Fandroana
Ny fandroan' andriana na Fandroana dia firavoravoana anaovana fampandroana masina ny andriana tao amin' ny Fanjakana Merina ao afovoan' i Madagasikara izay tanterahina amin' ny fiandohan' ny volana Alahamady. Araka ny lovantsofina dia ny mpanjaka Ralambo tamin' ny taonjato faha-15 no nanomboka izany fanao izany, nefa ny fandinihana ny fomba amam-panaon' ny mponina any Azia Atsimo-Atsinanana dia ahatsapana fa fitohizan' ny fetin' ny rano izany. Teo amin' ny Merina dia ankalazaina mandritra ny herinandro eo ny Fandroana. Tsy ny mpanjaka ihany no mandro amin' io fotoana io fa ny vahoaka koa. Fankalazana ny taombaovao koa ny Fandroana.
Nanomboka tamin' ny taona 1884 anefa dia novana ho amin' ny 22 Nôvambra, izay fitsingerenan' ny andro nahaterahan' ny mpanjakavavy Ranavalona III sy nametrahana azy ho mpanjaka, ny Fandroana. Rehefa rava ny Fanjakana Merina tamin' ny taona 1897 dia nosoloan' ny mpanjanatany frantsay ny andro 14 Jolay ny fandroana mba hankalazana ny fetim-pirenena frantsay.
Lovantsofina momba ny niandohany
[hanova | hanova ny fango]
Araka ny lovantsofina, rehefa nadehandeha namakivaky ny tanety ny mpanjaka Ralambo (taona 1575-1610) sy ny olona niaraka taminy dia nifanena tamin' ny ombidia matavy dia matavy ka tapa-kevitra ny hanao fanatitra dorana an' izany. Rehefa may ny nofon' ilay omby dia voasinton' ny fofony manitra Ralambo ka nanandrana nihinana ny hena. Nilaza amin' izay izy fa tsara hohanina ny hen' omby. Maro ny angano milaza fa ny mpanompony sy Ralambo no afaka nihinana hen' omby[1] na izy irery ihany[2]. Ralambo ihany koa no heverina fa namorona ny fetin' ny Fandroana mba hankalazana izany fihinanan-ken' omby voalohany tao Imerina izany[3] [4], na dia maro aza ny milaza fa efa fanao hatry ny ela talohan' ny nanjakany izany fa nanampy fombafomba vitsivitsy ihany amin' ny fankalazana izy[5]. Miavaka ny fetin' ny Fandroana amin' ny famonoana sy fihinanana omby nafahy betsaka. Tamin' ny fitsingerenan' ny andro nahaterahany (tsnam-nolan' ny Alahamady) no nanaovana ny fankalazana. Maneho am-panoharana ny fihavaozan' ny fiarahamonina izany fankalazana izany, izay tanterahina mandritra ny andro maro aloha sy aorian' ny andro voalohany amin' ny taona, dia ny vava Alahamady amin' ny volana Alahamady izay atao hoe Alahamadibe[6].
Fanatanterahana ny fankalazana
[hanova | hanova ny fango]Fankalazana ny Fandroana faha-mpanjaka
[hanova | hanova ny fango]Fankalazana amin' ny Alahamadibe
[hanova | hanova ny fango]Na dia tsy fantatra mazava ny tena endrika nanaovana ny fankalazana ny Fandroana tamin' ny voalohany, satria nivoatra miandalana izany, dia manambara ny mety ho endrikendriky ny fety ny lovantsofina tamin' ny taonjato faha-18 sy faha-19[7]. Araka ny lovantsofina dia mivory ny mpianakavy rehetra isan-tanàna niaviany avy mandritra ny fetin' ny fandrona. Mifamela heloka sy mihavana indray ny fianakaviana nisy disadisa tany aloha. Diovina sy arenina ny trano sady ampidirana fanaka vaovao ary mividy akanjo vao ny olona. Mitondra afolava na harendrina atao hoe "afo tsy maty" sady mandeha mitanjozotra ny ankizy isan-tanàna amin' ny alina ho fankalazana ny Fandroana.
Izany fihavaozana ara-tandindona izany dia marihina indrindra amin' ny valabe izay fahalalahan' ny firaisana ara-nofo tanterahina amin' ny alina mialoha ny andron' ny Fandroana (nasehon' ny misiônera britanika tany am-piandohan' ny taonjato faha-19 ho mitovy amin' ny atao amin'ny teny anglisy hoe "orgy"), sy amin' ny fiverenana amin' ny lamim-piarahamonina hentitra indray, ahitana ny mpanjaka mametraka amin' izay ny fiandrianany eo amin' ny fanjakany[7].
Amin' ny marainan' ny andro voalohan' ny Alahamady dia vonoina ny akoholahy mena ka ahosotra ny mpanjaka sy ny olona manatrika ny fankalazana ny rany. Mandro amin' ny rano nohasinina ny mpanjaka. Aorian' izany dia amafazany amin' ny vahoaka manatrika izany rano izany ho fitsofan-drano sy mba hahasoa ny fiandohan' ny taona[3]. Vonoina ny omby volavita[8] ka ny ran' io no afafy hitahiana ny mpanjaka sy ny vahoaka. Marihina fa ny tendrombohitra 12 masina ihany no mahazo mamono omby volavita, dia i Alasora, Ambohidrabiby, Imerimanjaka, Ampandrana, Ilafy, Antananarivo, Ambohimanga, Antsahadinta, Ambohitrontsy, Imerimandroso, Ikaloy ary i Namehana.
Atono na karakaraina amin' ny fomba manokana atao hoe "jaka" no tena fanao ny hen' omby hohanina mandritra ny fetin' ny Fandroana. Ny jaka dia hena notetehina madinika sy nafangaro jabora ka fonosina sy nampidirina anaty siny tanimanga sady tehirizina anaty tany mandritra ny roambin' ny folo volana mba hozaraina mandritra ny fetin' ny Fandroana amin' ny taona manaraka[6].
Fanovana ny andro nankalazana ny Fandroana faha-mpanjaka
[hanova | hanova ny fango]Nandritra ny taonjato faha-19 dia nisy mpanjaka nanova ny andro fanaovana ny Fandroan' andriana ho amin' ny andro nahaterahany fa tsy tamin' ny volana Alahamady.
Nanomboka tamin-dRadama II (1861-1863) dia tsy nankalazain' ny mpanjaka intsony ny Fandroana amin' ny Alahamadibe, noho izy nanaraka ny fivavahana kristiana izay nifanohitra amin' ny fanandratana ny sampy masina 12, nifanohitra amin' ny fanaovana lapabe sy kimandrimandry mandritra ny andro tsy maty, ary amin' ny fanaovana sorona eny amin' ny fasana. Nanomboka tamin' ny mpanjaka Radama II dia io teny hoe Fandroana io no teny tena nampiasain' ny vahoaka hilazana ny fety manamarika ny fiandohan' ny taona tao Imerina.
Tamin-dRanavalona III (1881-1896) dia efa tsy nankalazaina intsony ny Fandroana sy ny Alahamadibe fa dia ny 22 Nôvambra, fitsingerenan' ny andro nahaterahan' io mpanjaka io, no nakalazaina ary tamin' izany dia Asaramanitra no nilazana io fety io, satria vanimpotoan' ny asara izany.
Fankalazana ny Fandroana faha-fanjanahan-tany
[hanova | hanova ny fango]Rehefa tonga ny Frantsay dia foana ny fankalazana ôfisialy ny fetin' ny Fandroana sy ny Alahamadibe. Nisy ihany anefa ny Malagasy nanao ny fankalazana ka nahatonga ny mpanjanatany frantsay nanafoana izany fankalazana izany tamin' ny alalan' ny didim-pitondrana tamin' ny taona 1897. Nosoloana ny fankalazana ny 14 Jolay, fetim-pirenena frantsay, ny fankalazana ny Fandroana. Ny 01 Janoary koa no lasa fankalazana ny taombaovao.
Tamin' ny volana Nôvambra 1943 dia nisy fetin' ny Fandroana natao tany Toulouse tamin' ny fitondran' i Philippe Pétain nandritra ny satam-pitondrana tao Vichy any Frantsa. Nanova tarehy sy niakanjo sahala amin' ny mpanjaka merina i Pétain, dia nomena sary omby sokitra hazo avy amin' ny miaramila tirailleurs malagasy nentina tany Frantsa, taorian' ny fananiham-bohitra nataon' ny Britanika taty Madagasikara (5 Mey - 8 Nôvambra 1942) tamin' ny ady lehibe faharoa[9].
Jereo koa
[hanova | hanova ny fango]Loharano sy fanamarihana
[hanova | hanova ny fango]- ↑ Bloch, Maurice (1985). "Almost Eating the Ancestors". Man. 20 (4): 631–646. JSTOR 2802754.
- ↑ Raison-Jourde, Françoise (1983). Les souverains de Madagascar. Antananarivo: Karthala Editions. pp. 141–142. ISBN 978-2-86537-059-7.
- ↑ 3,0 et 3,1 De La Vaissière, Camille; Abinal, Antoine (1885). Vingt ans à Madagascar: colonisation, traditions historiques, moeurs et croyances. Paris: V. Lecoffre. pp. 285–290.
- ↑ Ogot, Bethwell A. (1992). Africa from the sixteenth to the eighteenth century. Paris: UNESCO. p. 876. ISBN 978-92-3-101711-7. Retrieved February 18, 2011.
- ↑ Madatana. "Colline d'Ambohidrabiby". (Tahiry)
- ↑ 6,0 et 6,1 Raison-Jourde, Françoise (1983). Les souverains de Madagascar (in French). Antananarivo: Karthala Editions. p. 29. ISBN 978-2-86537-059-7.
- ↑ 7,0 et 7,1 Larson, Pier M. (1999), "A cultural politics of bedchamber construction and progressive dining in Antananarivo: ritual inversions during the fandroana of 1817", in Middleton, Karen (ed.), Ancestors, Power and History in Madagascar, Leiden, The Netherlands: Brill, pp. 37–70, ISBN 978-90-04-11289-6, retrieved March 3, 2010
- ↑ Ny omby volavita dia omby mena misy fotsy eo amin' ny handriny, lamosiny, rambony ary ny tongony,
- ↑ Eric T. Jennings, "Vichy Propaganda, Metropolitan Public Opinion, and the British Attack on Madagascar, 1942", L'Esprit Créateur, 47, 1 (2007): 53.