Vahiny (Albert Camus)
Vahiny (frantsay: L'Étranger) dia tantara nosoratan'i Albert Camus nivoaka tamin'ny 1942. Ny endrika sy ny fomba fijery dia matetika heverina ho toy ny ohatra ny filozofia ny vendrana sy ny filôzôfiam-pisian'i Camus, aza Camus, na dia nandà ny fiantsoana farany aza i Camus.
Ny lohateny marika dia Meursault, tsy manan-kevitra frantsay Alzeriana ("olom-pirenena Frantsa nipetraka tany Afrika Avaratra, lehilahy iray ny Mediteranea, homme du midi mbola iray izay zara raha mandray anjara amin'ny kolontsaina nentim-paharazana Mediteraneana"[1]), izay, rehefa avy nanatrika ny fandevenan'ny reniny ny fandevenana, namono arabo fantany tao Aljeria Frantsay. Ny tantara dia nozaraina hanana ampahany roa, izay maneho ny fijerin'i Meursault ny tantarany taloha sy taorian'ny famonoana olona.
Tamin'ny volana janoary 1955, Camus nanoratra hoe: "Efa ela no namintinako an'i Vahiny, niaraka tamin'ny fanamarihana azoko lazaina fa tena mifanohitra: 'Ao amin'ny fiarahamonina dia mety ho voaheloka ho faty izay lehilahy tsy mitomany amin'ny fandevenan'ny reniny.' Ny tiako ambara amin'izany dia voaheloka ho faty ny mpilalao fototra efo satria tsy nanao ny anjara lalaony izy."[2]
Tantara
[hanova | hanova ny fango]Ampahany voalohany
[hanova | hanova ny fango]Nahare ny fahafatesan'ny reniny i Meursault. Tamin'ny fandevenana azy dia tsy naneho fihetseham-po na alahelo mihitsy izy. Rehefa nantontaniana izy raha tia hijery ilay vatamangatsiakan'ny reniny dia nandà izy, ary lasa nifoka sigara sy nisotro kafe teo anoloan'ny faty. Tsy naneho ny fihetseham-po sy ny alahelo ny izy fa nanisy resaka momba ny fihetseham-pon'n sasany tany amin'ny fandevenana. Nifanerasera tamin'i Marie izay mpiasany taloha azy. Mampiaraka izy roa ireo, lasa nilomano, nijery horonantsary komedia ary niray ara-nofo na dia vao nandevina aza. Andro vitsivitsy taoriana, dia nanampy ny namany nipetraka tsy lavitry ny toerana nisy azy Raymon Sintès izy, izay tia hamaly ny hitsaka nataon'ny sipany arabo izay noheveriny fa nampirafy azy. Nanaiky ho an'i Raymond i Meursault ary nanoratra taratasy tany amin'ny sipany ahafahan'izy sy Raymond hiray ara-nofo ary handrora amin'ny tarehiny ho valin-kitsaka. Tsy nahita antony tsy anampiana azy i Meursault, ary nahafa-po an'i Raymond ilay izy. Tsy dia naneho olana mikasika ilay ratra ara-panahin'ny sipan'i Raymond izy noho izy mino an'i Raymond momba ilay fampirafian'ilay sipany arabo, sady efa mamomamo izy ary tsy mahatsapa fiaraha-miory. Amin'ny ankapobeny dia heveriny fa mahaliana na manelingelina ny olona, na tsy mahatsapa inona na inona momba an'izareo izy.
Nety tokoa ny hevitr'ilay taratasy: tafaverina ilay sipa, fa lasa lavitra ny fipaikan-javatra rehefa nitefaka an'i Raymond izy rehefa nanandrana ny handroaka azy ny trano, ary nodarohan'i Raymond izy. Lasa any amin'ny trano fitsarana i Raymon ary nitonon-tena ho vavolombelon'ny fampirafiany i Meursault, ary tafavoaka tsy nisy sazy i Raymond. Taorian'izany dia nanomboka nanara-dia an'i Raymond ireo rahalahy ary naman'ilay sipa. Nanasa an'i Meursault sy Marie any amin'ny trano fialan-tsasatra akaiky tora-pasika i Raymond, ary tany no nahitany ny rahalaha sy ireo naman'ilay sipa nolazaina fa nampirafy. Tafady tamin'i Raymond izy ireo ary nandratra azy tamin'ny antsy tamin'ny ady totohondry. Taorian'izay rehefa nitsangantsangana teo amin'ny tora-pasika miaraka amy basy poleta nalaily tamin'i Raymon, mba tsy hanaovan'i Raymond zavatra maimaika, dia nifanena tamin'ilay arabo i Meursault. Efa akaiky ny ho domelin'ny hafanàna i Meursaul, ary rehefa nambenan'ilay arabo antsy izy dia nitifitra i Meursault. Na dia nahafaty anilay arabo tamin'ilay tifitra voalohany aza i Meursault, notifiriny in'efatra mihoatra izay ilay vatamangatsiakan'ilay arabo. Tsy nilaza antony manokana tamin'ilay heloka bevava na ny fihetseham-pony tamin'izany fotoana izany izy, fa nilaza fa domelin'ny hafanàna sy ny masoandro fotsiny.
Ampahany faharoa
[hanova | hanova ny fango]Nogadraina i Meursault, nanazava ny fisamborana azy izy, ny fotoany tao am-ponja ary ny fitsarana ho avy. Zakany ihany ny fiainany tao am-ponja rehefa zatran'ilay hevitra hoe tsy afaka mandeha any amin'ny toerana izay tiany haleha na tsy afaka miray ara-nofo miaraka amin'i Marie izy. Mandany ny fotoana amin'ny fatoriana, na manao lisitra an-tsaina izay zavatra nananany tany amin'ny tranony izy. Rehefa tao amin'ilay trano fitsarana izy dia nangina azy tsy nanao inona na inona izay heverin'ny mpampanoa lalàna fa fihetsiky ny olona tsy nana-nenina, ary koa ny tsi-fanehoana fihetseham-po na inona na inona tamin'ny nandevina ny reniny. Namporisika an'i Meursault hilaza ny marina ilay mpampanoa lalàna fa tsy vitany, ary tany aoriana, dia nanazava fa tsy nahatsapa fihetseham-po na inona na inona tamin'ny zavatra nataony tamin'ny fiainany mihitsy i Meursault. Nitory an'i Meursault ho olona tsy nanam-panahy ka tsy afa-mahatsapa inona na inona ilay mpampamoa lalàna, ka mendrika ny ho faty. Na dia miaro an'i Meursault aza ny mpisolovavany ka nanantena hanana sazy maivamaivana kokoa, taitra be izy rehefa nolazain'ny mpitsara fa hotapahin-doha eo imasom-bahoaka izy.
Tao am-ponja izy dia nifandray tamy mpitondra fivavahana, fa nandà ny nanolotra fahafahana ny mitodika amin'Andriamanitra, ary nanazava fa fandaniam-potoana i Andriamanitra. Na dia niezaka nanala an'i Meursault tamin'ny tsifinoany an'Andriamanitra aza ilay mpitondra fivavahana, dia nanazava taminy momba ny tsifisian-dikany ny fiainany ary ny tahony amin'ny fomba feno hatezerana i Meursault. Tamin'ny fiandohan'ny fitarainany dia nilaza izy amin'ny hetsika feno hatezerana, fa tsy manana ny zo hitsara ny maha-izy azy na ny zavatra nataony ireo olona ireo, ary tsy misy olona na iza na iza afaka mitsara an'iza na iza. Nanenika ny tsifiraharahian'izao rehetra izao an'ny olom-belona i Meursault ahafahany mifanaraka amin'ny famonoana azy.[3]
Olona mandray anjara amin'ny tantara
[hanova | hanova ny fango]Meursault dia fantsay aljerianina nahare ny fahafatesan'ny reniny tamin'ny alalan'ny telegrama. Ny tsifahatairan'i Meursault tamin'ny nahare ilay vaovaon'ny fahafatesan'ny reniny dia maneho fitsoahana ara-pihetseham-po amin'ny tontolo manodidina azy. Maro ireo zava-nitranga lehibe tao amin'ilay boky tantara anefa tsy nahavoaka fihetseham-po avy amin'i Meursault, ohatra ny hoe ny fitiavan'i Marie azy, na ny famonoany olona. Lafiny hafa an'i Meursault ihany koa dia izy mahatoky olona. Milaza ny ao am-pony foan aizy ary tsy miraharaha ny fijerin'ny hafa azy. Na dia izany aza, mety nanao vavolombelona mandainga izy tamin'izy nijoro ho vavolombelona ho an'ny namany mpifanolobodirindrina Raymond. Ataon'ny fiarahamonina ho vahiny izy noho izay tsifiraharahiany izay.
Renin'i Meursault dia nalefa tany amin'ny tranon'antitra telo taona talohan'ny nahafatesany, dia nampahafantarina tamin'ny fiandohan'ilay tantara. Maro ireo tranga ampifandraisan'i Meursault amin'ny fahafatesan'ny reniny. Manoloana ny fahafatesana neverana an'i Meursault dia nahatsapa izy fa nanaiky an'izao rehetra izao tsy misy dikany izy ary niaina tamin'ny fotoany, toa ny nataony.
Raymond Sintès dia mpifanolobodirindrin'i Meursault izay nampijaly ny sipany izay nahatonga fifandonana amin'ny arabo. Nanatsofoka an'i Meursault tao amin'ilay ady izy ary nahatonga an'i Meursault namono ilay arabo.
Marie Cardona dia mpanoratra niara-niasa tamin'i Meursault. Andro iray taorian'ny fandevenana ny renin'i Meursault, dia nifanena taminy tao amy dobo filomanosana izy ary nahatonga azy roa ireo niaraka. Nanontany an'i Meursault izy raha tia azy izy fa tsy mihevitra toa izany i Meursault. Nanaiky ny hanambady azy ihany i Meursault talohan'ilay vono olona ary ny fisamborana azy. Marie toa i Meursault, dia mankafy ny fiarahany amin'ny alalan'ny firaisana ara-nofo. Ny fiainan'i Meursault azo ankafizina no avoakany ary ny endriny no anisan'ny zavatra nanehoan'i Meursault alahelo tany am-ponja.
Masson dia ny tompon'ilay trano amoron-dranomasina izay nanasan'i Raymond an'i Marie sy Meursault. I Masson dia olona tsy dia mivaky loha ary tia miaina ny fiainany ary tia ho finaritra. Tia hiaina fiainana tsy misy fepetra izy.
Salamano dia olona antitra iray mamoaka ny alikany. Manararaotra ny alika izy fa tiany ilay izy. Ory izy rehefa very ny alikany ary nangataka toroevitra avy amin'i Meursault. Tsy nanome torohevitra hanampy i Meursault ary nanaiky i Salamano fa niova ny fiainany.
Arabo izay nahitana ny sipan'i Raymond. Tsy mitondra anarana ireo arabo ao amin'ny Vahiny.
Ny arabo lahy notifirin'ny Meursault eny amoron-dranomasina tao Alger. Nahazo anarana ary boky tantara ho azy ilay arabo lahy. Boky tantara nosoratan'i Kamel Daoud ao amin'ny tantara Ny Fanadihadiana Meursault.
Fandraisana
[hanova | hanova ny fango]Ny fanontana voalohan'ny Vahiny dia nanisana boky 4.400 ary tsy afaka natao ho boky best-seller. Tsara ihany anefa ny fandraisana avy noho ny lahatsoratr'i Jean-Paul Sartre taloha kelin'ny famoahana an'ilay boky tantara ary noho ny hadisoana avy amin'ny Propaganda-Staffel.[4]
Hoy i Carl Viggiani momba ilay boky: "Amin'ny lafiny marivo, dia miseho ho boky tena voasoratra tsara mihitsy ny L'Etranger. Raha ny tena marina dia asa famoronana mikitroka ary manan-karena ilay izy, feno dika miafina [...]. Boky iray mitovy halava amin'ilay boky tantara no mety ilaina raha hanao fandinihana amin'ny antsipirihan'ny dika ary ny fifampiarahan'ny dika amin'ny endrika ao amin'ny L'Etranger."[5]
Tantaram-pamoahana
[hanova | hanova ny fango]- 1942, L'Étranger (Frantsay), Paris: Gallimard
- 1946, The Outsider (nadikan'i Stuart Gilbert), Londres: Hamish Hamilton
- 1982, The Outsider (nadikan'i Joseph Laredo), Londres: Hamish Hamilton, ISBN 978-0-141-18250-6
- 1989, The Stranger (nadikan'i Matthew Ward), New York: Vintage, ISBN 978-0-679-72020-1
- 2012, The Outsider (nadika avy amin'i Sandra Smith), Londres: Penguin, ISBN 978-0-141-38958-5
Gallimard no namoaka ilay tantara tamin'ny. Mpanoratra britanika iray Stuart Gilbert, no nandika voalohany an'i L'Étranger amin'ny teny anglisy tamin'ny taona 1946 ary iny no kinova ofisialin'i L'Etranger amin'ny teny anglisy. Tamin'ny 1982, ny mpanoratra Britanika Hamish Hamilton, izay efa namoaka ny fandikan-tenin'i Gilbert, dia namoaka ny fandikan-teny faharoa, nosoratan'i Joseph Laredo, izay novidian'i Penguin Books tamin'ny taona 1983. Tamin'ny 1988, fandikan-teny fahatelo, nataon'ny amerikanina Matthew Ward, dia navoakan'i Vintage miaraka amin'ny lohateny The Stranger. Voadrokidrokin'i endri-kaisoratra Amerikana i Camus, ka navadika hanaraka ny endrika amerikanina ny dikantenin'i Ward[6]. Navoakan'ny Penguin amin'ny taona 2012 ny dikantenin'i Sandra Smith.[7]
Amin'ny kolontsaim-bahoaka
[hanova | hanova ny fango]Voafaritra film adaptations
[hanova | hanova ny fango]- 1967 Lo Straniero nataon'i Luchino Visconti (italiana)
- 2001 Yazgı (Anjarany) nataon'i Zeki Demirkubuz ny (tiorka)
Jereo koa
[hanova | hanova ny fango]- Marika porofo
- Le Monde's 100 Boky ny Taonjato faha -
- Ny Meursault Fanadihadiana nataon'ny Kamel Daoud - retelling ny tantara avy amin'ny fomba fijery ny namono ny "Arabo" ny rahalahiny.
Tsiahy
[hanova | hanova ny fango]- ↑ From Cyril Connolly's introduction to the first English translation, by Stuart Gilbert (1946)
- ↑ Carroll, David. Albert Camus the Algerian: Colonialism, Terrorism, Justice. Columbia University Press, 27.
- ↑ Camus, Albert.
- ↑ McCarthy, Patrick (2004). The Stranger (Albert Camus). New York: Cambridge University Press, 12.
- ↑ Viggiani, Carl A. Camus' L'Etranger.
- ↑ Mitgang, Herbert (18 April 1988). "Classic French Novel is 'Americanized'". The New York Times. http://www.nytimes.com/1988/04/18/books/classic-french-novel-is-americanized.html. Retrieved 9 September 2006.
- ↑ Messud, Claire (2014).