Hijery ny fangon'i Armenia

{{Infobox Pays
| nom_local1=Հայաստանի Հանրապետություն
| langue1=hy icon
| nom_malgache= Repoblikan' i Armenia
| de=avy amin'ny
| image_drapeau=Flag of Armenia.svg
| lien_drapeau=Sain' i Armenia
| image_blason=Coat_of_arms_of_Armenia.svg
| lien_blason=Emblem of Armenia
| image_carte=LocationArmenia.svg
| devise=
| langues=[[Fiteny armeniana|Armeniana]] (fitenim-panjakana)
| capitale=[[Yerevan]]
| coordonnées_capitale=40°23′N 44°57′E
| lien_villes=Tanàna ao Armenia
| titre_plus_grande_ville=Tanàna lehibe indrindra
| plus_grande_ville=[[Yerevan]]
| type_gouvernement=[[Repoblika]] 
| titres_dirigeants=[[Filoha]]<br />[[Praiminisirtra]] 
| noms_dirigeants=[[:hy:Վահագն Խաչատուրյան|Vahagn Khachaturyan]] (Վահագն Խաչատուրյան)<br />[[:hy:Նիկոլ Փաշինյան|Nikol Pashinyan]] (Նիկոլ Փաշինյան)
| superficie_rang=138
| superficie_totale=29 743 km2
| pourcentage_eau=4,71
| population_rang=137
| population_totale={{formatnum:2963900}}
| population_année=2021
| densité=101,5
| pays_indépendance=Avy amin'ny [[Firaisan' ny Repoblika Sôsialista Sôvietika|FRSS]]
| type_indépendance=Daty
| date_indépendance=1990
| pays frontaliers=
| gentilé=Armeniana
| monnaie=[[Dram]] 
| code_monnaie=AMD
| fuseau_horaire=
| hymne_national=
| iso3166-1 = ARM, AM 
| domaine_internet=[[.am]] 
| indicatif_téléphonique=374
| notes=
}}
[[File:Khor Virap-08-Kreuz und Flagge-2019-gje.jpg|vignette|236x236px|Khor Virap]]
I '''Armenia''' na ny '''Repoblikan' i Armenia''' dia firenena ao [[Azia Andrefana]], manana velarana mirefy 29&nbsp;800&nbsp;km² izy, tsy manana morontsiraka, be tendrombohitra. Tao amin' ny [[Firaisan' ny Repoblika Sôsialista Sôvietika|Firaisana Sôvietika]] taloha i Armenia izay mifanefi-tany amin' i [[Torkia]] ao andrefana, amin' i [[Jeôrjia]] ao avaratra, amin' i [[Azerbaijàna]] ao atsinanana ary amin' i [[Iràna]] ao atsimo. Amin' ny [[teny armeniana]] dia atao hoe  ''Հայաստան'' / ''Hayastan'' na ''Հայաստանի Հանրապետություն'' / ''Hayastani Hanrapetut’yun'' i Armenia. I [[Erevan]] na [[Yerevan]] ([[Fiteny armeniana|armeniana]]: ''Երևան'' / ''Yerevan)'' no renivohiny. Nahaleo tena i Armenia tamin' ny taona 1991. Na dia ao amin' ny [[kôntinenta]]<nowiki/>n' i  [[Azia]] aza i Armenia dia heverina ho isan' i [[Eorôpa]] ara-kolontsaina sy ara-tantara ary ara-pôlitika.
[[Sary:Carte armenie francais.gif|vignette|Sarin-tanin' i Armenia]]
Ahitana ny [[farihy]] lehibe  Sevan, izay tahirin-drano lehibe, ny ao afovoany. Matetika ianjadian’ ny horohoron-tany i Armenia.

Ny [[Armeniana (vahoaka)|Armeniana]] no vahoaka maro anisa ao Armenia, manaraka azy ny [[Azery (vahoaka)|Azery]], izay vahoaka vitsy an’ isa lehibe indrindra. Nandositra manany [[Azerbaijàna]] ny Azery taorian’ ny fiantombohan’ ny fifanolanana mitam-piadiana teo amin’ i Armenia sy i Azerbaijàna. Manodidina ny 5 tapitrisa ny Armeniana any am-pielezana, indrindra any amin’ ireo firenana tao amin’ ny [[Firaisana Sôvietika]] taloha sy any [[Etazonia]] ary any Frantsa. Kristiana [[ôrtôdôksa]] ny ankabetsahan’ ny vahoaka any Armenia.

Nianjadian’ ny ady nifanaovany tamin’ ireo firenena mpifanolo-bodirindrina aminy ([[Torkia]] sy [[Azerbaijàna]]), tamin’ ireo taona 1990, ny toekaren’ i Armenenia. Izany no mahatonga an’ ity firenena ity hiankin-doha amin’ ny fanampiana avy any ivelany. Tsy mbola mahantoka ny fahaleovan-tena ara-tsakafon’ io firenena io ny fambolena ao aminy, noho ny tsy fahampian’ ny tany azo volena.

Repoblika tao amin' i [[Firaisan' ny Repoblika Sôsialista Sôvietika|Firaisana Sôvietika]] taloha i Armenia izay lasa firenena mahaleo tena tamin’ ny taona 1991, taorian’ ny faharavan’ ilay firaisana, sady nikambana tao amin’ ny [[Fikambanan' ny Fanjakana Mahaleo Tena|Fiavanakaviamben' ny Firenena Mahaleo Tena]] (''Communauté des États Indépendants''  - CEI).

== Kolontsaina ==

=== Fiteny ao Armenia ===

==== Fitenin-dreny ====
{| class="wikitable"
|'''Fiteny'''
|'''Mponina'''
|'''%'''
|-
|[[Fiteny armeniana]]
|2 956 615
|97,94
|-
|[[Fiteny kormanjy]]
|30 973
|1,03
|-
|[[Fiteny rosiana]]
|23 484
|0,78
|-
|[[Fiteny asiriana]]
|2 402
|0,08
|-
|[[Fiteny kiorda]]
|2 030
|0,07
|-
|[[Fiteny okrainiana]]
|733
|0,02
|-
|[[Fiteny anglisy]]
|491
|0,02
|-
|[[Fiteny jeôrjiana]]
|455
|0,02
|-
|[[Fiteny persana]]
|397
|0,01
|-
|[[Fiteny grika ankehitriny|Fiteny grika vaovao]]
|332
|0,01
|-
|Hafa
|913
|0,03
|-
|Tsy namaly
|29
|0,00
|-
|Fitambarany
|3 018 854
|100,00
|}

==== Fiteny armeniana ====
Ny [[fiteny armeniana]], izay fitenin-drenin' ny 98 % amin' ny mponina ao Armenia, no fiteny ôfisialin' i Armenia.

==== Fiteny rosiana ====
Ny [[fiteny rosiana]] dia fiteny ampiasain' ny olona maro ao Armenia. Matetika miteny rosiana tsara ny Armeniana nampidirina mianatra talohan' ny taona 1991 sy niditra nianatra nandritra ny vanim-potoana sôvietika, tsy maintsy nampianarina any amin' ny sekoly ambaratonga fototra io fiteny io, ary matetika, manomboka amin' ny akanin-jaza.

==== Fiteny anglisy ====
Fiteny ampiasaina ao Armenia koa ny [[fiteny anglisy]]. Nivoatra be ny fampiasana azy io taorian' ny taona 1991 sy taorian' ny fahaleovantenan' ilay firenena.

=== Fivavahana ao Armenia ===
Ny [[Fanjakan' i Armenia]] no fanjakana voalohany nanaiky sy nandray ny [[kristianisma]] ho [[fivavahana ôfisialy]] tamin' ny andron' ny mpanjaka [[Tiridatesy III|Tiridates IV]] (taona 298-330), izay niova fo, sy ny ampahany amin' ny fianakaviany ary olona sasany tao an-dapa, tamin' ny taona 301, araka ny lovantsofina, vokatry ny fitoriana ny [[filazantsara]] nataon' i Gregoriôs Phôstêr ([[Fiteny grika|grika]]: Γρηγόριος Φωστήρ). Mbola misy ihany anefa ny adihevitra momba ny daty marina nanaovana [[batisa]] ny fianakavian’ ny mpanjaka.

Araka ny voalazan' ny ''[[Pew Research Center]]'' tamin' ny taona 2010 dia ny 98,5 %n' ny mponin' i Armenia no kristiana, indrindra fa [[Fiangonana Apôstôlika Armeniana|Apôstôlika]] (86,7 %). Misy ampahany kely [[Katôlisisma|Katôlika]] (8,7 %) sy [[Prôtestantisma|Prôtestanta]] (2,2 %). Tsy manana fivavahana arahina ny 1,3 % amin' ny mponina ary ny 0,2 % dia manaraka fivavahana hafa.

=== Vahoaka ao Armenia ===
Ny [[Armeniana (vahoaka)|Armeniana]] ara-poko no mandrafitra ny 98,1 % amin' ny mponina. Ny [[Iazidisma|vahoaka iazidy]] dia 1,2 %, ary Rosiana 0,4 %. Anisan' ny vahoaka vitsy anisa hafa ny [[Asiriana (vahoaka)|Asiriana]], ny Okrainiana, ny [[Grika (vahoaka)|Grika]] (matetika antsoina hoe Grikan' i Kaokazy), ny [[Kiorda (vahoaka)|Kiorda]], ny [[Jeôrjiana (vahoaka)|Jeôrjiana]], ny Belarosiana, ary ny [[Jiosy]]. Misy vondrom-piarahamonina kely kokoa ao ny Valàka, ny Môrdviana, ny [[Ôsetiana (vahoaka)|Ôsetiana]], ny Ody, ary ny [[Taty (vahoaka)|Taty]]. Misy ihany koa ny vitsy anisa amin' ny Pôlôney sy Alemanan' i Kaokazy na dia nandray ny kolontsaina rosiana aza izy ireo. Tamin' ny taona 2016 dia tombanana ho 35 000 ny Iazidy any Armenia.

Nandritra ny vanim-potoana sôvietika, ara-tantara dia ny [[Azery (vahoaka)|Azerbaijany]] na Azery no mponina faharoa maro indrindra tao amin' ilay firenena, izay niisa 76 550 tamin' ny taona 1922, ary nahatratra 2,5 % teo ho eo tamin' ny taona 1989. Na izany aza, noho ny ady momba an' i [[Karabaga Ambony]] (Nagorno-Karabakh) dia saika nifindra monina avy any Armenia ho any [[Azerbaijàna]] izy rehetra. Mifanohitra amin' izany, nahazo mpifindra monina Armeniana mpitsoa-ponenana marobe avy any Azerbaijàna i Armenia, ka nahatonga an' i Armenia hanana mponina ranoray kokoa.

Araka ny fikarohana nataon' i Gallup tamin' ny taona 2017, i Armenia dia iray amin' ireo firenena manana taham-panekena ambony indrindra any [[Eorôpa Atsinanana]] raha mifindra monina.

== Jereo koa ==
'''Firenena ao Azia:'''

[[Afganistàna]] - [[Arabia Saodita]] - [[Armenia]] - [[Azerbaijàna]] - [[Bangladesy]] - [[Bareina]] - [[Botàna]] - [[Broney]] - [[Emirata Arabo Mitambatra]] - [[Filipina]] - [[Iemena]] - [[India]] - [[Indônezia]] - [[Iràka]] - [[Iràna]] - [[Israely]] - [[Japàna]] - [[Jôrdania]] - [[Kambôdia]] - [[Katara]] - [[Kazakstàna]] - [[Kirgizistàna]] - [[Kôety]] - [[Kôrea Atsimo]] - [[Kôrea Avaratra]] - [[Laôsy]] - [[Libàna]] - [[Maldiva]] - [[Malezia]] - [[Mianmara]] - [[Môngôlia]] - [[Nepaly]] - [[Omàna|Ômàna]] - [[Ozbekistàna]] - [[Pakistàna]] - [[Palestina (fanjakana)]] - [[Rosia]] - [[Sina]] - [[Singaporo]] - [[Siria]] - [[Srilanka]] - [[Tailandy]] - [[Taioàna]] - [[Tajikistàna]] - [[Torkia]] - [[Torkmenistàna]] - [[Vietnamy]].

'''Kôntinenta eto an-tany'''

* [[Afrika]]
* [[Amerika]] ([[Amerika Avaratra]] - [[Amerika Atsimo]])
* [[Azia]]
* [[Eorôpa]]
* [[Ôseania]]
* [[Antarktika]]
'''Momba an' i Armenia'''

* [[Fiteny armeniana]]
* [[Armeniana (vahoaka)]]
* [[Abidy armeniana]]
* [[Azery (vahoaka)]]
* [[Fiangonana Apôstôlika Armeniana]]
* [[Fanjakan' i Armenia]] 

[[Sokajy:Firenena ao Azia]]