Komanga

Ny komanga na kominga na kimanga dia karazana hazo ao amin' ny Erythrophleum, izay tsy hita afa-tsy any amin' ny faritra andrefana amin' i Madagasikara, hita ao amin' ny Valan-javaboarin’ ny Helodranon' i Baly. Ampiasaina amin' ny fitsaboana nentim-paharazana ny hodiny ary ampiasaina hanaovana fefy ny rantsany. Erythrophléum couminga ny anarany ara-tsiansa.

Toetoetrany

Izao no lazain' ny Rakibolana Malagasy: "Hazo lehibe mahatratra hatramin' ny 30 m ny halavany, fahita any amin' ny faritany avaratra andrefana ary amin' ny faritra manakaiky ny ranomasina. Ny komanga dia hazo misy poizina mahery amin' ny tenany manontolo, ary na dia ny fofona mivoaka avy amin' ny voniny aza -- izay manitra fa mahery -- dia malady mandray any an-doha ka mahajenjina, mampandoa ary mampandeha ran' orona."

Hazo tsy mihintsan-dravina, tsy dia avo loatra ny komanga, mahatratra haavo hatramin' ny 20 m. Misy hodiny marokoroko sy vakivaky ny vatany, ary misy volovolony ny rantsany raha mbola tanora. Kely ny voniny izay sady lahy no vavy ary miloko fotsy. Manaraka azy ireo ny pepany fisaka, mafy, mikirozaroza, manana halava 20 sm sy savaivo 5 sm, misy voa efatra na mihoatra miendrika boribory fisaka toy ny kapila.

Ny volana aogositra ka hatramin'ny oktobra izy no mamelana ka ny vovom-bony avy aminy dia entin'ny rivotra mety hanerana ny toerana manodidina azy.

Faritra misy azy

Tsy fahita afa-tsy any amin'ny ilany andrefan'i Madagasikara, ao amin'ny Distrikan'i Mitsinjo, Soalala ary Besalampy, ny komanga. Mirefy 400 km faritra misy azy ao amin' ny morontsiraka andrefana amin' ny Nosy, ary mirefy 40 km eo ho eo ny sakan’ izany faritra izany, izay tsy mihoatra ny 300 m ambonin’ ny haabon’ ny ranomasina. Maniry anaty ala mikitroka mifangaro sy amin' ny fatrana misy ala izy io, miaraka amin' ny hazo rofia, amin' ny tany fasehana.

Fampiasana azy

Mateza sy mahatohitra ny fahalovana ny nofon' ny komanga saingy tsy dia ampiasaina afa-tsy amin' ny fanaovana fefy. Poizina ho an' ny omby ny raviny, ary vao mainka misy poizina ny voniny sy ny hodiny. Misy alkalôida diterpenôida ny hodiny. Torotoroina ho lasa vovoka ny hodiny ary ampiasaina amin' ny fitsaboana nentim-paharazana amin' ny fatra kely dia kely ho fandiovana kibo. Raha betsaka loatra ny hodiny dia lasa poizina mahery vaika ho an’ ny fo, izay miteraka fahasemporana haingana sy fikorontanana ary fijanonan' ny fo. Matetika miteraka fanapoizinana mahafaty ho an’ ny biby fiompy ny raviny rehefa latsaka ao anaty dobo natao fisotron’ ny biby fiompy. Vokatry ny alkalôida tena mahery ho an’ ny fo ny poizina.

Taloha, ny hodiny dia natao poizina amin' ny fitsarana amin' ny alalan' ny fampinomana, izay fanao mbola nitohy teto Madagasikara hatramin' ny tapaky ny taonjato faha-19, tamin' ny vanimpotoan' ny Fanjakan' Imerina.

Tsy afaka hatao kitay na fandrehitra handrahoana sakafo ny komanga satria na ny setroka aterany aza dia mety hisy ilay alkalôida ka hanapoizina ny sakafo andrahoina aminy.

Tsy tsara ihany koa ny mihinana ny mamin-tantely any amin'ny vovom-bonin'ny komanga satria mety hankarary kibo ary hampivalana mihitsy izany. Noho io toetrany io dia tsy dia mihinana mamin'ny tantely loatra ny olona any an-toerana manomboka ny volana septambra ka hatramin'ny volana desambra fa mety hisy vonin'ny komanga izy ireny.

Jereo koa

• Tangena (zavamaniry)