Baltazara (mpanjaka)
I Baltazara na Baltasara dia zanakalahin’ i Nabônida mpanjakan’ i Babilôna. Izy no mpiara-mitantana tamin-drainy tamin' ny taona 553 tal. J.K. Izy no nitantana ila empira nandritra ny sesitany an-tsitrapo nataon' ity farany tao amin' ny ôazisy tao Tayma. Ao amin' ny Bokin' i Daniela (Dan 5 - 8) dia voalaza fa zanak' i Nebokadnetsara (II) sy mpanjaka izy rehefa lasan' ny Mediana sy Persiana ilay tanàna.
Amin' ny teny babilôniana izy dia atao hoe Bel-šarru-usur ou Bel-šarru-uṣur, izay midika hoe "Bel, arovy ny mpanjaka". Amin' ny teny hebreo izy dia atao hoe בלשאצר / Belshatsar, fa amin' ny teny grika kosa dia Βαλτάζαρ / Baltázar, ary amin' ny teny latina dia Balthasar.
Araka ny Bokin' i Daniela[hanova | hanova ny fango]
Ny toko faha-5 ao amin' ny Bokin' i Daniela na Bokin' i Daniely, dia milazalaza ny zava-nitranga tamin' ny andro firavoravoana nataon' i Baltazara, fety iray natao tao amin' ny fitoeram-panaka volafotsin' ny Tempolin' i Sôlômôna, nentin' i Nebokadnetsara II avy any Jerosalema, nandritra ny Fahababoana tany Babilôna. Ny tantara dia miseho miaraka amin' ny fiavian' ny tafika persiana izay efa akaiky.
"1 Nanao fanasana lehibe Baltasara mpanjaka, ho an' ny tompo-menakeliny arivo lahy: ary nisotro divay teo anatrehan' ireo arivo lahy izy. 2 Nentanin' ny divay Baltasara, dia nampaka ny kapoaka volamena sy volafotsy, nalain' i Nabokodonozora rainy, teny an-tempoly izay ao Jerosalema, mba hisotroan' ny mpanjaka amam-tompo-menakely mbamin' ireo vadiny sy vaditsindranony. 3 Nony nentina ny kapoaka volamena nalaina teny an-tempolin' ny tranon' Andriamanitra, izay ao Jerosalema, dia nisotro tamin' izany ny mpanjaka, ny tompo-menakely, ny vadiny mbamin' ny vadintsindranony. 4 Nisotro divay izy ireo, ary nankalaza ny andriamaniny volamena sy volafotsy, varahana sy vy, ary vato aman-kazo." (Daniely 5.1-4, Ny Baiboly Masina)
Avy eo izy ireo dia nahita tanana nanoratra teo amin' ny rindrina hoe "mene mene tekel upharsin", izay tsy hain' ny mpisikidy, na ny ombiasy, na ny mpanandro.
Misy fandikan-tenin' ny raby sasany, izay voarakitra ao amin' ny Talmodan' i Babilôna ny ampahany aminy, dia mihevitra fa fehezan-dalàna ireo teny ireo, ohatra hoe atbash.
Tsy dia misy dikany firy ny fanamarihana ny lanja sy ny refy: "mina roa, sekely iray ary tapany roa". Amin' ny endriny atao am-bava, dia midika hoe: mene, manisa; tekel, mandanja; upharsin, mizara - ara-bakiteny "isaina sy lanjaina ary zaraina roa". Aaraka ny torohevitra nomen-dreniny, i Baltazara dia niantso an' i Daniela izay nanome fanazavana ilay fehezanteny. Namaky ny teny farany (prs) hoe peres izy fa tsy parsin. Rehefa vita io safidy ary rehefa voadik' i Daniela ilay lahatsoratra dia nanambara tamin' ny mpanjaka izy hoe:
26 Ka izao no hevitr' ireo teny ireo: Mené (voaisa): nisain' Andriamanitra ny fanjakanao, dia notaperiny. 27 Thekel (voalanja): nolanjaina tamin' ny mizàna hianao, ka hita fa maivana. 28 Perès (voazara): hozaraina ny fanjakanao, ka homena ny Meda sy ny Persa. (Daniely 5.26-28, Ny Baiboly Masina)
26 Izao no hevitry ny teny: Mene, voaisan' Andriamanitra ny nanjakanao ka taperiny amin' izao; 27 Tekela, efa voalanja tamin' ny mizana ianao ka, indro, latsa-danja; 28 Paresa, zarazaraina ny fanjakanao ka omena ho an' ny Mediana sy ny Persiana. (Daniala 5.26-27, Ny Baiboly)"
Ny andininy farany amin' ilay toko dia milaza fa io fandrahonana avy amin' Andriamanitra io dia tanteraka haingana satria ny nahafatesan' i Baltazara dia tamin' io alina io ihany. Nandray ny seza fiandrianana i Dariôsy Mediana.
Ny Bokin' i Daniela dia manao an' i Nebokadnetsaara ho rain' i Belsazara. Hita ao amin' ny Bokin' i Baroka, boky deoterôkanônika, izay ataon' ny ankamaroan' ny mpahay tantara fa nosoratana tamin' ny taonjato faha-2 tal. J.K. Mety ho fahadisoana fotsiny avy amin' ireo mpanoratra izany. Misy mpanao heviteny mihevitra fa io andalana io dia afaka mifameno amin' ireo loharano ivelan' ny Baiboly amin' ny fanomezana io teny io ny dikan' ny hoe raibe na teo mpialoha. Ny teny hebreo hoe av nandikana ny hoe "ray" dia matetika ampiasaina amin' ny heviny hoe raibe.