Wikipedia:Takelaka/6 2020
I Persia dia fanjakana tany Atsinanana-Akaiky, teo anelanelan'ny Ranomasina Kaspiana sy ny Helodrano Persika, ary mifanandrify amin'i Iràna ankehitriny. Ny mponina tao no atao hoe Persiana. Tamin'ny taona 1935 i Persia dia novana anarana ho Iràna. Maro ireo fanjakan-dehibe (empira) nifandimby tao Persia hatramin'ny Media ka hatramin'ny an'ny Persiana. Nahatratra ny fara tampon'ny lazany i Persia tamin'ny fanapahan'ireo Akemenida.
Ireto ireo fanjakana sy ny fianakaviana nanjaka nanapaka an'i Persia:
- Empira akemenida (550-330 tal. J.K.)
- Empira helenistika (330-124 tal. J.K.)
- Fanjakan'ny Arsakida (247 tal. J.K - 224 taor. J.K.)
- Empira sasanida (224-651 taor. J.K.)
- Diastia safavida (1501-1736 taor. J.K.)
- Dinastia afsarida (1736-1796 taor. J.K.)
- Dinastia kajara (1785-1925 taor. J.K.)
Ny Lembalemba Iraniana dia nonenan'ireo foko ariana nanomboka tamin'ny taona 1500 tal. J.K. tany ho any, ka ny foko lehibe tamin'ireo dia ny Mediana na Meda, izay nonina tao amin'ny tapany avaratra andreafana, sy ny Parsa (na Persiana) izay nonina tao amin'ny tapany atsimo. Nanjaka tamin'izany faritra izany ny Mediana nefa rava izany tamin'ny fahatongavan'ny Skitiana (na Skita) tamin'ny taonjato faha-7 tal. J.K., na dia afaka nandroaka azy ireo ny Mediana tamin'ny taona 625 tal. J.K. Ny Persiana tamin'izany fotoana izany dia nanana ny fanjakany manokana nefa nandoa hetra tamin'ny Mediana ka tsy nifarana izany toe-javatra izany raha tsy tamin'ny andron'i Kirosy Lehibe, izay mpanjaka akemenida nitondra an'i Ansàna.