Sivilizasiona mikeniana

Avy amin'i Wikipedia
"Saron-tavan' i Agamemnôna", vita amin' ny volamena, hitan' i Heirich Schliemann tao amin' ny fasana faha-2, tao amin' ny toerana niorenan' i Mikenay, tamin' ny taona 1876.

Ny sivilizasiona mikeniana na sivilizasiona miseniana dia sivilizasiona tamin' ny faramparan' ny Andron' ny Alimo, izay naharitra teo anelanelan' ny taona 1650 sy 1100 tal. J.K. eo ho eo, ny fara tampony dia eo anelanelan' ny taona 1400 sy 1200 tal. J.-C.

Ity sivilizasiona ity dia nivoatra avy any amin' ny tapany atsimon' i Gresy an-tanibe, fa teo aloha ny foibe mavitrika indrindra amin' ny tontolo egeana dia tany amin' ireo nosy, tao amin' ny tangoro-nosy Siklada ary indrindra tany Kreta, izay nitomboan' ny sivilizasiona minôana nanomboka tamin' ny fiandohan' ny taonarivo faha-2 tal. J.K. Manodidina ny 1650/1600 tal. J.K., ireo toerana an-tanibe dia nisy fandrosoana voalohany, izay manaporofo ny fampitomboana ny avara-pianarana tao aminy, izay hita indrindra amin' ny fasana manankarena nofongarin' i Heinrich Schliemann tao Misena na Mikenay (grika: Μυκῆναι / Mykênai) tamin' ny taona 1876. Ny sivilizasiona mikeniana dia nivoatra tao anatin' ny taonjato manaraka, taorian' ny dingana tsy tena fantatra mazava.

Tamin' ny taona 1450 tal. J.K., i Kreta dia nanjakan' ny Mikeniana na Miseniana, izay nanorim-ponenana tao amin' ny lapan' i Knôsôsy. Eo no ahitana ireo soritra tranainy indrindra amin' ny fanoratana mikeniana, dia ny lineary B, izay nandikana endrika tranainy amin' ny fiteny grika. Hatramin' ny nandraisan' i Michael Ventris sy John Chadwick azy tamin' ny 1952, ny sivilizasiona mikeniana, amin' ireo sivilizasiona egeana rehetra talohan' ny vanimpotoana helenika, dia ny hany fantatra amin' ny alalan' ny sisan-javatra arkeôlôjika sy tahirin-kevitra epigrafika (soratra voasokitra). Ao amin' ny kôntinenta, ny sivilizasiona mipoitra amin' io fotoana io ihany dia nifototra amin' ny ampahany amin' ny fandraisana anjara ara-kolontsainan' ny Minôana, dia mampivelatra tsikelikely ny sivilizasiona voalamina manodidina ny lapa sy trano mimanda maromaro izay mety ho foiben' ny fanjakà-mpanjaka izay nanapaka ireo faritra ireo (i Mikenay tany Argôlisy, i Pilôsy tany Mesenia, i Tebay tany Beôtia, sns.). Izy ireo dia tarihin' ny mpanjaka izay napetraka eo amin' ny lohan' ny fitantanan-draharaha iray izay hazavaina ao amin' ny takela-tanimanga fitantanan-draharaha voasoratra amin' ny lineary B. Matetika no resahina ny amin' ny "sivilizasionan-dapa" satria avy notarihina avy amin' ny lapa izay nandrafitra hetsika maro io sivilizasiona io, sahala amin' ny izay mitranga amin' ny sivilizasiona niara-nisy taminy tany Atsinanana Akaiky sy tany Ejipta. Na izany aza, ny fahefana ara-pôlitika mikeniana dia mazava ho azy fa tsy ivon-toerana manokana.

Ny sivilizasiona mikeniana dia niitatra tao amin' ny tontolo egeana, ka hita hatrany Azia Minora izay mifandray amin' ny faritra eo ambany fitarihan' ny fanjakan' ny Hitita (na Hetita), izay mahafantatra ny Mikeniana amin' ny anarana hoe Ahhiyawa, teny ilazana ny anarana hoe Akeana izay nohamarinin’ ny soratra grika tatỳ aoriana, indrindra fa i Hômera. Ny tononkalon’ ity farany, indrindra ny Illiada, dia matetika natao ho fanondroana momba ny sivilizasiona mikenaiana, satria toa mitahiry ny fahatsiarovana ny fotoana nanjakan' ny mpanjakan' i Mikenay tamin' ny Grika. Saingy ny toe-javatra toy izany dia tsy mbola nohamafisin' ny loharanom-baovao momba ny Andron' ny Alimo, ary indrindra ny amin' ny Ady tany Trôia malaza izay matetika ezahina apetraka amin' io vanim-potoana io.

Tokony tamin' ny taona 1200 tal. J.K., ny sivilizasiona mikeniana dia niditra tao amin' ny dingam-pitotonganana, voamariky ny faharavan' ny toerana maro nisy lapa, ny fiafaran' ny fampiasana ny soratra ary ny faharavana tsikelikelin' ireo andrim-panjakana nampiavaka azy. Ny toetra ara-kolontsaina mikeniana dia nanjavona tsikelikely taorian' ny taonjato faha-12 tal. J.K., nandritra ny vanim-potoana antsoina hoe "Andro Maizina". Tsy voahazava ny anton' izany fitontonganana izany. Rehefa tafarina ny tontolo grika taorian' ny taona 1000, dia nanao izany tamin' ny fototra vaovao izy, ka ny sivilizasiona grika taloha izay niforona taty aoriana dia nanadino ny zava-bita tamin' ny vanim-potoana mikeniana.