Aller au contenu

Many

Avy amin'i Wikipedia
Santionana many na orea

Ny many na orea, izay antsoina koa hoe karbamida (satria diamidan' ny asidra karbônika izy), dia taharo ôrganika misy raikipohy simika CO(NH2)2. Ity amida ity dia manana vondrona aminô roa (–NH2) mitambatra amin' ny vondrona miasa karbônila (–C(=O)–). Io no amida tsotra indrindra amin' ny asidra karbamika.

Ny many dia manana anjara toerana lehibe amin' ny metabôlisman' ny selam-biby ahitana taharon' azôta ary izy no tena misy azôta ao amin' ny amanin' ny biby mampinono.

Orinasa any Bangladesy izay mamokatra zezika misy many.

Izy io dia vainga tsy misy loko, tsy misy fofona, azo levonina anaty rano, ary saika tsy misy poizina (ny LD50 dia 15 g/kg ho an' ny voalavo). Raha levonina anaty rano izy dia sady tsy asidra no tsy alkalinina. Mampiasa azy io amin' ny dingana maro ny vatan' ny biby, indrindra fa ny famoahana azôta. Ny aty dia mamorona azy amin' ny fampifangaroana môlekiolana amôniaka roa (NH3) amin' ny môlekiola diôksidana karbônina (CO2) ao anatin' ny tsingerin' ny many. Ny orea dia ampiasaina betsaka amin' ny zezika ho loharanon' azôta (N) ary akora manan-danja amin' ny indostria simika.

Tamin' ny taona 1828 dia hitan' i Friedrich Wöhler fa ny orea dia azo vokarina avy amin' ny akora fanodina tsy ôrganika, izay dingana manan-danja eo amin' ny sehatry ny simia. Sambany no nasehon' izany fa ny akora iray izay fantatra teo aloha ihany fa vokatry ny aina dia azo amboarina ao amin' ny laboratoara tsy misy akora fototra biôlôjika, ka mifanohitra amin' ny foto-pampianarana vitalista niely, izay milaza fa ny zavamananaina velona ihany no afaka mamokatra ny vokatra simikan' ny fiainana.