Hijery ny fangon'i Rajoelina Andry

{{Infobox olona|anarana=Andry Nirina Rajoelina|asa=[[Filoham-pirenena]]|firenena=Madagasikara|anarana hafa=Andry Rajoelina|sary=Andry Nirina Rajoelina|teraka=30 Mey 1974|seha-pitiavana=Manambady|image=}}

'''Rajoelina''' '''Andry''', avy amin' ny anarany feno '''Rajoelina, Andry Nirina''' dia mpanao pôlitika manam-piaviana malagasy, [[Fizakan' i Andry Rajoelina zom-pirenena frantsay|mizaka ny zom-pirenena frantsay]]<ref name=":2"><small>"[https://www.lemonde.fr/afrique/article/2023/06/15/madagascar-le-president-rajoelina-est-bien-francais_6177722_3212.html Madagascar : le président Rajoelina est bien français]", ''Le Monde.fr'',‎ 15 juin 2023 (vakio eto [[https://archive.wikiwix.com/cache/index2.php?url=https%3A%2F%2Fwww.lemonde.fr%2Fafrique%2Farticle%2F2023%2F06%2F15%2Fmadagascar-le-president-rajoelina-est-bien-francais_6177722_3212.html#federation=archive.wikiwix.com&tab=url tahiry]], notsidihina tamin' ny 15 juin 2023)</small></ref>, izay filohan' i [[Madagasikara]] nanomboka tamin' ny taona 2019. Teraka tamin' ny 30 Mey 1974 izy. Nitantana ny [[Fahefana Avon' ny Tetezamita|Tetezamita]] izy hatramin' ny taona 2009 ka hatramin' ny 2014 taorian' ny [[Krizy ara-pôlitika teto Madagasikara tamin' ny 2009|krizy pôlitika]] sy [[fanonganam-panjakana]] notohanan' ny miaramila<ref><small>"[https://www.csmonitor.com/World/2009/0326/p07s01-wogn.html Madagascar: island even more isolated after coup]". ''Csmonitor.com''.</small></ref>.

Talohan' ny nidiran-dRajoelina tamin' ny pôlitika dia nirotsaka tamin' ny fandraharahana teo amin' ny sehatra tsy miankina i Rajoelina, anisan' izany ny orinasa mpanao pirinty sy dokam-barotra antsoina hoe ''Injet'' tamin' ny taona 1999 sy ny tambajotran' ny radiô sy fahitalavitra ''Viva'' tamin' ny taona 2007.

Izy no nanangana ny antoko politika [[Tanora Gasy Vonona]] (TGV) ary lany ho [[ben' ny tanànan' Antananarivo]] nandritra ny herintaona, nanomboka tamin' ny 12 Desambra hatramin' ny 3 Febroary 2009 mialoha ny namindrany ny fahefana amin' i [[Michèle Ratsivalaka]] izay nosoloina koa an' i [[Edgard Razafindravahy]] avy any [[Ambohimalaza]] toa an' i Rajoelina.

Nandritra izany dia nitarika ny hetsika nanoherana ny filoha [[Ravalomanana Marc|Marc Ravalomanana]] izay ka niafara tamin' ny krizy pôlitika tamin' ny taona 2009 izany. Notendren' ny filankevitra miaramila ho filohan' ny [[Fahefana Avon' ny Tetezamita]] (FAT) i Rajoelina, tamin' ny alalan' ny hetsika izay nosokajin' ny fianakaviambe iraisam-pirenena ho fanonganam-panjakana. Nanao fianianana amin' ny maha filohan' ny [[Fahefana Avon' ny Tetezamita|Tetezamita]] azy izy tamin' ny 21 Marsa 2009 na dia tsy nankatoavin' ny [[fianakaviam-be iraisam-pirenena]] aza izany. 

Noravan-dRajoelina ny Antenimieran-doholona sy ny Antenimieram-pirenena, ary namindra ny fahefan' izy ireo tamin' ny rafitra vaovao isan-karazany miandraikitra ny fanaraha-maso ny tetezamita mankany amin' ny fahefana vaovao manaja ny lalàmpanorenana. Nifanohitra tamin' ny dingana nateraky ny fanelanelanana iraisam-pirenena izay nikendry ny hananganana governemanta tetezamita izany. Nankatoavin' ny mpifidy ny lalàmpanorenana vaovao tamin' ny fitsapan-kevi-bahoaka nahabe resaka tamin' ny Nôvambra 2010, izay nampiditra an' i [[Madagasikara]] ao amin' ny [[Repoblika Fahefatra (Madagasikara)|Repoblika fahefatra]]. Nitana ny maha filohan' ny FAT azy hatramin' ny fifidianana solombavambahoaka tamin' ny taona 2013 i Andry Rajoelina ka tsy nametra-pialana raha tsy tamin' ny taona 2014. Nandrombaka ny fifidianana filoham-pirenena tamin' ny taona 2018 izy ary nanao fianianana ho filohan' i Madagasikara tamin' ny 19 Janoary 2019.

Tafiditra tao anatin' ny fe-potoam-piasany ny [[Valanaretin' ny coronavirus eto Madagasikara|valanaretina Covid-19 teto Madagasikara]], izay nampielezany vaovao diso sy nampandrosoany fitsaboana tsy voaporofo momba ity aretina ity. Namely ny firenena  koa ny krizy ara-tsakafo tamin' ny 2021 sy ny rivodoza Batsirai.

== Fiainana ivelan' ny pôlitika ==

=== Fianakaviana ===
Rajoelina Andry Nirina dia teraka tao amin' ny fianakaviana nanana ny ampy, tamin' ny 30 Mey 1974 tao [[Antsirabe]]<ref><small>Francis Kpatindé. "[https://www.rfi.fr/fr/afrique/20131016-madagascar-presidentielle-andry-rajoelina-il-dit-son-dernier-mot Andry Rajoelina a-t-il dit son dernier mot?] ". ''RFI Afrique''.</small></ref>. [[Merina]] avy ao afovoan-tanin' i [[Madagasikara]] izy. Manamboninahitra ao amin' ny tafika malagasy ny rainy, Kôlônely Roger Yves Rajoelina (izay niady tao amin' ny tafika frantsay ho an' i [[Frantsa]] nandritra ny [[Ady  tao Aljeria]]<ref><small>"[https://www.madagascar-tribune.com/Rajoelina-pere-conseiller-de,13076.html Rajoelina père, conseiller de Sunpec] {{Wayback|url=https://www.madagascar-tribune.com/Rajoelina-pere-conseiller-de,13076.html |date=20230619131307 }}", Madagascar Tribune,‎ 19 novembre 2009 [[https://archive.wikiwix.com/cache/index2.php?url=http%3A%2F%2Fwww.madagascar-tribune.com%2FRajoelina-pere-conseiller-de%2C13076.html#federation=archive.wikiwix.com&tab=url tahiry]]</small></ref><ref><small>Cole, Jennifer (2010). ''[https://books.google.mg/books?id=TnO3qxGouosC&redir_esc=y Sex and Salvation: Imagining the Future in Madagascar]''. Chicago, IL: University of Chicago Press. pp. 180–182. <nowiki>ISBN 9780226113319</nowiki>.</small> </ref> sy lasa miaramila mpampianatra tao amin' ny Akademia miaramila tao Antsirabe taty aoriana) sy i Olga Rakotomalala Rasoanjanahary. I Andry Rajoelina dia zanakalahy tokana, manana 04 anabavy efatra. Tao Antsirabe avy eo tao [[Antananarivo]] no nandaniany ny fahazazany.  [[Sary:Andry et Mialy Rajoelina, allée des Baobabs, 22 avril 2012.jpg|vignette|276x276px|Andry Rajoelina sy Mialy Rajoelina tamin'ny taona 2012]]I [[Mialy Razakandisa]], izay zanakavavin' i Nicole Razakandisa, vehivavy mpandraharaha (maty tamin' ny taona 2012) izyno vadiny. Talohan' ny nandehanan' i Mialy ho any [[Parisy|Paris]] ([[Frantsa]]) ka nitoerany any nandritra ny enin-taona tamin' ny fianarany momba ny fitantanana sy ny fitantanam-bola, no nanaovana ny fifamofoana. Tamin' ny taona 2000 no nanatanterahan' izy ireo ny fananambadiany. Teny amin' ny [[Katedralin'  Andohalo]] no nanatanterahana ny lanonana izay nahitana mofomamy mariazy mirefy 4 m miendrika lalamby. Manan-janaka miisa telo mianadahy izy ireo, roa lahy sy vavy tokana, dia i Arena (teraka tamin' ny taona 2001) sy i Ilontsoa (teraka tamin' ny taona 2004) ary i Andrialy (teraka tamin' ny taona 2005). 

=== Fandraharahana ===
Teo amin' ny faha-17 taonany, dia nanangana vondron-tanora tia mozika, dihy, kolontsaina ary fialamboly isan-karazany i Andry Rajoelina. Nitarika an' ity vondrona ity sady nanao hetsika ara-kolontsaina isan-karazany. Tamin' ny taona 1994 dia nanomboka ny asany amin' ny maha mpandraharaha hetsika azy i Andry Rajoelina. Izy no mikarakara ireo hetsika malaza ao [[Antananarivo]] ary nanomboka ny "Live" takariva<ref name=":3"><small>"[https://www.jeuneafrique.com/205281/politique/andry-rajoelina/ Fiche d'Andry Rajoelina]" [[https://archive.wikiwix.com/cache/index2.php?url=https%3A%2F%2Fwww.jeuneafrique.com%2F205281%2Fpolitique%2Fandry-rajoelina%2F#federation=archive.wikiwix.com&tab=url tahiry]], ''jeuneafrique.com'', 11 février 2009.</small></ref>. Tamin' ny taona 1998, niaraka tamin' ny fanohanan' ny orinasa ''Fiaro'', sampan' ny orinasa fiantohana ''ARO'', izay an' ny fanjakana, dia namorona ny orinasam-panontana printy nomerika sy fitantanana takela-by fametahana dokam-barotra ''Injet'' izy, ary lasa tompony 100 % taty aoriana. Ity no orinasa voalohany eto Madagasikara nahazo teknôlôjia fanontana printy amin' ny velarana lehibe dia lehibe, izay nahafahany nanjaka haingana eo amin’ ny tsenan’ ny fampirantiana dokam-barotra. Ny fahombiazan' ny ''Injet'' dia nahazoany fahatokisana tanteraka tamin-dRaharifidy tompon' ny ''DomaPub'', izay novidiny tamin' ny taona 2000, orinasa miompana amin' ny dokam-barotra sy ny fifandraisana<ref name=":3" />. Voafidin’ ny gazetiboky ''Eco-Austral'' ho mpitantana mahay indrindra tamin' ny taona 2000 izy.

Tamin’ ny taona 2003 dia nosafidin' ny [[Banque Nationale de l'Industrie]] (BNI) ho mpitantana tsara indrindra tamin’ io taona io i Andry Rajoelina, ary nahazo findramam-bola amin' ny zana-bola aotra tamin’ ity banky ity ho valisoany. Avy eo izy dia nampiasa vola tao amin' ny valan-takela-by mazava fanaovana dokam-barotra ''Trivision'', saingy ny taona nanaraka dia nolavin' ny manampahefana malagasy ny fametrahana ireo karazana takela-by vaovao ireo<ref><small>"[https://www.madagate.org/reportages/entreprendre/1936-andry-rajoelina-en-2002-et-2004-le-debut-de-la-fin-pour-ravalomanana.pdf Andry Rajoelina en 2002 et 2004 : Le début de la fin pour Ravalomanana] {{Wayback|url=https://www.madagate.org/reportages/entreprendre/1936-andry-rajoelina-en-2002-et-2004-le-debut-de-la-fin-pour-ravalomanana.pdf |date=20190523131954 }}" [[https://archive.wikiwix.com/cache/index2.php?url=http%3A%2F%2Fwww.madagate.org%2Freportages%2Fentreprendre%2F1936-andry-rajoelina-en-2002-et-2004-le-debut-de-la-fin-pour-ravalomanana.pdf%2Findex.html#federation=archive.wikiwix.com&tab=url tahiry]], www.madagate.com, 6 juillet 2011.</small></ref>.

Tamin’ ny taona 2007 dia nanitatra ny fampiasam-bolany tamin' ny haino aman-jery i Andry Rajoelina tamin' ny nividianany ny radio sy fahitalavitra ''Ravinala'', izay an' ilay mpanao pôlitika [[Norbert Ratsirahonana]], ka nomeny anarana hoe ''Viva''<ref name=":4"><small>"[https://www.jeuneafrique.com/205281/politique/andry-rajoelina/ Andry Rajoelina]" [[https://archive.wikiwix.com/cache/index2.php?url=https%3A%2F%2Fwww.jeuneafrique.com%2F205281%2Fpolitique%2Fandry-rajoelina%2F#federation=archive.wikiwix.com&tab=url tahiry]], www.jeuneafrique.com, 11 février 2009.</small></ref>.

=== Nahazo ny zom-pirenena frantsay ===
{{lahatsoratra antsipirihany|Fizakan' i Andry Rajoelina zom-pirenena frantsay}}
Nipetraka tany [[Frantsa]] ny fianakaviana Andry Rajoelina taorian' ny fanekeny ny hisitaka amin' ny fanaovana pôlitika mba hahafahan' ny firenena hiverina amin' ny lamina araka ny lalàm-panorenana. Tamin' ny taona 2013 no nanaovany fangatahana zom-pirenena frantsay ka [[Fizakan' i Andry Rajoelina zom-pirenena frantsay|tamin' ny taona 2014 no nahazoany izany]]. Nivoaka ny didim-panjakana nosoniavin' ny praiminisitra frantsay [[Manuel Valls]] sy ny minisitry ny atitany frantsay [[Bernard Cazeneuve]], tamin' ny 19 Nôvambra 2014 tamin' io taona io. Niseho tao amin' ny gazetim-panjakana frantsay tamin' ny 21 Nôvambra 2014 ny fanapahan-kevitra momba izany. I [[Mialy Rajoelina|Mialy Razakandisa]] vadiny sy ny zanany telo koa dia misitraka izany zom-pirenena frantsay izany<ref name=":2" /> <ref>''<small>[https://www.refworld.org/pdfid/4f5473682.pdf Code de la nationalité malagasy]</small>''</ref> <ref><small>[http://citizenshiprightsafrica.org/wp-content/uploads/2020/05/Madagascar-Code-de-la-nationalit%C3%A9-mis-%C3%A0-jour-2017.pdf ''Code de la nationalité malagasy'' mise à jour, 2017]</small></ref>.

Tsy nambarany na tamin' ny [[Malagasy (vahoaka)|Malagasy]] izany ary tsy nanao fanambaràna momba izany koa izy tamin' ny fametrahany ny antontan-taratasy filatsahan-ko fidina ho filoham-pirenena ka afaka nilatsaka soa aman-tsara. Taty amin' ny volana Jona 2023 vao nivoaka tao amin' ny tambajotran-tserasera sy nohamafisin' ny fampahalalam-baovao frantsay ny porofo momba io fananany zom-pirenena frantsay nangatahina io. 

Niteraka resabe sy ady hevitra teo amin' ny mpanao pôlitika sy ny mpahay lalàna ary ny mpanaraka ny raharaham-pirenena malagasy izany zavatra izany, ka tao ny nanamaivana izany noho ny fiheverany fa efa tsy nampiharina hatry ny ela ny lalàna malagasy momba ny maha olom-pirenena, ka sady Malagasy no [[Frantsay (vahoaka)|Frantsay]] i Andry Rajoelina hoy izy ireo. Ao koa ireo nihevitra fa efa tsy Malagasy i Andry Rajoelina izay nanomboka nitondra an' i Madagaskara amin' ny maha filohan' ny Repoblika azy tamin' ny taona 2019, ka tokony hametra-pialana na hesorina fa mpamadika tanindrazana.

== Ben' ny tanànan' Antananarivo ==

=== Fahalaniana ho ben' ny tanàna ===
Niroso amin' ny fifaninanana ho ben' ny tanànan' Antananarivo tao amin' ny fikambanana Tanora Gasy Vonona (TGV) i Andry Rajoelina, ka tamin' ny 12 Desambra 2007 dia voafidy ho ben' ny tanànan' Antananarivo izy tamin' ny vato 63,27 %, 

Tamin' ny 3 Nôvambra 2007 no nanambaran' i Andry Rajoelina fa kandida [[Ben' ny tanànan' Antananarivo|ben' ny tanànan']] ny renivohitr' i [[Madagasikara]] izy, ary namorona ny fikambanana ''Tanora Gasy Vonona'' na TGV. Nanambara ny tenany ho tsy miankina sy tsy mikambana amin' ny mpanohitra izy. Tamin' ny 12 Desambra 2007 no lany ho ben' ny tanànan' Antananarivo tamin' ny vato 63,27 % nanoloana ny kandidàn4 ny antokon' ny mpitondra ''[[Tiako i Madagasikara|Tiako I Madagasikara]]'' (TIM)<ref name=":4" />, na dia teo aza ny sakantsakana nataon' ny fitondran' i [[Ravalomanana Marc|Marc Ravalomanana]]. Ben' ny tanànan' Antananarivo izy hatramin' izay ka hatramin' ny 3 Febroary 2009, mialoha ny nametrahany ny fahefana amin' i [[Michèle Ratsivalaka]] izay nosoloina koa an' i [[Edgard Razafindravahy]] avy any [[Ambohimalaza]] toa azy.

Tamin' ny taona 2008 no nanombohany ny fanamboarana ny Lapan' ny Tanànana, izay nisy nandoro 36 taona talohan' izay, tamin' ny 13 Mey 1972 taorian' ny [[Tolon' ny mpianatra malagasy tamin' ny 13 Mey 1972|hetsiky ny mpianatra]] tamin' izany fotoana izany, ary nanolotra volavolam-panangonana tamin' ny filoham-pirenena [[Ravalomanana Marc]] izy mba hanangonana ny vola ilaina amin' ny asa famitana ny asa<ref><small>"[https://www.madagate.org/reportages/photos/767-mamy-rajaobelina-a-propos-de-lhotel-de-ville.html Mamy Rajaobelina : à propos de l’Hôtel de Ville] {{Wayback|url=https://www.madagate.org/reportages/photos/767-mamy-rajaobelina-a-propos-de-lhotel-de-ville.html |date=20230619131307 }}" [[https://archive.wikiwix.com/cache/index2.php?url=http%3A%2F%2Fwww.madagate.org%2Freportages%2Fphotos%2F767-mamy-rajaobelina-a-propos-de-lhotel-de-ville.html#& tahiry]], www.madagate.org, 1er décembre 2008.</small></ref>. Nanomboka ny 17 Mey 2008 ny fanamboarana ny lapan' ny tanàna.

=== Tsy fifanarahana tamin' ny fitondram-panjakana ===
Ny fifandirana voalohany teo amin' i Andry Rajoelina sy ny filoha [[Ravalomanana Marc|Ravalomanana]] dia nanomboka tamin' ny taona 2003, raha nitaky ny fitondra-panjakana ny mba hanesorana ny takelaka fanaovana dokam-barotra ''Trivision'' voalohany teto [[Antananarivo]],  izay napetrak' i Rajoelina teo amin' ny rondronana lehibe iray tao an-drenivohitra.

Nanambara izy fa misakantsakana ny fanatanterahany ny andraikiny eo amin' ny fitantanan-draharaha sy ny fitantanam-bola ny zavatra ataon' ny fitondram-panjakana. Io no fiandohan' ny fifandonana teo amin' i Andry Rajoelina sy i [[Marc Ravalomanana]]. 

== Ny krizy pôlitika 2009 sy ny fitondrana tetezamita ==

=== Ny krizy tamin' ny taona 2009 ===
[[Sary:Antananarivo - P1090823.jpg|vignette|234x234px|Fihetsiketseham-panoherana notarihin' i Andry Rajoelina tamin' ny taona 2009 tao Antananarivo.]]
Nanozongozona ny fitondran' i [[Ravalomanana Marc|Marc Ravalomanana]] ny hetsi-panoherana tamin' ny taona 2008, taorian' ny nahazoan' ny filohan' ny Repoblika tamin' izany fiaramanidina vaovao mitentina 60 tapitrisa dôlara, sy ny fampindramana tany 1,3 tapitrisa hekitara ho an' ny orinasa ''Daewoo Logistics'', ary ny fampitsaharana ny fanampiana ara-tetibolan' ny kaominina avy amin' ny mpiara-miombon' antoka ara-teknika sy ara-bola. Tamin' ny 17 Desambra 2008, taorian' ny fanakatonan' ny fanjakana ny fahitalavitra ''Viva TV'', taorian' ny fandefasana ny tafatafa nataon' ny filoha teo aloha [[Didier Ratsiraka]], dia nitaky ny hanokafana an' ilay fahitalavitra i Andry Rajoelina ary namoaka teny fampitandremana farany, izay lany fe-potoana tamin' ny 13 Janoary 2009. Nitarika hetsika goavana hanoherana ny fitondran-dRavalomanana tao an-drenivohitra izy avy eo<ref><small>"[http://www.politique-africaine.com/numeros/pdf/conjonctures/113152.pdf Madagascar : un conflit d’entrepreneurs ?] {{Wayback|url=http://www.politique-africaine.com/numeros/pdf/conjonctures/113152.pdf |date=20220814081107 }}" [[https://archive.wikiwix.com/cache/index2.php?url=http%3A%2F%2Fwww.politique-africaine.com%2Fnumeros%2Fpdf%2Fconjonctures%2F113152.pdf%2Findex.html#federation=archive.wikiwix.com&tab=url tahiry]], www.politique-africaine.com, mars 2009.</small></ref>, hetsika izay niafara tamin' ny [[fanonganam-panjakana]] sy nitarika ny fametraham-pialan' ny filohan' ny Repoblika tamin' ny 17 Marsa 2009 sy fidiran' ny firenena amin' ny Tetezamita tamin' ny 21 Marsa 2009 ka i Andry Rajoelina no filohan' ny [[Fahefana Avon' ny Tetezamita]] (FAT). Amin' ireo izay tsy momba azy ihany koa anefa dia betsaka ny olona maty noho ny nataony ary betsaka ny olon-dratsy izay nivoaka ny fonja noho izy<ref><small>"[http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/7947381.stm Pressure grows on Madagascar head]" [[https://archive.wikiwix.com/cache/index2.php?url=http%3A%2F%2Fnews.bbc.co.uk%2F2%2Fhi%2Fafrica%2F7947381.stm#federation=archive.wikiwix.com&tab=url tahiry]], 17 mars 2009, BBC</small></ref>.

=== Filohan' ny Tetezamita ===
Tamin' ny 17 Marsa 2009 dia lasa Filoha Avon' ny Tetezamita tao amin' ny Repoblikan' i Madagasikara i Andry Rajoelina ary nanao sonia ny ''didy hitsivolana faha-2009-003'' izay nametraka ny [[Fahefana Avon' ny Tetezamita]] (FAT) sy ny fanafoanana ny Antenimiera izay voafidim-bahoaka. Nanaiky ary nandraikitra izany famindràm-pahefana izany ny [[Fitsarana Avo momba ny Lalàmpanorenana]]<ref>''La Haute Cour constitutionnelle investit Andry Rajoelina'', L'Express de Madagascar, 19 Martsa 2009</ref>. Nanao ny fianianana amin' ny maha filohan' ny Tetezamita azy i [[Andry Rajoelina]] tamin' ny 21 Marsa 2009 na dia tsy nankatoavin' ny [[fianakaviambe iraisam-pirenena]] aza izany. Nentiny tamin' izany ny taratasy avy amin' ny Fitsarana Avo momba ny Lalàmpanorenana izay tsy azo lazaina ho didy satria taratasy tsotra fa tsy didim-panjakana.

Lasa filohan' ny Tetezamita izy taorian' ny fifampiraharahana teo ambany fanelanelanan' ny mpitarika ny [[Fiombonan' ny Fiangonana Kristiana eto Madagasikara]] (FFKM) aloha, avy eo teo ambany fanelanelanan' ny fianakaviambe iraisam-pirenena tao [[Antananarivo]], tany [[Addis-Abeba|Addis Abeba]] ([[Etiôpia]]), tany [[Pretoria]] ([[Afrika Atsimo]]), tany [[Sandton (Afrika Atsimo)|Sandton]] ([[Afrika Atsimo]]) ary tany [[Gaborone]] ([[Bôtsoana]]).

Nananatanterahana fifidianana lalàmpanorenana vaovao i Andry Rajoelina tamin' ny alalan' ny [[fitsapan-kevi-bahoaka]] izay nahalany ny "Eny" tamin' ny 74 % amin' ny isam-bato, koa dia teraka tamin' ny 11 Desambra 2010 ny [[Repoblika Fahefatra (Madagasikara)|Repoblika fahefatra]] izay. Tamin' ny taona 2011, ny fanapahan-kevitra ny amin' ny hisian' ny fiaraha-mitantana araka ny sori-dalana nasain' ny fianakaviambe iraisam-pirenena nohajaina. Naato vokatr' izany ny fampiharana ilay lalàmpanorenana vao lany teo. Ankolafy pôlitika miisa efatra no nitarika ny firenena, dia ny ankolafy Ravalomanana, ny ankolafy Didier Ratsiraka, ny ankolafy Zafy Albert ary ny ankolafy Andry Rajoelina, ka i Andry Rajoelina no ny filohan' ny Tetezamita.

Ny volana Janoary 2012, noho ny fivoahan' ny NOTAM (fanafohezana ny hoe: ''notice to airmen,'' "''Filazana ho an' ny mpamily fiaramanidina''") izay tsy nahafanan' ny fiaramanidina nitondra ny filoha teo aloha [[Marc Ravalomanana]] niditra eto [[Madagasikara]], voatery niverina tany [[Afrika Atsimo]] ilay filoham-pirenena taloha. Tsy nanaiky nidina tamin' ilay fiaramanidina i Ravalomanana. Ho an' ny mpikambana ao amin' ny antoko pôlitika TIM, dia tsy fanajana ny tondrozotra ("''feuille de route''") i''zany <ref name="rfi">[http://www.rfi.fr/afrique/5min/20120121-marc-ravalomanana-empeche-atterrir-antananarivo-madagascar Madagascar: l'avion de Marc Ravalomanana empêché md'atterrir à Antananarivo]</ref>.'' Ary na dia nilaza aza izy fa tsy izany no antony namoahany ny NOTAM, dia heverin' ny mpanohitra azy fa noho izy no tsy nahafahan' ny filoha taloha Marc Ravalomanana tonga teto Madagasikara ny volana Janoary 2012<ref name="rfi" />. Araka ny filohan' ny tetezamita dia "tsy tokony hanindry ny firenentsika na lalàna na firenena"<ref>{{Cite web |title=« Aucun pays et aucune loi ne doivent faire pression sur notre pays… » |url=http://www.madagascar-tribune.com/Aucun-pays-et-aucune-loi-ne,17005.html |access-date=2012-07-02 |archive-date=2012-04-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120411170316/http://www.madagascar-tribune.com/Aucun-pays-et-aucune-loi-ne,17005.html |url-status=dead }}</ref>. Ny mety ho tanjony namoahany io NOTAM io dia hahamora ny fisamborana ny filoha Ravalomanana (izay voasazy hanao asa an-terivozona mandrapahafaty<ref>[http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:BGyj6q_5nd0J:www.laverite.mg/index.php/inona-no-vaovao/20234-raharaha-7-febroary-asa-an-terivozona-mandra-pahafaty-no-sazin-ny-filoha-teo-aloha-+&cd=3&hl=fr&ct=clnk&gl=fr Raharaha 7 febroary - Asa an-terivozona mandra-pahafaty no sazin ’ ny Filoha teo aloha  -- Laverite.mg]</ref>). Ho an' ny tale jeneralin' i ''Aviaton Civil de Madagascar'' (ACM) indray dia mampatahotra io fampiasana amin' ny tanjona ara-pôlitika ny NOTAM io; satria araka ny lazain' ny ''Organisation de l'aviation civile internationale'' (OACI), dia tokony ampiasaina amin' ny tanjona aerônaotika, amin' ny fizorana sy ny filaminana ihany izany <ref>{{Cite web |title=Délivrance de NOTAM à titre politique : le DG de l’ACM s’inquiète |url=http://www.tananews.com/2012/02/delivrance-de-notam-a-titre-politique-le-dg-de-lacm-sinquiete/ |accessdate=2012-07-02 |archivedate=2012-06-02 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120602224017/http://www.tananews.com/2012/02/delivrance-de-notam-a-titre-politique-le-dg-de-lacm-sinquiete/ }}</ref>.

Nahazao anarana hoe "[[Fahefana Avon' ny Tetezamita|Tetezamiitatra]]" ity vanim-potoana ity noho ny faharetany nandritra ny dimy taona, mitovy faharetana amin' ny fotoam-piasan' ny filohan' ny Repoblika voafodim-bahoaka ara-dalàna. 

== Tsy fahafaha-milatsaka ho filoham-pirenena tamin' ny 2013 ==

=== Filatsahan-ko fidina tsy neken' ny fianakaviambe iraisam-pirenena ===
[[Sary:Andry Rajoelina greeting crowd (cropped).jpg|vignette|178x178px|Andry Rajoelina]]
Noho ny tsy faneken' ny Fianakaviambe iraisam-pirenena sy ny fanajanonana ny fanampiana ara-bola vokatr' izany, dia nahemotra ho amin' ny 25 Ôktôbra ny fihodinana voalohany amin' ny fifidianana filoham-pirenena <ref>{{Cite web|title=Elections présidentielles - 1er tour le 25 octobre, 2nd tour le 20 décembre|url=http://www.laverite.mg/index.php?option=com_content&view=article&id=1478%3Aelections-presidentielles-1er-tour-le-25-octobre-2nd-tour-le-20-decembre&catid=1%3Apolitique&Itemid=21|accessdate=2013-09-24|archivedate=2013-10-29|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131029202747/http://www.laverite.mg/index.php?option=com_content&view=article&id=1478%3Aelections-presidentielles-1er-tour-le-25-octobre-2nd-tour-le-20-decembre&catid=1%3Apolitique&Itemid=21}}</ref>. Amin' ny 20 Desambra 2013 ny fihodinana faharoa. Efa niova im-betsaka ny datin' ny fihodinana voalohany: Mey 2011, Septambra 2011, May 2012, Nôvambra 2012, Mey 2013, Jolay 2013 ary Aogositra 2013 <ref>"Madagascar: Rajoelina could throw in the towel of the Malagasy presidential race". Indian Ocean Times. 5 August 2013. Retrieved 11 August 2013.</ref>. Amin' ny 8 Avrily hatramin' ny 28 Avrily ny daty fametrahana ny kandidatiora any amin' ny Filankevitra Manokana momba ny Fifidianana (''Conseil Economique Spécial'' -- CES)<ref name="RFI">[http://www.rfi.fr/afrique/20130408-madagascar-ouverture-officielle-depot-candidatures-election-presidentielle-razafindravahy Madagascar: ouverture officielle du dépôt des candidatures à l'élection présidentielle de juillet]</ref>.

Tamin' ny 15 Janoary 2013 dia nilaza i Andry  Rajoelina fa  tsy hirotsaka ho kandidà amin' ny [[Fifidianana filoham-pirenena ao Madagasikara 2013|fifidianana filoham-pirenena 2013]] <ref>[http://www.lefigaro.fr/flash-actu/2013/01/15/97001-20130115FILWWW00723-madagascar-rajoelina-renonce.php <small>Madagascar: Rajoelina renonce</small>]<small>, ''le Figaro''.</small></ref>, alohan' ny fivadi-keviny tamin' ny 3 Mey 2013 <ref>[http://www.aoraha.com/fifidianana-filoha-kandida%E2%80%88tsy%E2%80%88nampoizina%E2%80%88tamin-ny%E2%80%88ora%E2%80%88farany%E2%80%88rajoelina%E2%80%88andry/ <small>Fifidianana filoha – Kandidà tsy nampoizina tamin’ ny ora farany Rajoelina Andry</small>]</ref>. Nandiso fanantenana an' i [[Frantsa]] ny fiovan-kevitr' i Rajoelina sy ny fanekena ny kandidatioran' i [[Didier Ratsiraka]] sy [[Lalao Ravalomanana]]<ref>[http://www.lemonde.fr/afrique/article/2013/06/21/21-contre-3-la-presidentielle-se-polarise-a-madagascar_3434504_3212.html <small>21 contre 3 : la présidentielle se polarise à Madagascar</small>]</ref>. Noteren' ny [[fianakaviambe iraisam-pirenena]] hanaisotra ny firotsahany hofidiana, niaraka tamin' ny an' i [[Lalao Ravalomanana]] sy ny an-[[Ratsiraka Didier|dRatsiraka Didier Ignace]], i Andry Rajoelina.

Tamin' ny volana Jolay 2013, taorian' ny fifanolanana momba ny fiverenan-dRavalomanana an-tanindrazana sy ny fikasan' ireo lohandohan' ny ankolafy mpandray anjara amin' ny fitantanana ny firenena, dia nanambara ny tenany hirotsaka hofidiana koa i Andry Rajoelina. Niditra an-tsehatra ny [[Southern African Development Community]]  (SADC) tamin' ny alalan' ny fanolorana vahaolana hafa hamahana ny fahasahiranana ara-pôlitika malagasy:

"''Fisintonana ny filatsahan-kofidan' ny kandidà rehetra mampiady hevitra, dia i Didier Ratsiraka sy i Lalao Ravalomanana, vadin' ny filoha teo aloha ary i Andry Rajoelina tenany ary miaraka amin’ ny tolo-kevitra mazava: Raha sintominao ny filatsahan-kofidina napetrakao Andriamatoa Andry Rajoelina, dia tsy misy olona, na ny SADC, na ny [[Vondrona Afrikana]], na ny fianakaviambe iraisam-pirenena amin’ ny ankapobeny, hahasakana ny filatsahan-kofidinao amin' ny taona 2018. Fahendrena sy mendri-piderana ho anao izany raha mitana ny teninao tsy ho kandidà ianao''"<ref><small>« ''Retrait de candidature de tous les candidats controversés à savoir Didier Ratsiraka, Lalao Ravalomanana épouse de l’ancien président et Andry Rajoelina lui-même et avec une proposition claire : Si vous retirez votre candidature M Andry Rajoelina, personne, ni la SADC, ni l’Union Africaine, ni la Communauté Internationale en général, ne pourra empêcher votre candidature en 2018. Il serait sage et louable pour vous de tenir votre parole en n’étant pas candidat.'' »</small></ref>.

Tamin' ny 13 Jolay, dia nambanan' ny SADC ny sazy hahazo ny firenena raha tsy esorina ireo kandidatiora telo ireo. Tamin' ny 17 Aogositra dia voaesotra miaraka amin' ny kandidatiora dimy hafa ireo kandidatiora ireo <ref><small>[http://www.lemonde.fr/afrique/article/2013/08/17/madagascar-annulation-de-trois-candidatures-a-la-presidentielle-contestees_3462888_3212.html "Madagascar fait un pas vers la présidentielle]", ''Le Monde''</small></ref>.

=== Fanolorana kandidà mpisolo toerana ===
Ho setrin' ireo tolo-kevitra naroson' ny SADEC ireo dia nanaiky ny hiala amin' ny filatsahana ho filoham-pirenena malagasy i Andry Rajoelina ary ny kandidà hafa rehetra tsy azo fidina ireo dia afaka manendry olona ho kandidà mpisolo azy ireo. Izany no nahatonga ny filatsahan-kofidin' i [[Rajaonarimampianina Hery|Hery Rajaonarimampianina]], kandidà mpisolo toerana an' i Andry Rajoelina sy i [[Robinson Jean-Louis|Jean Louis Robinson]], kandidà mpisolo toerana an' i [[Lalao Ravalomanana]].

Ny kandidà Hery Rajaonarimampianina no tohanan' ny filohan' ny Tetezamita Andry Rajoelina amin' ny fomba tsy ôfisialy, ary nilaza ny filohan' ny Tetezamita fa i H. Rajaonarimampianina no ho tohanan' ny antoko [[Tanora Gasy Vonona]] (TGV) amin' ny fihodinana faharoa <ref><small>{{Cite web|title=kopian'ny arisiva|url=http://www.madagate.com/politique-madagascar/dossier/3658-andry-rajoelina-soutenir-hery-rajaonarimampianina-nest-pas-se-substituer-a-lui.html|accessdate=2013-11-15|archivedate=2013-11-11|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131111112626/http://www.madagate.com/politique-madagascar/dossier/3658-andry-rajoelina-soutenir-hery-rajaonarimampianina-nest-pas-se-substituer-a-lui.html}}</small></ref>. Nisy anefa ny fepetra nifanarahana teo amin' i Andry Rajoelina sy i Hery Rajaonarimampianina amin' ny maha kandidà mpisolo toerana azy: tsy fahazoana manangana antoko pôlitika, fanendrena praiminisitra avy amin’ ny antokon’ ny maro anisa ao amin’ ny Antenimierampirenena, ny fanohanana ny solombavambahoaka maro anisa voafidy tamin’ ny antokon’ i Andry Rajoelina, tsy filatsahan-kofidin’ i Hery Rajaonarimampianina ho filoham-pirenena amin’ ny taona 2018.

Niaraka tamin' ny fifidianana solom-bavam-bahoaka ny fifidianana filoham-pirenena. Eran' i Madagasikara dia niorina ireo komity mpanohana ny kandidàn' ny fihodinana faharoa. Araka ny nolazain' i Andry Rajoelina dia eo amin' ny 55 % eo ho eo ny isa manontolon' ireo kandidà manohana ny ''Revôlisiôna'' ''Laoranjy'' izay nanongana ny governemantan' i [[Ravalomanana Marc|Marc Ravalomanana]] tamin' ny Marsa 2009.<ref name=":02">{{Cite web|title=Les candidats de la « révolution » orange à 55% vraiment ?|url=http://www.tananews.com/asides/les-candidats-de-la-revolution-orange-55-vraiment/|accessdate=2013-11-15|archivedate=2013-11-15|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131115003616/http://www.tananews.com/asides/les-candidats-de-la-revolution-orange-55-vraiment/}}</ref>

Tamin' ny fihodinana faharoa dia nitarika ny kandidà Hery Rajaonarimampianina. Tamin' ny 17 Janoary 2014 no nambaran' ny [[Fitsaràna Avo momba ny Lalàmpanorenana (Madagasikara)|Fitsarana Avo momba ny Lalampanorenana]] tamin' ny valim-pifidianana filohan' ny Repoblika tamin' ny fomba ôfisialy izy, ka 53,49 % amin' ny vato no azon' i [[Rajaonarimampianina Hery|Hery Rajaonarimampianina]] manoloana an' i [[Jean-Louis Robinson]], mpifanandrina taminy, izay nahazo 46,51 % n' ny vato<ref><small>[http://www.hcc.gov.mg/election/arret/arret-n10-cesar-du-17-janvier-2014-portant-proclamation-des-resultats-definitifs-du-second-tour-de-lelection-presidentielle-du-20-decembre-2013/ Arrêt <abbr>no</abbr> 10 de la Cour électorale spéciale portant proclamation des résultats définitifs du second tour de l'élection présidentielle du 20 décembre 2013] {{Wayback|url=http://www.hcc.gov.mg/election/arret/arret-n10-cesar-du-17-janvier-2014-portant-proclamation-des-resultats-definitifs-du-second-tour-de-lelection-presidentielle-du-20-decembre-2013/|date=20150204073537}} [[https://archive.wikiwix.com/cache/index2.php?url=http%3A%2F%2Fwww.hcc.gov.mg%2Felection%2Farret%2Farret-n10-cesar-du-17-janvier-2014-portant-proclamation-des-resultats-definitifs-du-second-tour-de-lelection-presidentielle-du-20-decembre-2013%2F tahiry]].</small></ref>.

== Nandritra ny fitondran' i Hery Rajaonarimamianina ==

=== Tsy fifanarahana nisy tamin-dRajaonarimampianina ===
[[Sary:HE Hery Rajaonarimampianina, President of the Republic of Madagascar (22748490939).jpg|vignette|Hery Rajaonarimampianina]]
Naniry ny hanendry ny praiminisitra i Andry Rajoelina nefa tsy neken' i Hery Rajaonarimampianina izany. Nihevitra i Andry Rajoelina fa tsy nohajain' i Hery Rajaonarimampianina ny fifanarahana nifanaovan' izy roa lahy talohan' ny naha kandidà mpisolo toerana azy. Amin' i Andry Rajoelina dia tsy lany Rajaonarimampianina raha tsy teo ny fanohanany. Tsy nanaiky ny fitsabahan' i Andry Rajoelina amin' ny fitondrana i Hery Rajaonarimamianina.

Tapaka tamin' ny 21 Febroary 2014 ny fifandraisana teo amin' i Hery Rajaonarimampianina sy i Andry Rajoelina. Tamin' izany koa no nahaterahan' ny ''[[Initiative pour l’émergence de Madagascar|Initiative pour l'Emergence de Madagascar]]'' (IEM). Tamin' ity taona ity ihany koa no [[Fizakan' i Andry Rajoelina zom-pirenena frantsay|nahazoan' i Andry Rakoelina ny zom-pirenena frantsay]] izay tsy nisy mpahalala firy raha tsy efa taty amin' ny taona 2023..

=== Krizy pôlitika ===
Raikitra ny fanoheran' ny antokon' i Andry Rajoelina an' i Hery Rajaonarimampianina, izay tsy nanana solombavambahoaka avy amin' ny antokony [[Hery Vaovao ho an' i Madagasikara]] (HVM) tao amin' ny Antenimierampirenena<ref><small>[https://la1ere.francetvinfo.fr/ « Vote de destitution : analyse des causes »] [[https://archive.wikiwix.com/cache/index2.php?url=https%3A%2F%2Fwww.lemonde.fr%2Fafrique%2Farticle%2F2015%2F05%2F26%2Fmadagascar-les-deputes-votent-la-destitution-du-president_4641093_3212.html tahiry]] ''Francetvinfo''.</small></ref>. Tamin' ny 26 Mey 2015 no nandatsa-bato handroahana an-dRajaonarimampianina ny solombavambahoaka <ref><small>[https://www.lemonde.fr/afrique/article/2015/05/26/madagascar-les-deputes-votent-la-destitution-du-president_4641093_3212.html « Destitution du président »] [[https://archive.wikiwix.com/cache/index2.php?url=https%3A%2F%2Fwww.lemonde.fr%2Fafrique%2Farticle%2F2015%2F05%2F26%2Fmadagascar-les-deputes-votent-la-destitution-du-president_4641093_3212.html tahiry]].</small></ref>. Tamin' ny 26 Avrily 2018, nangataka ny Fitsarana Avio momba ny Lalàm-panorenena ny mpanohitra mba hanesorana ny filoha<ref><small>[https://www.france24.com/fr/20180425-madagascar-manifestation-bollore-mis-examen-rsf-classement-afrique-2018 « Tensions à Madagascar : l'opposition demande la destitution du président »] [[https://archive.wikiwix.com/cache/index2.php?url=http%3A%2F%2Fwww.france24.com%2Ffr%2F20180425-madagascar-manifestation-bollore-mis-examen-rsf-classement-afrique-2018#& tahiry]], France 24.</small></ref>. Nolavin' ny Fitsarana Avo momba ny Lalàmpanorenana ny 13 Jona 2015 ilay fangatahana fandroahana ny filoha<ref><small>[https://imazpress.com/a-la-une/madagascar-la-haute-cour-constitutionnelle-rejette-la-demande-de-destitution-du-president « Madagascar : la haute cour constitutionnelle rejette la demande de destitution du président »] [[https://archive.wikiwix.com/cache/index2.php?url=http%3A%2F%2Fwww.ipreunion.com%2Fphoto-du-jour%2Freportage%2F2015%2F06%2F13%2Fhery-rajaonarimampianina-reste-en-place-madagascar-la-haute-cour-constitutionnelle-rejette-la-demande-de-destitution-du-president%2C31178.html#federation=archive.wikiwix.com&tab=url tahiry]], ipreunion.com.</small></ref>. [[Sary:Кристиан Нтсай (22-12-2020).jpg|vignette|178x178px|Ny praimiisitra [[Christian Ntsay]]]]
Na dia izany aza, tamin' ny 25 Mey 2018 dia nomena folo andro ny filoha mba ny handrava ny governemanta, hanendry governemantan' ny firaisam-pirenena, hanendry praiminisitra vaovao atolotry ny maro anisa, sy hanomana  fifidianana filoham-pirenena mialoha ny fotoana amin' ny taona 2018 ary hametra-pialana ao anatin' ny enimpolo andro mialoha ny fifidianana mba hisorohana ny krizy aorian' ny fifidianana <ref><small>[https://www.jeuneafrique.com/562750/politique/madagascar-la-cour-constitutionnelle-ordonne-la-nomination-dun-gouvernement-dunion-nationale/ « Madagascar : la Cour constitutionnelle ordonne la nomination d’un gouvernement d’union nationale »] [[https://archive.wikiwix.com/cache/index2.php?url=http%3A%2F%2Fwww.france24.com%2Ffr%2F20180425-madagascar-manifestation-bollore-mis-examen-rsf-classement-afrique-2018 tahiry]], ''JeuneAfrique.com''</small></ref>. 

Tamin' ny 11 Jona 2018 dia voatsangana ny governemanta vaovao notarihin' ny "praiminisitry ny marimaritra iraisana" mba hialana amin' ny krizy pôlitika<ref><small>[https://www.lemonde.fr/afrique/article/2018/06/04/crise-politique-a-madagascar-le-premier-ministre-annonce-sa-demission_5309184_3212.html « Crise politique à Madagascar : le premier ministre annonce sa démission »] [[https://archive.wikiwix.com/cache/index2.php?url=https%3A%2F%2Fwww.lemonde.fr%2Fafrique%2Farticle%2F2018%2F06%2F04%2Fcrise-politique-a-madagascar-le-premier-ministre-annonce-sa-demission_5309184_3212.html#& tahiry]], ''Le Monde.fr''</small></ref>. I [[Christian Ntsay]] izany praiminisitra izany<ref><small>[https://www.rfi.fr/fr/emission/20140427-christian-ntsay-directeur-bureau-oitpour-ocean-indien « Cap Océan Indien - Christian Ntsay, directeur du bureau de l'OIT pour l’océan Indien »], RFI,‎ 27 avril 2014 [[https://archive.wikiwix.com/cache/index2.php?url=http%3A%2F%2Fwww.rfi.fr%2Femission%2F20140427-christian-ntsay-directeur-bureau-oitpour-ocean-indien#& tahiry]]</small></ref>.

== Filoham-pirenena ==

=== Fifidianana filoham-pirenena tamin' ny 2018 ===
[[Sary:AndryCampaign2018-1.jpg|vignette|187x187px|Fampielezan-kevitra tamin' ny taona 2018.]]
Tamin' ny fiandohan' ny volana Agositra 2018, i Andry Rajoelina no voalohany nanoratra ny firotsahany hofidiana amin' ny fifidianana filoham-pirenena tamin' ny taona 2018 <ref><small>"[https://www.reuters.com/article/us-madagascar-politics/madagascars-former-leader-andry-rajoelina-says-to-seek-presidency-again-idUSKBN1KM5UG Madagascar's former leader Andry Rajoelina says to seek presidency again]". ''Reuters.com''. 1 August 2018.</small></ref>. Talohan' ny famtahany ny atotan-taratasy filatsahan-ko fidina dia efa nampahafantatra mialoha ny ''[[Initiative pour l’émergence de Madagascar]]'' (IEM) izay mamaritra ny fandaharan' asany nenti-namaboana ny mpifidy. Anisan' ny fampanantenana tamin' ny fampielezan-kevitra ny fanafoanana ny Antenimieran-doholona mba hahafahana mitsitsy vola hananganana oniversite. Nampanantenainy ihany koa ny fampitomboana ny fahazoana herinaratra, ny fiezahana ho amin' ny fizakan-tena ara-tsakafo sy amin' ny fambolena, ary ny fampitomboana ny fandriam-pahalemana <ref><small>Eric Topona (7 August 2018). [https://www.dw.com/en/andry-rajoelina-plans-political-comeback-in-madagascar/a-44984197 "Andry Rajoelina plans political comeback in Madagascar"]. Wd.com.</small></ref>.

Nanomboka tamin' ny volana Ôktôbra 2018 ny fampielezan-kevitra, izay nifanandreman' i Andry Rajoelina tamin' i [[Ravalomanana Marc|Marc Ravalomanana]] sy tamin' i [[Rajaonarimampianina Hery|Hery Rajaonarimampianina]]<ref><small>[http://www.africanews.com/2018/10/09/election-campaigning-begins-in-madagascar/ "Election campaigning begins in Madagascar"]. Africanews.com. 9 October 2018.</small></ref>, ireo natanjaka indrindra tamin' ny fampielezan-kevitry ny kandidà miisa 46 <ref><small>[https://www.news24.com/News24/46-candidates-bid-to-contest-madagascar-presidency-20180821 "46 candidates bid to contest Madagascar presidency"]. News24.com. 21 August 2018.</small></ref>. Tamin' ny fihodinana voalohany tamin' ny fifidianana natao tamin' ny 7 Nôvambra 2018 dia izy no nitarika tamin' ny vato 39,19 % (vato 1 949 851) raha 35,29 % (vato 1 755 855) kosa ny an-dRavalomana <ref><small>[https://www.theeastafrican.co.ke/news/africa/Madagascar-former-presidents-in-round-two-race/4552902-4872530-trej7az/index.html "Madagascar ex-presidents to contest run-off vote"]. ''Theeastafrican.co.ke''. 28 November 2018.</small></ref> <ref><small>Rakotomalala (13 December 2018). [https://globalvoices.org/2018/12/13/in-madagasgar-costly-presidential-campaigns-dont-add-up-to-a-better-life-for-citizens/ "In Madagascar, costly presidential campaigns don't add up to a better life for citizens"]. ''Globalvoices.org''..</small></ref>. Nalefa mivantana tamin' ny 10 Desambra ny adihevitra tamin' ny fahitalavitra teo amin' ireo kandidà roa farany <ref><small>[https://allafrica.com/stories/201812110662.html "Madagascar Presidential Vote - Rajoelina, Ravalomanana Debate"]. ''Allafrica.com''. 11 December 2018.</small></ref>. Nahazo vato 55,66 % tamin' ny fihodinana faharoa i Rajoelina <ref><small>[https://news.un.org/fr/story/2019/01/1033382 "Elections à Madagascar : Guterres félicite le Président élu Andry Rajoelina | ONU Info"]. ''news.un.org''. 8 January 2019.</small> </ref>, nanoloana an' i Marc Ravalomanana izay nahazo 44,34 %, araka ny fanapahan-kevitry ny Fitsarana Avo momba ny Lalàmpanorenana tamin' ny ny 08 Janoary 2019. 

Tontosa tamin' ny 19 Janoary 2019 teny amin' ny kianjan' i Mahamasina ny lanonana fametrahana an' i Andry Rajoelina eo amin' ny toeran' ny filohan' ny Repoblika, izay natrehin' ny solontena vahiny sy ny filohan' ny Repoblika rehetra teo aloha teto Madagasikara sy ny vahoaka malagasy, ary nanomboka ny asa maha filoham-pirenena azy i Andry Rajoelina tamin' io andro io <ref><small>Oteng, Eric (19 January 2019). [http://www.africanews.com/2019/01/19/madagascar-president-andry-rajoelina-sworn-into-office/ "Madagascar president Andry Rajoelina sworn into office"]. Africanews.</small></ref>. Nandritra ny fitodran' i Andry Rajoelina, rehefa lany ho filoham-mpirenena tamin' ny taona 2019, dia i [[Christian Ntsay]] hatrany no nitazona ny toeran' ny praiminisitra.

=== Ny olana natrehin' ny fitondrana Rajoelina ===
Ny fifidianana natao tamin' ny ny volana Desambra 2018 no nitondra an’ i Andry Rajoelina teo amin' ny fitondrana ny firenena mandritra ny dimy taona. Nandrombaka ny fandresena tamin' ny fifidianana solombavam-bahoaka tamin’ ny volana Mey 2019 ihany koa izy ary nahazo ny maro anisa tanteraka tao amin' ny Antenimieram-pirenena. Nanamarika ny fitondran' i Andry Rajoelina ny olana sy fahasahiranana ara-tsôsialy sy ara-toekarena nianjady amin' ny firenena vokatry ny zava-mitranga ivelany sy anatiny amin' ny fitondrana, na dia misy aza ireo zava-bita momba ny fananganana [[fotodrafitrasa]].

==== Valanaretin' ny Covid-19 ====
[[Sary:Covid Organics By Garreth Brown.jpg|vignette|148x148px|Tavoahangy misy [[Covid Organics|CVO]]]]
Tamin' ny 20 Marsa 2020 vao fantatra amin' ny fomba ôfisialy ny fisian' ny [[valanaretin' ny coronavirus eto Madagasikara]], araka ny fanambaràna nataon' ny fitondram-panjakana malagasy. Niantraika amin' ny [[toekarena malagasy]] ny fepetra noraisin' ny fitondram-panjakana izay nanidy ny toeram-pivarotana sy ny orinasa mpamokatra ary ny fitaterana manerana an' i [[Madagasikara]]. Isan' ny tsy voatsinjo koa ny fianaran' ny zaza malagasy tamin' ny fanakatonana aloha loatra ny sekoly rehetra manerana an' i Madagasikara, eny na dia mbola tsy nidiran' ilay valanaretina aza ny [[Faritra eto Madagasikara|faritra]] maro raha tsy taty aoriana be.

Naiditra am-ponja tamin' ny 4 Avrily 2020 i Arphine Rahelisoa, talen' ny famoahana ny [[gazety]] ''Ny Valosoa'', raha nivoaka tao ny fitsikerana ny fomba fintantanan' ny fitondram-panjakana malagasy ny ady amin' ny valanaretina coronavirus<ref><small>[https://www.lemonde.fr/afrique/article/2020/04/16/coronavirus-a-madagascar-une-journaliste-en-prison-pour-avoir-critique-la-gestion-de-l-epidemie_6036761_3212.html "Coronavirus : à Madagascar, une journaliste en prison pour avoir critiqué la gestion de l’épidémie"], ''Le Monde'', 16 Avrily 2020.</small></ref>. Nampanahy ny [[Reporters sans frontières]] (RSF) ny tsy hisian' ny fahalalahan' ny asa fanaovan-gazety eto Madagasikara noho izany<ref><small>[https://ewa.mg/news/news-afrika-tatitra-sy-filaharana-taona-2020-manahy-ny-hoavinny-fahalalahanny-asa-fanaovan-gazety-ny-rsf/ "Afrika – Tatitra sy filaharana taona 2020: manahy ny hoavin’ny fahalalahan’ny asa fanaovan-gazety ny RSF"], ''ewa.mg'', 22 Avrily 2020.</small></ref>.

Tamin' ny 08 Avrily 2020 ny filoham-pirenena malagasy dia nanao fanambaràna momba ny fahitana tambavy fisorohana ny Covid-19 sy fanasitranana ny marary, nomena ny anarana hoe [[Covid Organics]] (na CVO), izay fifangaroan-tsinga avy amin' ny zavamaniry ''[[Artemisia annua]]'' sy zavamaniry hafa (isan' izany ny [[ravintsara]]) fanao [[tambavy]] koa<ref><small>"[https://www.lci.fr/international/coronavirus-covid-19-le-president-de-madagascar-affirme-connaitre-un-remede-a-base-de-plantes-2150496.html Coronavirus : le président de Madagascar affirme connaître un remède à base de plantes]" [[http://archive.wikiwix.com/cache/index2.php?url=https%3A%2F%2Fwww.lci.fr%2Finternational%2Fcoronavirus-covid-19-le-president-de-madagascar-affirme-connaitre-un-remede-a-base-de-plantes-2150496.html tahiry]], in ''LCI'' (Notsidihina ny 08 Jona 2020)</small></ref> <ref><small>"[https://www.jeuneafrique.com/937000/societe/tribune-artemisia-chloroquine-et-azithromycine-le-covid-organics-symbole-de-la-recherche-malgache/ <nowiki>[Tribune] Artemisia et plantes médicinales</nowiki> : le « Covid-Organics », symbole de la recherche malgache – Jeune Afrique]" [[http://archive.wikiwix.com/cache/index2.php?url=https%3A%2F%2Fwww.jeuneafrique.com%2F937000%2Fsociete%2Ftribune-artemisia-chloroquine-et-azithromycine-le-covid-organics-symbole-de-la-recherche-malgache%2F tahiry]], sur ''JeuneAfrique.com'', 30 Avrily 2020 (Notsidihina ny 08 Jona 2020)</small></ref>.

Mitaky ny hisian' ny fangaraharana sy ny fitantanana madio ny vola ampiasaina mandritra ny fahamehana ara-pahasalamana vokatry ny Covid-19 ny olom-pirenena malagasy<ref><small>[http://www.midi-madagasikara.mg/politique/2020/06/13/aides-liees-au-covid-19-le-gouvernement-accule-sur-la-transparence/ "Aides liées au Covid-19 : Le gouvernement acculé sur la transparence"], ''MidiMadagascar'', 13 Jona 2020.</small></ref>, indrindra ireo mpanao pôlitika mpanohitra <ref><small>[https://madagascar-tribune.com/Gestion-Covid-19-Tirs-croises-a-l-endroit-du-regime-26023.html "Gestion Covid-19 : Tirs croisés à l’endroit du régime"] {{Wayback|url=https://madagascar-tribune.com/Gestion-Covid-19-Tirs-croises-a-l-endroit-du-regime-26023.html |date=20210226093724 }}, ''MadagascarTribune'', 25 Jolay 2020.</small></ref>. Nitranga ilay raharaha "Bobons sucettes" izay niampangana ny minisitry ny fanabeazam-pirenena, tamin' ny fividianana [[vatomamy]] mitentina 80&nbsp;000 tapitrisa Ariary hoentin' ny mpianatra hanala ny fangidin' ny CVO izay nasaina nosotroin' izy ireo <ref><small>[https://www.bbc.com/afrique/region-52954768 "Une ministre malgache limogée pour des bonbons-sucettes"], ''BBC News Afrique'', 7 Jona 2020.</small></ref> <ref><small>[https://www.francetvinfo.fr/monde/afrique/madagascar/a-madagascar-la-ministre-de-leducation-limogee-pour-une-affaire-de-bonbons_4000753.html " A Madagascar, la ministre de l’Education limogée pour une "affaire" de bonbons" "], ''Franceinfo'', 8 Jona 2020.</small></ref>. Tao koa ny raharaha "Ecran plat": fanomezana avy amin' ny PNUD namidy an' ilay "Ecran plat" izay mitentina 200 tapitrisa Ariary <ref><small>[https://www.madaplus.info/Madagascar-Polemique-autour-des-achats-ou-de-don-obtenu-par-le-CCOC_a13561.html "Madagascar : Polémique autour des achats ou de don obtenu par le CCOC"], ''Madaplus'', 19 Aogositra 2020.</small></ref> <ref><small>[https://www.tiatanindrazana.mg/covid-19/raharaha-ecran-plat-cco-tonga-ny-valin-kafatry-ny-pnud-45019.php "Raharaha “écran plat CCO” Tonga ny valin-kafatry ny PNUD"], ''Tia Tanindrazana'', 19 Aogositra 2020.</small></ref>. Nanao fanadihadiana ny Birao Mahaleotena Miady amin' ny Kolikoly ([[Bureau Indépendant Anti-Corruption|BIANCO]])<ref name=":0"><small>[https://www.madagascar-tribune.com/Affaire-ecran-plat-le-Bianco-ouvre-une-enquete.html "Affaire écran plat : le Bianco ouvre une enquête"] {{Wayback|url=https://www.madagascar-tribune.com/Affaire-ecran-plat-le-Bianco-ouvre-une-enquete.html |date=20210126224038 }}, ''MadagascarTribune'', 3 Septambra 2020.</small></ref><ref name=":0" />.

==== Ny kere eto Madagasikara nanomboka tamin' ny taona 2021 ====
Tamin' ny volana Jona 2021 dia nisy hain-tany mahery vaika nahatonga olona an' aliny, izay tombanana ho olona maherin' ny iray tapitrisa, no mijaly noho ny tsy fanjarian-tsakafo any atsimon' ny firenena. Niara-nanambara ny ny tetika hiadiana amin' ny hanoanana i Andry Rajoelina miaraka amin' i Michael Pelletier, masoivohon' i [[Etazonia]] eto Madagasikara <ref><small>[https://mg.usembassy.gov/u-s-government-provides-nearly-40-million-in-additional-emergency-assistance-for-southern-madagascar/ "U.S. Government Provides Nearly $40 Million in Additional Emergency Assistance for Southern Madagascar"] {{Wayback|url=https://mg.usembassy.gov/u-s-government-provides-nearly-40-million-in-additional-emergency-assistance-for-southern-madagascar/ |date=20210701044115 }}. www.mg.usembassy.gov. United States Embassy to Madagascar. 14 June 2021.</small></ref>. Nampanantena ny hanohana ny vehivavy mandritra ny mosary i Rajoelina ary nambarany fa ny kere eto Madagasikara amin’ izao fotoana izao dia vokatry ny krizin’ ny toetr’andro <ref><small>[https://www.linfo.re/ocean-indien/madagascar/famine-dans-le-sud-de-madagascar-la-periode-entre-octobre-et-decembre-2021-s-annonce-difficile "Famine dans le Sud de Madagascar : la période entre octobre et décembre 2021 s'annonce difficile"] . ''Linfo''. 19 July 2021 ;</small> </ref>.

Tamin' ny faran' ny volana Jona 2021, ny  [[Fandaharan' Asa maneran-Tany momba ny Sakafo]] (WFP na PAM) dia nitatitra fa ny 75 % n' ny ankizy dia nandao ny sekoly ary lasa mangataka na nitady sakafo. Vao mainka nanaratsy ny toe-javatra ny tafio-drivotra mahery vaika mitondra fasika <ref name=":1"><small>[https://www.preventionweb.net/news/drought-and-famine-stalk-desperate-madagascar « Drought and famine stalk desperate Madagascar »], ''Prevention Web'',‎ 23 juin 2021.</small></ref>. Nampitandrina ny amin’ ny tsy fahampian-drano ihany koa ny sampan-draharaha maro misahana ny maha-olona ary ny fantson-drano notokanan’ ny [[Tahirim-Bolan' ny Firenena Mikambana ho an' ny Ankizy]] (UNICEF) sy ny governemantan' i Madagasikara tamin’ ny taona 2019 dia tsy nanome rano madio ho an’ ny faritra sasany any atsimo, ka nahatonga ny olona handeha any amin' ny 15 km mahery mba hitady rano <ref name=":1" />.

I Gaëlle Borgia, mpikaroka mpanao fanadihadiana sady mpanao gazety, dia nilaza fa efa hita mialoha tamin’ ny taona 2020 ny famantarana ny tsy fanjarian-tsakafo ary nampitandrina fa na dia toa misalasala ny hanaiky ny zava-misy aza ny manampahefana malagasy, dia sarotra ny tsy hiraharaha ny fanairana marobe voarakitra nandritra ny volana maromaro, anisan' izany ny an' ny [[Firenena Mikambana]] <ref><small>[https://www.agenceecofin.com/sante/1007-89988-l-onu-estime-que-le-grand-sud-de-madagascar-se-trouve-en-situation-d-insecurite-alimentaire-grave « L'ONU estime que le Grand Sud de Madagascar se trouve en « situation d'insécurité alimentaire grave » »], ''Agence Ecofin'',‎ 10 juillet 2021.</small></ref>. Tamin' ny 23 Jona 2021, nitatitra ny PAM fa mihinana fotaka ny olona <ref><small>Elvis Adjetey, [https://africafeeds.com/2021/06/23/madagascar-families-eating-mud-due-to-worst-drought-in-40-years/ « Madagascar: Families eating mud due to worst drought in 40 years »], ''Africa Feeds'',‎ 23 juin 2021.</small></ref>.

Tamin' ny Aogositra 2021, ny krizy ara-tsakafo dia noheverina ho ny mosary voalohany nateraky ny fiovaovan' ny toetrandro, hoy i Shelley Thakral, tompon' andraikitra ao amin' WFP <ref><small>[https://www.trtworld.com/magazine/madagascar-is-hit-by-the-world-s-first-climate-change-famine-49491 "Madagascar is hit by the world's first climate change famine"]. ''TRT World''. 27 August 2021.</small></ref> <ref><small>[https://www.bbc.com/news/world-africa-58303792 "Madagascar on the brink of climate change-induced famine"]. ''BBC''. 27 August 2021.</small></ref> <ref><small>[https://www.ecowatch.com/madagascar-climate-fueled-famine-2654790233.html "'Unprecedented': Madagascar on Verge of World's First Climate-Fueled Famine"]. ''EcoWatch''. 25 August 2021</small></ref>. Nifanohitra tamin'ny fanadihadiana nivoaka tamin'ny 1 Desambra 2021 nataon' ny [[World Weather Attribution]] ny filazana ny mosary ho vokatry ny fiovaovan' ny toetradro <ref><small>Borenstein, Seth (1 December 2021). [https://apnews.com/article/climate-science-environment-and-nature-droughts-famine-ae7546e210d987352345704e160b3603 "Study: Climate change not causing Madagascar drought, famine"]. ''AP NEWS''.</small> </ref>.

==== Ny tsy fandriam-pahalemana ====
Na dia eo aza ny fanehoam-piniavana nataon' ny fitondram-panjakana momba ny fampanjakana ny filaminana dia nirongatra izaitsizy ny tsy fandriam-pahalemana, na an-tanàn-dehibe na eny ambanivohitra. Nitombo ny [[halatra omby]] sy ny famonona ny tompon' ny biby fiompy ary ny fandoroana tanàna ataon' ny jiolahy<ref><small>"[https://www.malina.mg/Mlg/halatra-omby-tambazotra-mafy-orina-ao-analamanga/ Halatra omby: tambazotra mafy orina ao Analamanga]", ''Malina'', 12/02/2021</small></ref> <ref><small>"[https://www.moov.mg/article/73543-mandoto-mirongotra-ny-halatra-omby Mandoto: Mirongotra ny halatra omby]", ''moov.mg'', 22/02/2023</small></ref> <ref><small>"[https://www.freenews.mg/?p=1412 Famotsiana omby halatra: delege sy olom-boafidy no mpanamboatra ny taratasy] {{Wayback|url=https://www.freenews.mg/?p=1412 |date=20230618124638 }}", ''Free News'', 06/10/2020</small></ref>. Nirongatra ihany koa ny vaky trano sy ny vonoana olona miaraka amin' izany, ny fangalaram-bola sy famonoana ny tompon' andraikitra eny amin' ny toeram-pametrahana sy fisitonam-bola maro<ref><small>"[https://www.tiatanindrazana.mg/fandriampahalemana/fandrobana-cash-point-telo-lahy-tratra-teny-67-ha-sy-ampitatafika-48314.php Fandrobana cash point Telo lahy tratra teny 67 ha sy Ampitatafika]", ''Tia Tanindrazana'', 07/04/2021</small></ref> <ref><small>"[https://newsmada.com/2022/11/22/braquage-de-cash-point-le-presume-fournisseur-darmes-apprehende/ Braquage de cash point : le présumé fournisseur d’armes appréhendé]", [https://newsmada.com/ newsmada.com], 22/11/2022</small></ref>. Nisy koa ny hala-jaza sy ny halatra varira ary ny [[halatra taova]] toy ny maso sy ny hafa, ankoatry ny halatra taolana<ref><small>"[https://aoraha.mg/23/12/2019/ahiahy-halatra-taova-lehilahy-iray-indray-nanesorana-maso-sy-taovam-pananahana/ Ahiahy halatra taova, lehilahy iray indray nanesorana maso sy taovam-pananahana] {{Wayback|url=https://aoraha.mg/23/12/2019/ahiahy-halatra-taova-lehilahy-iray-indray-nanesorana-maso-sy-taovam-pananahana/ |date=20230618124638 }}", ''Ao Raha'', 23/12/2019</small></ref> <ref><small>"[https://www.jejoo.mg/actualites/zaza-varira-nisy-nanongotra-maso-fantany-ireo-nanao-habibiana-taminy-29533.php Zaza varira nisy naongotra maso: Fantany ireo nanao habibiana taminy] {{Wayback|url=https://www.jejoo.mg/actualites/zaza-varira-nisy-nanongotra-maso-fantany-ireo-nanao-habibiana-taminy-29533.php |date=20230618124639 }}", ''Jejoo'', 13/12/2021</small></ref>. Lasa fanao mahazatra ny Malagasy ny [[fitsaram-bahoaka]] vokatry fihenan' ny fitokisany ny mpitandro filaminana sy ny fitsarana<ref><small>"[https://www.tiatanindrazana.mg/fandriampahalemana/fiarahamonina-mahazo-vahana-indray-ny-fitsaram-bahoaka-49508.php Fiarahamonina: Mahazo vahana indray ny fitsaram-bahoaka]", ''Tia Tanindrazana'', 07/10/2021</small></ref>. Nitombo koa ny fidorohana [[zava-mahadomelina]]<ref><small>"[https://www.freenews.mg/?p=6925 Zava-mahadomelina mahery vaika, lasibatry ny fiparitahan' ny "Rôrô" ny tanora eto an-drenivohitra] {{Wayback|url=https://www.freenews.mg/?p=6925 |date=20230618124638 }}", ''Free News'', 26/04/2023</small></ref>. Tsy voara-maso ny fidiran' ny zava-mahadomelina sy ny fitaovam-piadiana sy fitaovana hafa tsy ara-dalàna avy any ivelan' i Madagasikara<ref><small>"[https://lexpress.mg/23/11/2022/lutte-contre-linsecurite-le-seg-denonce-un-reseau-de-trafic-darmes/ Lutte contre l'insécurité, le SEG dénonce un réseau de trafic d'armes]", [https://lexpress.mg/ lexpress.mg], 23/11/2022</small></ref>. Betsaka ny [[Harena an-kibon' ny tany|herena an-kibon' ny tany]], toy ny [[volamena]], misy manondrana an-tsokosoko any ivelany. Anisany Nalaza ny volamena 73,5 kilao lasa atsy [[Afrika Atsimo]] tamin' ny 31 Desambra 2020 <ref><small>"[https://www.madagascar-tribune.com/Afrique-du-Sud-73-5-Kg-de-lingots-d-or-en-provenance-de-Madagascar-saisis.html Afrique du Sud : 73,5 Kg de lingots d’or en provenance de Madagascar saisis] {{Wayback|url=https://www.madagascar-tribune.com/Afrique-du-Sud-73-5-Kg-de-lingots-d-or-en-provenance-de-Madagascar-saisis.html |date=20230618124639 }}", ''madagascar-tribune.com'', 5/01/2021.</small></ref> <ref><small>"[http://www.gvalosoa.net/2021/02/27/raharaha-volamena-735-kg-fitsarana-vonjimaika-fangatahana-famotsorana/ Raharaha volamena 73,5 kg – Fitsaràna vonjimaika fangatahana famotsorana]", ''Ny Valosoa Vaovao'' (gvalosoa.net), 27/02/2021.</small></ref> <ref><small>"[https://www.freenews.mg/?p=5673 Raharaha volamena 73,5 kg: hiakatra fitsarana tsy ho ela ireo olona 32 voarohirohy] {{Wayback|url=https://www.freenews.mg/?p=5673 |date=20230618124637 }}", ''Free News'', 14/04/2022.</small></ref> <ref><small>"[https://www.tiatanindrazana.mg/actualites/raharaha-volamena-73-5kg-efa-eto-madagasikara-ny-tomponilay-fiaramanidina-49727.php Raharaha volamena 73,5 kg Efa eto Madagasikara ny tompon’ilay fiaramanidina ?]", Tia Tanindrazana, 5/11/2021;</small></ref>. Nitombo ihany koa ny [[kolikoly]] avo lenta sy ny fanodinkodinam-bola amin' ny ministera sy sampan-draharaham-panjakana maro<ref><small>"[https://www.madagascar-tribune.com/CNaPS-le-DG-le-PCA-et-4-autres-personnes-en-prison.html CNaPS: le DG, le PCA et 4 autres personnes en prison] {{Wayback|url=https://www.madagascar-tribune.com/CNaPS-le-DG-le-PCA-et-4-autres-personnes-en-prison.html |date=20230618124637 }}", [https://www.madagascar-tribune.com/ madagascar-tribune.com], 16/03/2022.</small></ref> <ref><small>"[https://www.tiatanindrazana.mg/edito/very-finoana-55794.php Very finoana]" (volamena nivadika vy, sns), ''Tia Tanindrazana'', 24/05/2023</small></ref> na dia eo aza ny ezaka ataon' ny Fitsarana malagasy sy ny [[Pôles Anti-Corruption (Madagasikara)|Pôles Anti-Corruption]] (PAC), indrindra ny [[Bureau indépendant anti-corruption (Madagasikara)|BIANCO]].

==== Fikasana famonoana ny filoham-pirenena tamin' ny taona 2021 ====
Tamin' ny 22 Jolay 2021 no nanambaran' ny fampanoavana malagasy fa nahafoana ny fikasana hamono an' i Andry Rajoelina izy ireo ary nisambotra olona "Vahiny sy Malagasy" maromaro, anisan' izany teratany frantsay roa, sy kôlônely iray teo anivon’ ny tafika frantsay, Philippe François, araka ny loharanom-baovao diplômatika<ref><small>"[https://www.lemonde.fr/afrique/article/2021/07/22/madagascar-affirme-avoir-dejoue-une-tentative-d-assassinat-du-president-deux-francais-arretes_6089158_3212.html Madagascar affirme avoir déjoué une tentative d’assassinat du président, deux Français arrêtés]" [[https://archive.wikiwix.com/cache/index2.php?url=https%3A%2F%2Fwww.lemonde.fr%2Fafrique%2Farticle%2F2021%2F07%2F22%2Fmadagascar-affirme-avoir-dejoue-une-tentative-d-assassinat-du-president-deux-francais-arretes_6089158_3212.html#& tahiry]], ''lemonde.fr'', 22/07/2021.</small></ref> <ref><small>"[https://www.lemonde.fr/afrique/article/2021/12/09/proces-du-coup-d-etat-presume-a-madagascar-le-militaire-francais-nie-toute-implication_6105300_3212.html Procès du coup d’Etat présumé à Madagascar : le militaire français nie toute implication]", ''Le Monde.fr'',‎ 9/12/2021 ([[https://archive.wikiwix.com/cache/index2.php?url=https%3A%2F%2Fwww.lemonde.fr%2Fafrique%2Farticle%2F2021%2F12%2F09%2Fproces-du-coup-d-etat-presume-a-madagascar-le-militaire-francais-nie-toute-implication_6105300_3212.html#& tahiry]])</small></ref>. Ny anaran' i Paul Maillot Rafanoharana ihany koa dia natolotry ny mpanao famotorana; voatonona hisolo toerana ny praiminisitra [[Christian Ntsay]] izy raha hisy ny fanovana mpikambana ao amin' ny governemanta<ref><small>"[https://www.jeuneafrique.com/1207301/politique/madagascaraf-qui-est-derriere-la-tentative-de-coup-detat/ Madagascar : qui est derrière la tentative de coup d’État ?]" [[https://archive.wikiwix.com/cache/index2.php?url=https%3A%2F%2Fwww.jeuneafrique.com%2F1207301%2Fpolitique%2Fmadagascaraf-qui-est-derriere-la-tentative-de-coup-detat%2F tahiry]], ''JeuneAfrique.com,'' 9/12/2021</small></ref>.

== Filatsahan-ko fidina sy fahalaniana fanindroany ==

=== Filatsahan-ko fidina ho filoham-pirenena tamin' ny 2023 ===
Rehefa nohamafisin' ny [[Fitsaràna Avo momba ny Lalàmpanorenana (Madagasikara)|Fitsarana Avo momba ny Lalàmpanorenana]] ny firotsahan-kofidian' i Andry Rajoelina dia nametra-pialana tamin' ny 9 Septambra 2023 izy mba hahafahany milatsaka hofidiana indray, araka ny voalazan' ny [[Lalàmpanorenan' i Madagasikara|lalàmpanorenana]]. Nampifantoka amin' ny vokatra ara-tsôsialy sy ara-toekarena ny fampielezan-keviny i Rajoelina, izay nampifandrainy amin' ny Drafi-Pisandratan' i Madagasikara (''Plan d'Emergence de Madagascar'' na PEM).

Nanoloana ny zava-misy sy ny fanatanterahana ny fifidianana dia nanao fihetsiketsehana goavana ny fitambaran' ny kandidà mpanohitra 10 avy eo 11 tamin' izany, ka anisan' izany tamin' ny 21 Ôktôbra 2023 izay nahavory mpanohana efa ho 50 000 teo amin' ny Coliseum ao Antsonjombe, [[Antananarivo]].

=== Fahalaniana ===
Taorian' ny fampielezan-kevitra tamin' ny fifidianana izay voamariky ny fanaovan'  ny mpanohitra ankivy dia nanambara ny fandresen' ny filoha lany tamin' ny fihodinana voalohany tamin' ny vato 58,96 % ny Vaomieram-Pirenena Mahaleotena Misahana ny Fifidianana (''Commission électorale nationale indépendante na'' CENI) tamin' ny 25 Nôvambra 2023 .

Tamin' ny 1 Desambra 2023 dia nohamafisin' ny Fitsarana Avo momba ny Lalàmpanorenana ny fandresen' i Andry Rajoelina. Tamin' ny 16 Desambra ny fanokanana azy, teo anatrehan' ny filoha afrikanina toa an-dry [[Azali Assoumani]], [[Macky Sall]], [[Paul Kagame]], [[Emmerson Mnangagwa]] ary [[Pravind Jugnauth]].

== Jereo koa ==

* [[Repoblikan' i Madagasikara (1992-2009)]]
* [[Krizy pôlitika teto Madagasikara tamin' ny 2009]]
* [[Repoblika Fahefatra (Madagasikara)|Repoblikan' i Madagasikara (2009-)]]
* [[Fahefana Avon' ny Tetezamita|Fahefana Avon' ny Tetezamita (2009-2014)]]
* [[Fizakan' i Andry Rajoelina zom-pirenena frantsay]]
* [[Valanaretin'ny coronavirus eto Madagasikara|Valanaretin' ny coronavirus eto Madagasikara]]
* [[Ravalomanana Marc]]
* [[Rajaonarimampianina Hery]]

{{Filohan'i Madagasikara}}
== Loharano sy fanamariana ==
{{Ref}}

{{Filohan'i Madagasikara}}

[[sokajy:biôgrafia]]
[[Sokajy:Politika ao Madagasikara]]
[[Sokajy:Mpanao politika malagasy]]
[[Sokajy:Filohan'i Madagasikara]]
[[Sokajy:Andry Rajoelina]]
[[Sokajy:Ben'ny tanànan' Antananarivo]]