Kristianisma tamin' ny taonjato voalohany
Ny kristianisma tamin' ny taonjato voalohany dia mahafaoka ny tantaran' ny kristianisma manomboka amin' ny fiandohan' ny asa fitorian' i Jesoa na Jesosy (tokony tamin' ny taona 27–29 taor. J.K.) ka hatramin' ny nahafatesan' ny farany tamin' ny Apôstôly roa ambin' ny folo (tokony tamin' ny taona 100 taor. J.K.) ary noho izany dia fantatra amin' ny anarana hoe Andro Apôstôlika na Vanim-potoana Apôstôlika koa io vanim-potoana io.
Ny kristianisma tany am-boalohany dia nipoitra avy amin' ny asa fitorian' i Jesoa momba ny andro farany. Taorian' ny nahafatesan' i Jesoa, ny mpanara-dia azy voalohany indrindra dia nanangana sekta jiosy apôkaliptika mesianika nandritra ny vanimpotoan' ny Tempoly Faharoa tamin' ny taonjato voalohany. Raha tamin' ny voalohany izy ireo nino fa ny fitsanganan' i Jesoa tamin' ny maty no fiandohan' ny andro farany, tsy ela dia niova ny finoan' izy ireo momba ny fiandrasana ny fiavian' i Jesoa fanindroany sy ny fiantombohan' ny Fanjakan' Andriamanitra amin' ny fotoana manaraka.
I Paoly Apôstôly, izay Jiosy Fariseo (na Jody Farisianina) nanenjika ny Kristiana jiosy voalohany, dia niova fo manodidina ny taona 33–36 taor. J.K. ary nanomboka nitory teny tamin' ny Jentilisa (na Jentily). Araka ny voalazan' i Paoly, ny Jentilisa niova fo dia azo avela tsy hanaraka ny lalàna jiosy (Mitzva), amin' ny filazany fa hamarinina amin' ny finoana an' i Jesoa ny olona rehetra. Anisan' ny nampisaraka tsikelikely ny kristianisma tany am-boalohany sy ny jodaisma izany, satria nanjary fivavahana miavaka ny kristianisma, izay nandray Jentilisa ao aminy sady maro anisa.
Nisy fiangonana voalohany ny tao Jerosalema, Kristiana izay notarihin' i Jakôba ilay Marina sy i Petera (na Piera) ary i Joany Apôstôly (na Jaona Apôstôly). Araka ny Asan' ny Apôstôly (Asa 11:26) dia tany Antiôkia (na Antiôka) no niantsoana voalohany ny mpanara-dia azy hoe "Kristiana". Maty maritiora tany Rôma, renivohitry ny Empira Rômana, i Petera tatỳ aoriana. Nanohy nampiely ny hafatry ny Filazantsara (na Evanjely) nanerana ny tontolo grika-rômana ny apôstôly ary nanorina ny fari-piadidian' eveka notantanan' ny apôstôly manodidina ireo ivontoeran' ny kristianisma tany am-boalohany. Ny apôstôly maty farany dia i Joany (na Jaona) tokony tamin' ny taona 100 taor. J.K.