Abidy ronika
Ny abidy ronika dia ny fitambaran' ny litera ao amin' ny andiana abidy maro noforonin' ny vahoaka jermanika hanoratana ny fiteny jermanika isan-karazany (afa-tsy ireo maningana) talohan' ny nandraisany ny abidy latina, ary ho an' ny tanjona manokana taorian' izay. Ankoatry ny fanehoana ny feon-teny (fônema) dia azo ampiasaina hanehoana ny hevitra nomena azy ireo ny rona. Manondro ity fampiasana azy ity amin' ny teny hoe Begriffsrunen ny manam-pahaizana. Fantatra amin' ny anarana hoe futhark na fuþark (avy amin' ny litera enina voalohany amin' ny soratra: F, U, Þ, A, R, ary K) ny karazany skandinavianina; atao hoe futhorc na fuþorc (noho ny fiovan' ny feo amin' ny teny anglisy taloha amin' ny anaran' ireo litera enina ireo) ny karazany anglôsaksôna. Ny fotoana nampisy ny soratra ronika azo antoka voalohany indrindra dia nanomboka tamin' ny taona 150 tany ho any, miaraka amin' ny soratra mety ho nisy teo aloha tamin' ny taona 50 taor. J.K. ary ny mety ho filazalazan' i Tacitus, senatera rômanina momba ny fampiasana ny rona dia tamin' ny taona 98 tany ho any. Amin' ny ankapobeny dia vasolon' ny abidy latina ny abidy ronika noho ny fidiran' ny fivavahana kristiana, tamin' ny 700 taor. J.K. tany Eorôpa Afovoany ary tamin' ny taona 1100 tany Eorôpa Avaratra. Na izany aza dia nitohy ho an' ny tanjona manokana ny fampiasana ny abidy ronika taorian' io vanim-potoana io. Hatraty amin' ny taonjato faha-20 dia mbola nampiasaina tao Soeda ny tarehin-tsoratra ronika mba hatao fanaingoana tao Dalarna sy amin' ny tetiandro ronika.
