Wikipedia:Takelaka/5 2023

Avy amin'i Wikipedia
Abidy rônika

Ny abidy rônika dia ireo litera ao amin'ny andiana abidia mifandraika fantatra amin'ny anarana hoe abidia rônika teratany amin'ny vahoaka alemainina. Ny rônika dia nampiasaina hanoratana fiteny alemàna isan-karazany (miaraka amin'ny maningana) talohan'ny nandraisany ny abidy latina, ary ho an'ny tanjona manokana taorian'izay. Ho fanampin'ny fanehoana ny sandan'ny feo (fônema), ny rônika dia azo ampiasaina hanehoana ireo hevitra izay nomena azy ireo. Ny manam-pahaizana dia manondro ny tranga farany amin'ny Begriffsrunen. Ny karazany skandinavianina dia fantatra ihany koa amin'ny hoe futhark na fuþark (avy amin'ny litera enina voalohany amin'ny soratra: F, U, Þ, A, R, ary K); ny karazany anglosajôna dia futhorc na fuþorc (noho ny fiovan'ny feo amin'ny teny anglisy taloha amin'ny anaran'ireo litera enina ireo). Ny soratra rune azo antoka voalohany indrindra dia nanomboka tamin'ny taona 150 tany ho any, miaraka amin'ny soratra mety ho nisy teo aloha tamin'ny taona 50 taorian'i J.K. ary ny mety ho filazalazan'i Tacitus, senatera romanina momba ny fampiasana rune tamin'ny taona 98 tany ho any. Kristianisma, tamin'ny 700 AD tany Eoropa afovoany ary 1100 tany Eoropa avaratra. Na izany aza, ny fampiasana runes dia nitohy ho an'ny tanjona manokana mihoatra io vanim-potoana io. (tohiny...)