ireo fiteny ireo dia ampiasain' ny vondrom-piarahamonina vitsy;
- fiteny kaianika: indraindray dia sokajiana misaraka ny fiteny kaianika, nefa matetika izy ireo no heverina ho anisan' ny fiteny bôrneô avaratra amin' ny heviny malalaka kokoa. Anisan’ izany ny fiteny kaiana, ny fiteny môdanga, ny fiteny bahao, sns.
Vondrom-piteny ibanika
[hanova | hanova ny fango]Ny fiteny ibanika na ibaniana dia vondrona manan-danja ao amin' ny fiteny malaîka. Na dia ampahany amin' ny fiteny malaîka aza izy ireo dia ampiasain' ny Daiaka, indrindra fa ny fiteny ibàna. Ny fiteny ibanika dia ampiasaina indrindra any amin' ny ilany andrefana amin' i Borneo, indrindra ny any Sarawak (Malezia) sy ny ampahany amin' i Kalimantan (Indônezia).
- fiteny ibàna: fiteny be mpampiasa indrindra ao amin' ilay vondrona ary fitenin' ny Ibàna, vahoaka daiaka.
- fiteny moalanga: ampiasaina any afovoan' i Kalimantan Andrefana (Indônezia);
- fiteny seberoanga: ampiasaina koa any Kalimantan Andrefana;
- fiteny remona: ampiasaina any Sarawak (Malezia);
- fiteny seboiao: ampiasaina any Sarawak;
- fiteny balao: ampiasaina any Sarawak (Malezia).