Igbô (vahoaka)
Ny Igbô na Ibô dia vondrom-poko any Nizerià. Any Abia, Anambra, Ebonyi, Enugu ary Imo no tena ahitana azy ireo. Misy mponina Igbô be dia be koa ny any amin' ny Fanjakan' i Delta sy ny Fanjakan' i Rivers. Misy mpifindra monina igbô ny any Kamerona, ny any Gabôna, ny any Ginea Ekoatôrialy ary koa any ivelan' i Afrika. Miisa any amin' ny 44 tapitrisa izy ireo ka ny 41 552 000 dia ao Nizerià.
Ireto ny zana-poko igbô: Aniôma (Anioma) · Arô (Aro) · Eda (Edda) · Ekpeie (Ekpeye) · Etse (Etche) · Eza (Ezza) · Ika (Ika) · Ikoere (Ikwerre) · Ikoô (Ikwo) · Isielo (Ishielu) · Izy (Izzi) · Mbaise (Mbaise) · Mgbô (Mgbo) · Ngoa (Ngwa) · Nkalo (Nkalu) · Nry-Igbô (Nri-Igbo) · Ôgba (Ogba) · Ôhafia (Ohafia) · Ôhoho (Ohuhu) · Ômoma (Omuma) · Ônitsha (Onitsha) · Ôrata (Oratta) · Obany (Ubani) · Okoany (Ukwuani)
Betsaka ny tombantombana momba ny niandohan' ny Igbô, izay tsy fantatra amin' ny ankapobeny. Raha ara-jeôgrafia, ny tanindrazan' ny Igbô dia zarain' ny ony Niger ho roa tsy mitovy— misy ny ao atsinanana (izay lehibe kokoa amin' izy roa) sy ny ao andrefana. Ny Igbô dia iray amin' ny vondrom-poko lehibe indrindra aty Afrika.
Ny fiteny igbô dia ao amin' ny fianakaviam-piteny nizerô-kôngôley. Ny fitenim-paritra ao aminy, izay ao amin' ny vondrom-piteny igbôida, dia ifankahazoan' ny mpiteny azy ireo. Ny tanindrazan' ny Igbô dia mamakivaky ny tapany ambany amin' ny ony Niger, atsinanana sy atsimon' ny faritra misy ny vahoaka mpampiasa fiteny edoida sy idômôida, ary andrefan' ny faritra misy ny vahoaka mpampiasa fiteny ibibiôida (Cross River).
Talohan' ny vanim-potoanan' ny fanjanahantany britanika tamin' ny taonjato faha-20, ny Igbô dia nizarazara ara-pôlitika amin' ny fitondran' ny lehibem-poko Nri, kônfederasiôna Aro, Agbor ary Onitsha. I Frederick Lugard dia nampiditra ny rafitra Eze an' ny "lehibe mpiantoka".
Tsy nisy fiantraikany amny ny Adin' ny Folany sy ny fielezan' ny finoana silamo tany Nizerià tamin' ny taonjato faha-19, ka lasa kristiana ny ankabetsahany tamin' ny fanjanahantany.
Taorian' ny fanafoanana ny fanjanahantany dia nampitombo ny fahatsiarovan-tenany ara-poko azy ny Igbô. Nandritra ny Ady an-trano tao Nizerià tamin' ny taona 1967–1970 dia nisa-bazana ka namorona ny Repoblikan' i Biafra, izay tsy naharitra ela, ny Igbô. Manohy tolona tsy misy herisetra ho an' ny Fanjakana Igbô mahaleo tena ny Movement for the Actualization of the Sovereign State of Biafra ("Hetsika ho amin' ny fanatanterahana ny Fanjakan' i Biafra) sy ny Indigenous People of Biafra (Vahoaka Teratanin' i Biafra), fikambanana roa niforona taorian' ny taona 1999.
Jereo koa[hanova | hanova ny fango]
- Haosa (vahoaka)
- Jiosy igbô
- Fivavahana sy finoana igbô