Hangul

fandinihana vaninteny roa : han, gul

Ny abidy koreanina izay azo antsoina ihany koa hoe hangul (hanja : 諺文 ; hangul : 한글 hangŭl, hangeul) na Chosŏn'gŭl (ao Korea Avaratra) dia abidy noforonina hanoratana ny fiteny koreanina. Ny tanjon'io fiforonana io dia hampihena ny tsifahaizana manoratra sy mamaky teny any Korea. Nivadika soratra ofisialy ny abidy hangul tamin'ny famoaha-dalàna tamin'ny taona 1894. Any korea avaratra, chosŏn'gŭl (조선글) no anaran'io abidy io.

Abidy tsy mampiasa sora-baventy ny soratra hangul. Ny hangul dia mampiasa litera 51, ary tononina hoe jamo (자모) izy ireo.

Arka ny lazain'i Louis-Jean Calvet, ny hangul, abidy iray mirindra tsara amin'ny rafi-peon'ny fiteny koreanina, ka anisan'ny abidy tsara indrindra eto an-tany.

Ankehitriny, ny endri-tsoratra hangul dia anisan'ny mampisongadina ny koreanina. Ny hanja (fomba fanoratana miendri-tsoratra sinoa) ankehitriny dia tsy ampiasaina intsony amin'ny fiainana mandavanandro ; ny asa soratra siantifika no tena mampiasa azy mba hampiavaka ny ireo teny mitovy tsipelina. Ny hanja no nanoratana ny teny koreanina hatramin'ny faramparan'ny taonjato faha-19. Efa nandramana nampiasain'ny fiteny hafa ny fiteny koreanina. Nanandrana nampiasa io abidy io ny fiteny cia-cia (ao Indonezia) nandritry ny taona vitsivitsy, fa niverina tamin'ny abidy latina indray noho ny tsifankasitrahan'ny manam-pahefana indonezianina.

Ny endri-tsoratra hangul dia mora ianarana kokoa nohon'ny endri-tsoratra sinoa izay mifototra amin'ny sinôgrama. I Sejong, mpanjaka koreanina niaina tamin'ny taonjato faha 15 no namorona ilay soratra. Betsaka ny olona nanohitra io fomba fanoratana vaovao io tamin'ny androny, fa na dia izany, nianatra nanoratra hangul ihany ireo valalabemandry. nampiasa hanja foana hatrany amin'ny fahataperan'ny fanjanahantany Japoney teo anivon'ny taonjato faha roapolo ny olona nobeazina.

Tamin'ny androny, ny andriana koreanina dia nitohitra tamin'io abidy io, satria, araka ny heviny, ny fahaizana manoratra dia tokony ho an'ny andriana sy ho an'ny mpiasam-panjakana avo ihany, fa tsy ho an'ny valalabemandry.

Anarana

Anarana ofisialy

Ny anarana ofisialin'ny abidy koreanina ao Korea Atsimo dia Hangul, izay noforonin'i Ju Sigyeong tamin'ny taona 1912. Ny teny hoe Han dia avy amin'ny teny sinôkoreanina 韓 han izay anaran'ny koreanina amin'ny teny sinoa. Ny dikany noho izany dia mety ho «soratra koreanina» na «soratra lehibe».

Ao Korea Avaratra, ny anarana ofisialin'ilay soratra dia조선글 Chosŏn'gŭl. Chosŏn (na Joseon) dia anarana hafa an'i Korea ihany koa.

Anarana niaviana

Ny anaran'ny abidy koreanina tamin'ny fiandohany dia Hunminjeongeum (훈민정음; 訓民正音) izay mety afohezina hoe jeonum. Noho ny tsifaneken'ny koreanina ao Sina ny anarana hoe Hangul na Chosŏn'gŭl, dia urigeul no anarana iantsoan'ny koreanina sinoa ny soratra ampiasainy.

Anarana hafa

Talohan'ny taonjato faharoapolo, ny hangul dia nolatsalatsain'ny olona nobeazina izay nampiasa ny soratra sinoa antsoina hoe «hanja». Ny anarana nomeny ny soratra koreanina dia :

• Achimgeul (아침글) (soratra azo ianarana indray maraina). Nisy fahamarinana izany. Hoy i Jeong Inji «Ny olon-kendry dia hahalala azy ireo alohan'ny hiafaran'ny maraina, ny vendrana dia afaka mianatra azy io anatin'ny folo andro».
• Gukmun : (Hangul: 국문, hanja: 國文) sora-pirenena
• Eonmun : (Hangul: 언문, hanja: 諺文) soratry ny valalabemandry
• Amgeul : (암글) soratry ny vehivavy
• Ahaetgul : (아햇글) sora-jaza.

Tantara

Ny soratra hangul dia noforonin'i Sejong Ilaibe tamin'ny 1443 mba hahamora ny fampianarana mamaky teny sy manoratra, ary navoakany tamin'ny 1446 ho solon'ny hanja (soratra sinoa nampiasaina hatramin'izay).

Ny tarehintsoratra dia avy amin'ny endriky ny am-bava rehefa manonona ny renifeo. Arak'i Gari Leyard, ny renifeo fototra dimy dia avy amin'ny soratra phags-pa izay nampiasain'ny mpitondra tamin'ny fiankohonana Yuan tao Sina tamin'ny aona 1270 hatramin'ny 1360.

Noraràn'i Yeonsangun mpandimby an'i Sejong ny soratra hangul, ary naverina nampiasaina indray ilay izy tamin'ny 1894. Nampiasain'ny be sy ny maro tao Korea ilay soratra taorian'ny Ady Lehibe Faharoa ary nampitombo haingana ny taham-pahaizana mamaky sy manoratra ao Korea avaratra sy Atsimo.

Tontolo manodidin'ny famoronana hangul

Nampiasaina ho teny am-bava ny teny koreanina nandritry ny taonjato maro dia maro. Nodinihana ireo fitoviana amin'ny teny japoney.

Nanomboka tamin'ny taonjato fahanina, noho ny fahatongavan'ny bodisma ary ny fianjadian'i Sina, dia niseho ireo rafi-panoratana teny koreanina avy amin'ny tny sinoa: Idy, Kugyol ary Hyangch'al.

Rehefa tonga am-panjakana i Sejong izay mpanjaka fahaefatry ny tarana-panjaka Yi, dia efa vory avokoa ireo tanin'ny saikanosy koreanina. Na dia izany aza, ireo olona ao amin'ny fihaviam-pirazanana ambony ary mpiasam-panjakana ihany no nahay namaky teny sy nanoratra, noho ny fahasarotan'ny soratra sinoa. Hitan'i Sejong ho fototry ny tsifahaizan'ny vahoaka mamaky sy manoratra izany toe-javatra izany. Araka ny nambaran'ireo olona tsy dia mpomba ny soratra hangul, ilay soratra dia «ho ahafahana mandika ny didim-pitsarana amin'ny teny iombonana», ka «mety hitarika fitarainana feno avy amin'ny olon-tsotra»

Voahodidin'ny manam-pahaizana amin'ny siansa maromaro i Sejong (fomba kônfoseanina amatsiam-pahaizana ny mpanjaka, ary rehefa nitarika fanavaozana soa aman-tsara, dia namorona ny Hangul izay nantsoina hoe Hunminjeongum («feo marina ho an'ny fanabeazam-bahoaka») izay navoakany ny 9 Oktobra 1446 tanaty taratasy mitovy anarana, izay somary fohy ary nosoratana tamin'ny teny sinoa klasika. Ny olana tamin'ilay soratra vaovao dia ny fanoheran'ireo manam-pahaizana izay mihevitra fa ny soratra sinoa ihany no hahadika ny teny koreanina. Vokatr'izany dia nahazo anarana mandatsa. Taorian'izay dia ny fanjakana no manohitra ny fisian'ny hangul.

Fandraràna tamin'ny taonjato faha-15-19

tamin'ny 1504 dia noraran'i Yeonsangul ny fampiasana hangul eo imasom-bahoaka noho izy voatsikeran'ny vahoaka nampiasa hangul. Noraràna avokoa ireo asa soratra nosoratana tamin'ilay abidy. tamin'ny 1506, nofoanan'i Jungjong ny ministeran'ny sora-bahoaka. Ny vehivavy ary ny vahoaka tsy nahazo fanabeazana tamin'ny teny sinoa no nampiely ary tsy nampanjavona ilay soratra.

Taonjato faha-19 hatramin'izao fotoana izao

Tamin'ny 1984 dia nitaky fanavaozana ara-pandraharahana ireo manam-pahefana japoney, izay manan-tanjona ny mandao ny fampiasana teny sinoa ary ny fampiasana teny koreanina ankehitriny ho teny ofisialy solon'ny teny sinoa soratana. Nampiasaina tamin'ny atontan-taratasy ara-panjakana tokoa ny teny koreanina alohan'ny nanjanahan'ny japoney an'i Korea. Nampiasaina voalohany indrindra ny anarana hoe hanugl tamin'ny 1912, izay midika «soratra lehibe» amin'ny teny koreanina taloha ary «soratra koreanina» amin'ny teny koreanina ankehitriny. Ny hangul dia ampahan'ny fanoherana amin'ny mpanjanatany, ka rehefa resy tokoa i Japana tamin'ny Ady Lehibe Faharoa, dia nahita fahombiazana tokoa ilay soratra tamin'ny fampihenana ny tsifahaizan-taratasy ny soratra hangul, na dia voazara roa aza ny firenena. Nipetraka tokoa ny hangul rehefa tonga amin'ny sekoly ambaratonga faharoa sy amin'ny ambaratonga ambony ny koreanina noho ny hasarotan'ny soratra sinoa. Nanomboka tamin'ny taona 1995 dia tsy nampiasa sinôgrama intsony ny gazety koreanina.

Ny 9 Oktobra, andro ahatsiarovana ny hangul dia antsoina hoe «andron'ny hangul» ao Korea Atsimo. Ao Korea Avaratra indray, ny atao hoe «Andron'ny Chosŏn'gŭl» dia ankalazaina ny 15 Janoary.

Ankehitriny dia mbola ianarana ny hanja ary mbola ampiasaina amin'ny taratasy siantifika na mba hampisongadina ireo teny tsy mitovy fanononana ary mitovy fanoratana fa tsy mitovy hevitra.

Tamin'ny 2009, dia nanapa-kevitry ny hampiasa soratra hangul ny manam-pahaizan'ny tanàna indonezianin'i Bau-Bau hanoratana ny teniny. Tsy nitohy ilay hevitra noho ny lalàna indonezianina mandrara ny fampiasana soratra hafa afatsy abidy latina.

Jamo

Ny hangul dia abidy mampiasa litera 51, tononona hoe jamo (자모, hanja : 字母) misy sokajina jamo maromaro. :

• renifeo fotony 14 (자음/子音 jaeum)
• renifeo miverindroa 5 (쌍자음/雙子音 ssang jaeum)
• renifeo roa 11 (복자음/複子音 bok jaeum)
• zanapeo fotony 10 (모음/母音 moeum)
• zanapeo voalahatra 11 (쌍모음/雙母音 ssang moeum)

Ity ny tabilao mampiseho ny jamo rehetra miasa ankehitriny.

Amin'ny tsanganana voalohany dia misy ny jamo.
Amin'ny tsanganana faha roa dia misy ny anaran'ny jamo.
Amin'ny tsanganana faha telo dia misy ny fandikana teny koreanina amin'ny abidy latina.
Amin'ny tsanganana faha efatra dia misy ny fitononina jamo.
Amin'ny tsanganana faha dimy dia misy ny lantom-peo araka ny AAI.

Hangeul Jamo 한글 자모

Foto-ditera
renifeo					zanapeo
Jamo	anarana	Rom.	API	Jamo	anarana	Rom.	API
ㄱ	기역 (giyeok)	g/k	gu/k	[g-]/[-k̚]	ㅏ	아 (a)	a	[-a-]
ㄴ	니은 (nieun)	n	n	[n-]/[-n]	ㅑ	야 (ya)	ya	[-ja-]
ㄷ	디귿 (digeut)	d/t	d/t	[d-]/[-t̚]	ㅓ	어 (eo)	eo	[-ʌ-]
ㄹ	리을 (rieul)	r eo alohan'ny zanapeo, l eo anoloan'ny renifeo iray na any amin'ny faran'ny teny.	r/l	[ɾ-]/[-ʎ]	ㅕ	여 (yeo)	yeo	[-jʌ-]
ㅁ	미음 (mieum)	m	m	[m-]/[-m]	ㅗ	오 (o)	o	[-o-]
ㅂ	비읍 (bieup)	b/p	b/p	[b-]/[-p̚]	ㅛ	요 (yo)	yo	[-jo-]
ㅅ	시옷 (siot)	s/t	s/t	[s-]/[-t̚]	ㅜ	우 (u)	u	[-u-]
ㅇ	이응 (ieung)	ng	ng	[-ŋ]	ㅠ	유 (yu)	yu	[-ju-]
ㅈ	지읒 (jieut)	j/t	dj/t	[tɕ-]/[-t̚]	ㅡ	으 (eu)	eu	[-ɯ-]
ㅊ	치읓 (chieut)	ch/t	tch/t	[tɕʰ-]/[-t̚]	ㅣ	이 (i)	i	[-i-]
ㅋ	키읔 (kieuk)	k	kh	[kʰ-]/[-k̚]
ㅌ	티읕 (tieut)	t	th	[tʰ-]/[-t̚]
ㅍ	피읖 (pieup)	p	ph	[pʰ-]/[-p̚]
ㅎ	히읗 (hieut)	h/t	h/t	[h-]/[-t̚]
Litera mikambana
renifeo mikambana					zanapeo mikambana
Jamo	anarana	Rom.	fanonanana	API	Jamo	anarana	Rom.	API
ㄲ	쌍기역 (ssanggiyeok)	kk	k tsindriana	[kʼ-]/[-k̚]	ㅐ	애 (ae)	ae	[-ɛ-]
ㄸ	쌍디귿 (ssangdigeut)	tt	t tsindriana	[tʼ-]/[-t̚]	ㅒ	얘 (yae)	yae	[-jɛ-]
ㅃ	쌍비읍 (ssangbieup)	pp	p tsindriana	[pʼ-]/[-p̚]	ㅔ	에 (e)	e	[-e-]
ㅆ	쌍시옷 (ssangsiot)	ss	s tsindriana	[sʼ-]/[-t̚]	ㅖ	예 (ye)	ye	[-je-]
ㅉ	쌍지읒 (ssangjieut)	jj	tch tsindriana	[tɕʼ-]/[-t̚]	ㅘ	와 (wa)	wa	[-wa-]
Gropina renifeo					ㅙ	왜 (wae)	wae	[-wɛ-]
Jamo	anarana	Rom.	fanonanana	API	ㅚ	외 (oe)	oe	[-wi-]
ㄳ	기역 시옷 (giyeok siot)	ks	x	[-k̚]/[-ks-]	ㅝ	워 (weo)	weo	[-wʌ-]
ㄵ	니은 지읒 (nieun jieut)	nj	ndj	[-n]/[-ntɕ-]	ㅞ	웨 (we)	we	[-we-]
ㄶ	니은 히읗 (nieun hieut)	nh	nh	[-n]/[-nx-]	ㅟ	위 (wi)	wi	[-wi-]
ㄺ	리을 기억 (rieul giyeok)	lg	lg	[-ʎ]/[-ʎg-]	ㅢ	의 (ui)	eui	[-ɰi-]
ㄻ	리을 미음 (rieul mieum)	lm	lm	[-ʎ]/[-ʎm-]
ㄼ	리을 비읍 (rieul bieup)	lb	lb	[-ʎ]/[-ʎb-]
ㄽ	리을 시옷 (rieul siot)	ls	ls	[-ʎ]/[-ʎs-]
ㄾ	리을 티읕 (rieul tieut)	lt	lt	[-ʎ]/[-ʎtʰ-]
ㄿ	리을 피읖 (rieul pieup)	lp	lph	[-ʎ]/[-ʎpʰ-]
ㅀ	리을 히읗 (rieul hieut)	lh	lh	[-ʎ]/[-ʎx-]
ㅄ	비읍 시옷 (bieup siot)	bs	ps	[-p̚]/[-ps-]

Jamo tsy ampiasaina intsony

Maro ireo jamo nanoratana ny teny sinoan'ny taona afovoany. Tsy nampiasiana intsony ireo jamo ireo nohon'ny fivoarana ara-drafipeon'ny teny koreanina.

Jamo	Anarana	AAI	Fanononaa
ㅿ	반시옷 bansiot	ʝ͂	z
ㆁ	옛이응 yennieung	ŋ	ng
ㆆ	된이응 doennieung	ʔ
ㅸ	가벼운 비읍 gabyeoun bieup	f	f
ㆍ	아래아 araea	ʌ
ㆀ	쌍이응 ssangieung	-	-
ㆅ	쌍히읗 ssanghieut	ɣ̈

Antsipirihany mikasika ny anaran'ny Jamo

Tamin'ny taona 1527, nosokajiany ary nomen'i Choe Sejin anarana ny jamo rehetra. Sarotra kokoa anefa ny fomba nanomezany anarana ireo zanapeo.

Fiavian'ny anaran'ny renifeo

Tsy maintsy vaninteny roa ihany ny fototeny manonona ny jamo. Ny rafiny dia Jamo + feo [i] (i) + feo [ɯ] (eu) + Jamo. Oatra iray, Ny jamo ㄴ (n) dia 니은 (nieun) ny anarany.

Araka nanaovan'i Choe, afaka ovaina hanja ihany koa ny vaninteny manono ny jamo. Oatra, tononina 尼隱 ny jamo ㄴ fa tsy 니은. Kanefa ny olana mipetraka indray dia ny tsifisian'ny hanja mifarana amin'ny vaninteny euk, eut na eus.

Nosafidiana ilay sinôgrama 役 (tononina "yeok" [jʌk] ) satria mifarana amin'ny feo k ny fomba fitenenana azy. Ho an'ny jamo hafa, voatery niankina tamin'ny hanja 末 (tononina "kkeut" [kɯt]) sy 衣 (tononina "os" [ot]) i Choe satria tsy misy hanja mifarana amin'ny feo t na s.

Tsy afaka nifarana amin'ny jamo ㅈ, ㅊ, ㅋ, ㅌ, ㅍ sy ㅎ ny teny rehefa mampiasa hanja. Noho izany, vakiteny iray ihany izany no manonona ireo jamo ireo ; ny rafitra ho an'ireo jamo ireo izany dia lasa Jamo + feo i (Ohatra : 지 (ji) izany ny anaran'ny jamo ㅈ satria ㅈ + ㅣ manome 지.). Taty aoriana, novaina ny ny anaran'izy ireo mba hanaja ny rafitra voalohany (Jamo + feo [i] + feo [ɯ] (eu) + Jamo), satria amin'izao fotoana izao, afaka mamarana vakiteny iray ireo jamo ireo.

Tsy miseho amin'ny Chosŏngul ireo olana voalaza teo ambony ireo satria tsy miankina amin'ny fanononan'ny sinôgrama intsony ny anaran'ny litera.

Laharan'ny abidy

Misy zavatra tsy ampy anatin'ity fizaràna ity. Ilaina mandray anjara ianao !

Firafitry ny vakiteny

Firafitry ny tarehintsoratra hangul

Amin'ny fiteny koreanina dia tsy misy litera afaka mijanona samirery. Ny litera dia mikambana anaty vondrona ara-baninteny na arak'endri-teny izay ahitana litera roa na telo manan-drafitra tahaka izao: (1) renifeo tokana na miverindroa izay antsoian hoe choseong (초성, 初聲), (2) zanapeo tokana na misosona izay antsoina hoe jungseong (중성, 中聲), ary raha ilaina, (3) renifeo na vondron-drenifeo amin'ny faran'ny vaninteny izay antsoina hoe jongseong (종성, 終聲). Rehefa tsy misy renifeo iandohana ny vaninteny iray dia asiana renifeo tsy ㅇieung tsy manam-panononana (amin'ny soratra hangul ankehitriny dia tsy ilaina ny mametraka renifeo tsy manam-panonana amin'ny faran'ny vaninteny). Noho izany ny ahitana litera roa farafahakeliny ny vondrona iray. Na dia nalahatra ho hanara-baninteny aza ny soratra hangul, dia nalamina hanaraka ny tsirinteny ny soratra ankehitriny, ary manaraka izany ny vaninteny anatin'ireo tsirinteny ireo. Na dia izany aza dia tsy azo soratana samirery ireo tsirinteny soratana amin'ny renifeo tokana.

Raha tsy ampidirina ny litera efa tsy ampiasaina intsony, dia 11.172 no isan'ny vondrona mety ananan'ny soratra hangul.

Tsipelina

Ny hangul dia tsy mampiasa litera kapitaly.

Fiteny mampikamban-tsirinteny ny fiteny koreanina, ka hita amin'ny teny soratana izany endrika izany. Ny toetra mampisongadina ny soratra koreanina amin'ny soratra hafa ao Azia dia ny fanarasarahany teny hoatra ireo endri-tsoratra tandrefana na arabo. Tsy manana izany toetra izany ny soratra ampiasaina ao Japana na ao Sina. Na dia izany aza, tamin'ny taonjato faharoapolo no nipoiran'izany fomba fanoratana miaraka amin'ny hebaka izany.

Tamin'ny fanjanahan-tany japoney, nampitoviana tamin'ny teny jeponey ny soratra koreanina : afangaro ny fampiasana hangul sy hanja, izay lasa nampiasaina tamin'ny anarana, matoanteny, ary hangul ho an'ireo tsirinteny tsy afaka soratana amin'ny alalan'ny soratra sinoa toa ireo tsofoka, tovona, tovana, sns. Noho ireo teny maro avy amin'ny teny sinoa dia betsaka kokoa ny sinôgrama tanatin'ny lahatsoratra koreanina noho ny tanatin'ny lahatsoratra japoney. Tamin'izany fotoana izany koa dia matetika atao ara-peo ny fanoratana teny amin'ny hangul.

Taty aoriana, dia lasa nivadika ho ara-drafipeo sy ara-tsirinteny ny fanoratana teny koreanina. Ny feni-tsipelina ankehitriny dia miankina amin'ny Hangeul Matchumbeop izay mamaritra ny tsipelina ofisialin'ny teny koreanina. Io boky io dia navoaka tamin'ny 1933 ary nohavaozin'ny governemantan'i Korea Atsimo tamin'ny 1988.

Hanja

Tsiahy

• Chang, Suk-jin (1996). “Scripts and Sounds”, Korean. Philadelphia: John Benjamins Publishing Company. (Volume 4 of the London Oriental and African Language Library).
• Hannas, William C (1997). Asia's Orthographic Dilemma. University of Hawaii Press.
• (1997) The Korean Alphabet: Its History and Structure. University of Hawai`i Press.
• (2000) The Korean Language. SUNY Press.
• "Hangeul Matchumbeop". The Ministry of Education of South Korea. 1988.
• Sampson, Geoffrey (1990). Writing Systems. Stanford University Press.
• Silva, David J. (2002). "Western attitudes toward the Korean language: An Overview of Late Nineteenth and Early Twentieth-Century Mission Literature" (PDF). Korean Studies 26 (2): 270–286. Endrika:Citation/identifier. http://muse.jhu.edu/journals/korean_studies/v026/26.2silva.pdf. 
• Sohn, Ho-Min (2001). The Korean Language. Cambridge University Press.
• Song, Jae Jung (2005). The Korean Language: Structure, Use and Context. Routledge.