Pangea
Ny Pangea na Panjea dia kôntinenta goavambe izay nisy nandritra ny vanim-potoana Karbônifera, eo anelanelan' ny tapany farany amin' ny vanim-potoanan' ny Paleôzôika sy ny fiandohan' ny Mesôzôika[1]. Vokatry ny fifandonan' i Laorosia sy i Prôtôgondoana ary nanambatra saika ny velaran-tany maina rehetra. Nizarazara indroa miantoana izy io: tamin' ny fiandohan' ny Mesôzôika (Triasy), ny fisokafan' ny Tetisy, nanaraka teza avy atsinanana miankandrefana, dia nanasaraka an' i Laorazia tany avaratra sy i Gôndoana tany atsimo.
Fitambaran' ny vondrona kôntinenta taloha namorona an' i Gôndoana sy i Eoramerika ary i Siberia nandritra ny vanim-potoana Karbônifera tokony ho tany amin' ny 335 tapitrisa taona lasa izay, ary nanomboka nisaraka tany amin' ny 200 tapitrisa taona lasa, tamin' ny fiafaran' ny vanim-potoana Triasika sy ny fiandohan' ny vanim-potoana Jorasika[2].
Mifanohitra amin' ny endriky ny Tany ankehitriny sy ny fitsinjarana ny kôntinenta ao aminy ny Pangea izay miendrika litera C, ary ny ampahany be aminy dia mivelatra eo anelanelan' ny faritry ny tendrontany avaratra sy atsimo amin' ny Tany ary voahodidin' ny Pantalasa izay ranomasina ngezabe koa sy ny Ranomasimbe Paleô-Tetisy ary ny Ranomasimbe Tetisy. I Pangea no kôntinenta ngezabe farany indrindra nisy ary voalohany novinavinain' ny jeôlôjista.
Tamin' ny Kenôzôika, ny fisokafan' ny Ranomasimbe Indiana dia niaraka amin' ny fifindran' ny takelaka indianina mianavaratra, fa ny fisokafan' ny Atlantika Atsimo dia niaraka amin' ny fiakaran'ny takelaka arabo-afrikana sy ny fikatonan' i Neô-Tetisy, izay nitarika amin'n y fiforonan' ny Fehikibo Alpina.