Hijery ny fangon'i Sinôgrama

[[Sary:Hanzi.svg|漢字, hànzì (tarehin-tsoratra nentin-drazana ) sy 汉字, hànzì (soratra notsorina).|thumb|240px|right]]

Ny '''sinôgrama''' na ny '''soratra sinoa''' dia soratra ampiasaina amin' ny fanoratana ny [[fiteny sinoa]] sy amin' ny [[Fiteny ao Azia|fiteny aziatika]] hafa. Ny anaran' izy ireo amin' ny teny sinoa dia ''[[hanzi]]''. Nampiasaina ho an' ny fanoratana fiteny hafa koa izy ireo: anisan' izany ny [[fiteny japôney]] (jereo [[kanji]]) sy ny [[Fiteny kôreanina|fiteny kôreana]] (jereo [[hanja]]), amin' ny [[Fiteny vietnamiana|teny vietnamiana]], ny soratra sinoa dia antsoina hoe [[chữ Nôm]].
Ny tarehin-tsoratra sinoa no tarehin-tsoratra antitra indrindra mbola ampiasaina amin' izao fotoana izao. Amin' ny maha tarehin-tsoratra fampiasa azy ao amin' ny sinôsfera sy ny lazany ao [[Azia Atsinanana]], anisan' ny tarehin-tsoratra be mpampiasa indrindra eto amin' izao tontolo izao ny tarehin-tsoratra sinoa.

An' aliny ny isan' ny sinôgrama, na dia fiovana madiniky ny sinôgrama hita ao amin' ny lahatsoratra taloha aza ny ankamaroan' izy ireo. Ny fanadihadiana tao [[Repoblika Entim-Bahoakan' i Sina|Sina]] dia maneho fa ny fahaiza-mampiasa ny tarehin-tsoratra sinoa dia mila ny fahafantarana sinôgrama telo hatramin' ny efatra arivo. Ao [[Japàna|Japana]] dia 2&nbsp;136 ny isan' ny ''kanji'' (anaran' ny sinôgrama amin' ny teny japôney) ianarana any am-pianarana. Kanji maro noho izany anefa no tena fampiasa amin' ny fiainana mandavanandro. 
Maro ny lisitra sinôgrama tokony fantatry ny tsirairay, ary samy manana ny azy ny firenena mampiasa ny tarehin-tsoratra sinoa; ny tarehin-tsoratra nentin-drazana dia mbola ampiasaina ao [[Taioàna|Taiwan]], [[Hong Kong]], [[Macao]] ary [[Kôrea Atsimo]]. 
I Japana dia manana ny fombany manokana hanatsorana ny sinôgrama, izay mbola akaiky amin' ny tarehin-tsoratra sinoa nentin-drazana noho ny tarehin-tsoratra sinoa notsorina izay fampiasa ao amin' ny [[Repoblika Entim-Bahoakan' i Sina]]. Na dia misy aza ny fanatsorarana ataon' ny Japôney (izay antsoina hoe ''[[shinjitai]]''), ireo tarehin-tsoratra tsy fahita matetika dia soratana amin' ny fomba nentin-drazana ihany (''[[kyūjitai]]''), izay mitovy tsy misy valaka amin' ny tarehin-tsoratra nentin-drazana.
Ao Kôrea Atsimo dia ampianarina ny tarehin-tsoratra sinoa amin' ny ambaratongam-pianarana voalohany hatramin' ny faran' ny ambaratonga faharoa na dia tsy fampiasa isan' andro toa ny any Japana sy ny firenena  hafa ao amin' ny sinôsfera aza izy ireo. Eo amin' ny 1&nbsp;800 eo ho eo no isan' ny tarehin-tsoratra sinoa ampianarina eny am-pianarana.

Tamin' ny teny sina taloha, manaraka ny fanononana ny fanoratana ny sinôgrama ary azo noheverina fa mitovitovy ny fanononana ny sinôgrama mitovitovy. Amin' ny teny sinoa ankehitriny dia tsy marina intsony izany, ary ny teny dia matetika soratana amin' ny sinôgrama roa na mihoatra. Izany no atao satria ny sinôgramadia tononina amin' ny alalan' ny [[vanin-teny]] iray ary iray ihany. Mety maro ihany koa ny fomba fanononana ny sinôgrama iray, fa na dia izany aza vitsy kely ny sinôgrama manana fanononana mihoatra ny iray.

Betsaka dia betsaka ny sinôgrama mitovy fanononana, ary mety betsaka ihany koa ny mety ho dikan' ny sinôgrama iray. Amin' ny fiteny sinoa maro ([[Fiteny kantôney|kantôney]], gan, wu) dia samihafa ny fanononana ny sinôgrama iray, fa amin' ny ankamaroan' ny tranga dia mitovy ihany ny hevitra entin' ilay soratra. Amin' ny fiteny hafan' ny sinôsfera, ny tarehin-tsoratra sinoa dia ampiasaina amin' ny fanoratana ny indran-teny avy amin' ny teny sinoa, izany dia marina ho an' ny fiteny japôney. Rehefa tsy indran-teny amin' ny teny sinoa no soratana amin' ny alalan' ny tarehin-tsoratra sinoa, dia ny hevitra entiny no ampiasaina.

== Fomba famoronana ==

Ny tarehin-tsoratra sinoa dia mametaka an-tsoratra ny tenin' ny fiteny iray amin' ny alalan' ny paika maro. Tarehin-tsoratra vitsivitsy, izay ahitana ny tarehin-tsoratra tena fampiasa matetika, dia mamaritra ny zavatra atao sary. Nampiasaina amin' ny famoronana sora-tsary hafa ireo sora-tsary fototra ireo. Na dia izany aza, mampiasa ny fitsipiky ny sary mitondra feo (''rebus'') izay mampitovy ny endriky ny soratra mitovitovy fanononana. 

=== Sora-tsary ===
Ampaha vitsy amin' ny tarehin-tsoratra sinoa no azo lazaina fa sora-tsary. Ny tarehin-tsoratra amin' ity sokajy ity dia avy amin' ny sarin' ny zavatra tononiny. Rehefa nandeha ny fotoana dia noferana ny endrik' izy ireo. Ohatra ''日 rì'' "masoandro", ''月 yuè'' "volana" na 木 ''mù'' "hazo".

Heverin' i Xu Shen fa ao amin' io sokajy io ny 4%n' ny tarehin-tsoratra sinoa.

=== Sora-kevitra tsotra ===
Izy ireo dia soratra mitondra hevitra toa ny mari-pisiana.

=== Sora-kevitra akambakambana===
Ny sora-kevitra akambakambana dia soratra iray vita tamin' ny alalan' ny fanakambakambanana sora-tsary miaraka amin' ny sora-tsary na sora-kevitra. Eo amin' ny 13&nbsp;%n' ny soratra no ao amin'io sokajy io.

== Tantara ==

=== Fiandohana ===
Ny sarisary antitra indrindra hita tao [[Repoblika Entim-Bahoakan' i Sina|Sina]] dia avy any amin' ny faha-neôlitika. Anisan'ireo toerana nahitana sarisary ia i Jiahy (6500 talohan'i JK), Dadiwan ary Damaidi avy amin'ny taonarivo fahaenina talohan'i Jesoa Kristy ihany koa; tao Banpo (taonarivo faha-5 talohan'i JK). Izy ireo dia ampiarahan'ny tatitra avy amin'ny hainoamanjery izay mametraka ny fipoiran'ny soratra sinoa ho taona arivo maromaro talohan'ny tena daty noheverina fa nipoirany. Na dia izany aza, noho ny fahatokanan'ireo marika naraikitra ireo, ny «hamantàna ary ny fahatsoran'izy ireo», dia nihevitra i Qiu Xigui fa tsy manana fotony ilazana hoe tena soratra natao izy ireo na tsy misy antony ampitsoa-kevitra hoe tena soratra niavian'ny soratra sinoan'ny fiankohonana Shang ilzyizy ireo». Na dia izany aza, naneho tantaram-pampiasana soratra ao amin'ny Renirano Mavo izy ireo nandritry ny taona faha-neôlitika hatramin'ny vanim-potoana Shang.

=== Fiandohana araka ny angano ===

Araka ny angano, dia nofronin'i Cangjie ny sratra sinoa, izay borôkratin'ny emperora Mavo voatr'angano . izy ireo dia fiovana madiniky ny angano. Anisan'izy ire ny tantaran'i Cangjie nihaza tany an-tenrombohitra Yangxu ao amin'ny Shanxi ankehitriny. Nahita sokatra izy, nanintona ary nahagaga azy ny lalan-dran'ilay biby. Nandinika ny bibin'ny tonolo niainany izy, toa ny endri-tanin'ny Tany ary koa ny kintan'ny lanitra, ary namorona rafitr'eva nantsoina hoe ''zì'' (字) izay anisan'ny soratra sinoa voalohany. Lazaina ihany koa fa rehefa tamin'ny androo nipoiran'ireo soratra ireo, dia nahemo matoatoa nitomany ary nahita vokatra ho latsaka toa ny orana ny olona.<ref>Yang, Lihui; An, Deming (2008). Handbook of Chinese Mythology. Oxford University Press. pp. 84–86. ISBN 978-0-19-533263-6.</ref>

=== Soratry ny taolam-pisikidiana ===

[[Sary:Shang_dynasty_inscribed_scapula.jpg|vignette|Soratra amin'ny taolam-pisikidiana|220px]]

Ny porofo voalohan'ny fampiasana soratra sinoa efa hita dia ny soratra ambony taolam-pisikiana tamin'ny fara-paran'ny Fiankohonana Shang (~1200-1050 talohan'i JK). Ireo eva ireo izay lavahana amin'ny singan-taolana ary amin'ny akoran-tsokata dia varotana ho «taolan-dragona» ho ody fitsaboana. Izy ireo dia hitan'ireo manam-pahaizana sinoa tamin'ny 1899 ho soratra sinoa. tamin'ny 1928, dia hita ho ao amy vohitra akaikin'i Anyang ao amin'ny faritanin'i Henan ny fiavian'ireo taolam-pisikidiana ireo. Nolavahan'ny ''Academia Sinia'' tany manodidina ilay tanàna tamin'ny 1928 hatramin'i 1937. Sombisombiny mahery ny 150.000 no hita.

Ireo soratra amin'ny taolam-pisikidiana dia fandraiketana ny asa sikidy natao hifandraisana amin'ny fanahin'ny mpanjaka razana. Ahitana soratra vitsivitsy (latsaky ny folo) ny fohy indrindra, ary ny telopolo hatramin'ny soratra efa-polo ny lava indrindra. Hifandray amin'ny razany mikasika ny fianankaviam-panjaka, fahombiazana ara-miaramila na mikasika ny toe-trandro ny mpanjaka Shang, ary koa ireo sorona. Ho raiketina eo amin'ilay fitaovana nanaovana sikidy ny valiny.

Ny soratra ampiasaina amin'ny taolam-pisikidiana dia rafitra efa navoatra tsara, izay milaza fa mety ho aloha kokoa ny taonarivo faharoa talohan'i JK ny daty nanomboka nampiasana ny soratra sinoa. Na dia porofo antitra indrindran'ny fampiasana teny sinoa aza ireo soratra fisikidiana ireo, dia efa eken'ny maro ny hoe nampiasaina tamin'ny zavatra hafa tsy ofisialy ny soratra, fa tsy naharitra noho ny taolana ireo fitaovana ireo (satria nosoratana tamin'ny bararata na hazo), ka potika hatrany.

=== Taom-barahina ===
{{...}}

== Fampiasana amin'ny teny hafa ==
Niparitaka niaraka tamin'ny bodisma tao korea ny sorata sinoa nanomboka tamin'ny taonjato faharoa TJK hatramin'ny taonjato fahadimy AJK. Nanomboka tamin'ny taonjato fahadimy dia nampiasaina amin'ny fanoratana teny japoney ny soratra sinoa.

Tany Vietnam inray dia natao hanoratana ny teny sinoa klasika ny sorara sinoa, ary tamin'ny taonjato faha-13 no nipoiran'ny soratra Nôm izay soratra sinoa natao hanoratana teny vietnamiana.
=== Japoney ===
Ny soratra sinoa natao hanoratana ny teny japoney dia antsoina hoe [[kanji]]. Hosoratana amin'ny alalan'ilay soratra sinoa ny indran-teny japoney avy amin'ny teny sinoa. Noho ny japoney manana soson'indrana maro dia maro ny fomba famakiana kanji iray amin'ny teny japoney.

Ny teny Japoney ihany koa dia ahitana soratra ara-baninteny izay fantatra amin'ny anarana [[kana]] izay avy amin'ny fanatsorana ny soratra sinoa. Ny hiragana dia norafetina araka ny sora-tanan'ny soratra sinoa; ary ny katakana dia norafetina avy amin'ny ampahan'ny soratra sinoa. Araka izany dia mampifangaro ireo soratra ireo ny teny japoney: ny kanji dia anoratana ny indran-teny ary ny fototeny, ary ny kana dia natao hanoratana ireo vaninteny avy amin'ny fampiasana matoanteny ary ny singan-teny (hiragana) na ireo indran-teny tsy avy amin'ny teny sinoa.

=== Koreana ===
Tao Korea, ny teny sinoa soratana ihany no teny nosoratana. Tamin'izany fotoana izany, dia avy amin'ny teny sinoa avokoa ny voambolana rehetra izay mikasika ny siansa ary ny haifiarahamonina. Noho ny tsifisian'ny haavom-peo amin'ny teny koreanina dia tononina mitovy ny teny maro samihafa avy amin'ny teny sinoa. Ary rehefa nosoratana tamin'ny alalan'ny hangul amin'izay ny teny koreanina dia mitovy avokoa ny tsipelin'ireo teny izay mitondra hevitra maro samihafa ireo. Hatramin'izao fotoana izao dia mbola ampiasaina amin'ny fanalana ny tsififankahazoana (amin'ny teny soratana) ny soratra sinoa.

Amin'izao fotoana izao, lasa olana iadian-kevitra amin'ny lafiny ara-politika ny ''[[hanja]]''. Ny koreanina sasany dia mangataka ny «fandiovana» ny teny aman-kolontsaina amin'ny alalan'ny famoanana ireo teny avy amin'ny teny sinoa. Ireo olona ireo dia mamporisika ny fampiasana ny soratra hangul eo anivon'ny fiarahamonina koreanina ary ny mamoana ny fianarana soratra sinoa eny am-pianarana.

Ao Korea Atsimo, dia miova arakaraky ny hevitra manokan'ny ministry ny fanabeazana ny politikam-pianarana soratra sinoa. Tsindraindray dia nampianarina soratra sinoa miisa any amin'ny 1 800 hatramin'ny 2 000 ny mpianatra koreanina amin'ny ambaratonga faharoa. Ny tanjona amin'izany dia ny fahaizana mamaky azy ireo rehefa mitranga amin'ny gazety. Noho ny tsi-filàna ny hanja amin'ny fiainana mandavanandro dia matetika tsy mahafantatra soratra sinoa mahery ny zato vitsivitsy ny olon-dehibe koreanina.

Mihamitombo ny fampiasan'ny teny koreanina amin'ny fiainana koreanina mandavanandro. Mbola ampiasaina ihany ny hanja, indrindra indrindra ao amin'ny gazety, fampiakaram-bady, anaran-toerana ary fanoratana tsara endrika. Ampaisaina amin'ny toe-javatra mila fahazavan-teny tsara ny hanja, toa ny asa akademika, tatitr'orinasa avo lenta, taratasin-governemanta na gazety; izany dia noho ny habetsahan'ny teny mitovy fanoratana vokatry ny indran-teny betsaka dia betsaka avy amin'ny teny sinoa.

Ny olana mikasika ny tsifahazavan'ny teny not ena saka amin'ny ezaka «hanalana» ny soratra sinoa amin'ny teny koreanina. Mampita ara-maso ny hevitra ny soratra sinoa, mitondra ny fannonana ny abidy, izay hamantarana ny hevitra entiny. Ohatra, amin'ny rakiboana koreanina, ny iditra ara-peo ho an'i 기사 ''gisa'' dia ahitana teny iditra mahery ny telopolo. Tamin'ny taloha, dia voavaha amin'ny alalan'ny fanehoana ny hanja miaraka aminy ny tsifahazavana.

Ao Korea Avaratra dia nofoanana tanteraka ny rafitra hanja nanomboka tamin'ny volana Jiona 1949.  Naharitra hatramin'ny taonjato faha-21 izany famoanana izany. Voalaza ihany koa fa nampianarina tao Korea nanomboka tamin'ny 1953 ny hanja, na dia tsy ampiasaina amin'ny fampiasam-bahoaka aza<ref>[http://www.durihana.tv/technote2001/read.cgi?board=nk&y_number=14  북한서도 한자교육?]</ref>.

Taorian'ny fahafatesan'ny mpitondra koreanina Kim Jong Il tamin'ny Desambra 2011, dia nataon'i Kim Jong Un ho teny famaritana ny teny koreanina ny Hanja. Amin'izao fotoana izao dia lazaina fa hanja miisa eo amin'ny telo arivo eo ho eo no ampianarina ny mpianatra koreanina tavaratra. Ireo hanja ireo dia miseho amin'ny doka ary ny gazety. Na dia izany aza, dia miangavy ny mpianatra tsy hampiasa ny soratra sinoa eo imasom-bahoaka ny governemanta.<ref>Kim Hye-jin (2001-06-04). "북한 의 한자 정책 -" 漢字, 3000 자 까지 배우 되 쓰지 는 말라 "". Han Mun fitiavana. Chosun Ilbo. Novakiana ny Novambra 21, 2014.</ref>

=== Vietnamiana ===
Na dia tsy ampiasaina afatsy amin'ny fombafomban-drazana aza ny soratra sinoa any Vietnam amin'izao fotoana izao, dia nampiasaina be izy ireo tamin'ny andro taloha. Hatramin'ny fiandohan'ny taonjato faharoapolo dia nampiasaina amin'ny fanoratana taratasy ofisialy na taratasy mikasika ny asa oniversitera ny teny sinoa soratana. Tamin'ny taonjato fahatelo ambin'ny folo dia noforonina ny soratra ''Nôm'' izay natao hanoratana ny teny vietnamiana. Io soratra io dia nindrana soratra sinoa ary nanoratra ireo teny avy amin'ny teny vietnamiana. Araka izany dia maro dia maro ireo soratra vietnamiana norafetina. Ny vokatr'izany dia soratra tsy fantatry ny dimy isanjaton'ny vahoaka. Nanomboka tamin'ny taonjato faharoapolo dia soratana amin'ny alalan'ny abidy vietnamiana izay mifototra amin'ny abidy latina ny teny vietnamiana.

=== Ôkinawanina ===

Ny soratra sinoa dia heverina fa nampidirin'ny mpiangaly bodista japoney iray tany amin'ny nosy ryukyu tamin'ny 1265.<ref>Hung, Eva ary Judy Wakabayashi. Asian Translation Traditions. 2014. Routledge. p. 18.</ref> Taorian'ny nanorenan'ny [[Fanjakan'i Okinawa]] ho fanjakana mandoa hetra amin'i Sina entin'ny [[fiankohonana Ming]], ny Sinoa klasika dia nampiasaina tamin'ny antontan-taratasim-pitsarana, ny hiragana kosa dia nampiasaina ho an'ny asa soratra natao ho am-bahoaka ary tononkalo. 
Rehefa lasa fanjakana nandoa hetra tamin'i Valan-tanin'i Satsuma ny Ryukyu dia nanjary nalaza ny tarehintsoratra sinoa, ary ny fampiasana an'i Kanbun. Ao amin'ny fiteny ôkinawanina maoderina, izay nofaritan'ny governemanta japoney ho fitenim-paritra Japoney, ny katakana sy hiragana dia matetika ampiasaina hanoratana ny teny ôkinawanina, saingy mbola ampiasaina ihany ny litera Sinoa.

== Fanatsorana ==
Ny tanjon'ny fanatsorana dia fampidinana ny isan'ny tsipika ao amin'ny soratra sinoa fampiasa. 

=== Fanatsorana tao Sina ===
Miova arakaraka ny fomba eo an-toerana ny fampiasana ny soratra nentindrazana ary ny soratra notsorina. Talohan'ny fiovana ofisialy, tsy nosaziana ny fampiasana sinôgrama notsorina. Voateny ampiasaina ao amin'ny boky aprinty ny versiôna samihafan'ny soratra ekena. Ny versiôna tsy ekena dia ampiasaina amin'ny fanoratana mandavanandro na ho an'ny fanoratana sora-tsoratra fampahatsiarovana ho an'ny tena. Nanomboka tamin'ny 1950, ay indrindra indrindra tamin'ny famoahana ny lisitra tamin'ny 1954 dia mampiasa ny soratra sinoa notsorina amin'ny fomba ofisialy ny [[Repoblika Entim-bahoakan'i Sina]] (RES). Tsy voakasik'izany fiovana izany anefa ny [[Repoblikan'i Sina]] (Taiwan), [[Hong Kong]] ary [[Macao]].

Nialoha ny fandresen'ny kômonista tamin'ny 1949 ny fanatsorana ny soratra na dia ampiarahana amin'ny RES aza. Saika ahitana fanatsoran-tsoratra foana ny soratanana ''caoshu'' na dia tsy ampiasaina amin'ny asa atao manarak'endrika aza izany. Efa nanadihady ny fanatsorana ny soratra ny governemantan'i [[Kuomintang]] tamin'ny taona 1930 ary 1940, ary nanohana ny hevitra hoe hampitombo ny fahaizan'ny rehetra manoratra sy mamaky teny ny fanaovana izany. Niaraka tamin'izay resaka fanatsorana izay koa dia nipoitra ny hevitra ny hampiasa ny [[abidy latina]] ho fanoratana ny teny sinoa ([[Guoyeu Romatzyh]])

Namoaka ny fihodinana voalohan'ny fanatsorana soratra ofisialy tamin'ny atonta taratasy roa ny RES; ny voalohany dia tamin'ny 1956 ary ny faharoa dia tamin'ny 1954. Ny fihodinana faharoa izay fantatra amin'ny anarana ''erjian'' dia navoaka tamin'ny 1977. Ratsy ny nandraisana ilay farany, ary namoana ny fiovana nentin'ny ''erjian'' ny governemanta sady nanova in-6 ny lisitra tamin'ny 1964 fanovana izay namerina ny endrika nentindrazan'ny soratra telo notsorina 叠 dié, 覆 fù, 像 xiàng.

Ny ankamaroan'ny soratra notsorina dia norafetina avy amin'ny fanafohezana mahazatra, na endrika fitsipika fahiny. Ohatra, ny soratra mahazatra 來 lái (tonga) dia nosoratana  来 ao amin'ny fanoratana (隶书 / 隸書, lìshū) an'ny [[Fiankohonana Han]]. Tsy ampy iray ny tsipika ilaina amin'ilay soratra notsorina, ka nampiasaina ho endrika notsorina ilay izy. Ny soratra 雲 yún (rahona) dia nosoratana 云 tamin'ny soratra mpampinany ambony taolan'ny Fiankohonana Shang, ka efa nitoetra tamin'ny fampiasana taty aoriana ho indran'ny teny hoe «miteny» ny soratra 云 , anefa nampiana an'i  雨 mba hanavaka ny dikany.Maka ny rafiny tany am-boalohany ny endrika notsorina.

=== Fanatsorana ao Japana ===
Taona vitsivitsy taorian'ny [[Ady Lehibe Faharoa]], dia nametraka fiovana ara-tsipelina maromaro ny governemanta japoney. Ny soratra lasa notsorina dia antsoina hoe shinjitai (新字体 «endri-tsoratra vaovao»), ny endri-tsoratra taloha dia antsoina hoe [[kyūjitai]] (旧字体 «endri-tsoratra taloha»). Noferana ny isan'ny soratra ampiasaina, ary napetraka ny lisitry ny sorata ianarana isaky ny kilasy. Navoaka tamin'ny 1945 ny lisitry ny ''[[tōyō kanji]]'' (当用漢字) izay ahitana soratra miisa 1 850 ; navoaka tamin'ny 1981 ny isity ny ''[[jōyō kanji]]'' (常用漢字) tamin'ny 1981 ; nampiana soratra fanampiny tao amin'ny jōyō kanji tamin'ny 2010. Namporisihana tsy ho ampiasaina amin'ny fomba ofisialy ny endrika hafan'ny soratra. Ny nanaovana izany dia mba hahamora ny fianaran'ny ankizy kanji ary ny fanatsorana ny fampiasaana kanji amin'ny haisoratra ary amin'ny gazety. Torolalana fotsiny ireo lisitra ireo fa tsy lalàna mametra, ka betsaka ny soratra fantatra izay tsy ao amin'ireo lisitry ny kanji fampiasa matetika ireo, indrindra indrindra ireo kanji ampiasaina amin'ny anaran'olona ary anaran-toerana.

== Endrika soratana ==
=== Sora-kase ===
[[Sary:Seal Eg.png|thumb|Soratra sotra (ankavia) ary sora-kase (ankavanana)|240px|right]]

Maro ny endrika mety anoratana ny soratra sinoa. Avy any Sina ny ankamaroan'izy ireo ary iombonan'ny firenena mampiasa soratra sinoa.

Tsy fampiasa intsony ny soratra sinoa ambony varahin'ny [[Fiankohonana Shang]]; ny endri-tsoratra antitra indrindra mbola ampiasaina amin'izao fotana izao dia ny sora-kase na ny zhuanshu (篆書(书), zhuànshū). Izy io dia avy amin'ny fotoan'ny soratra Zhou ny [[Lohataona sy Fararano]], izay nampiasain'ny Emperoran'i Sina voalohany, [[Qin Shi Huang]]. Ny sora-kase dia ampiasaina amin'ny kase. Vitsy ny olona afaka mamaky izany ankehitriny, na dia mbola misy aza ny mahay mandrafitra izany.

Ny soratra izay mbola ampiasaina matetika ankehitriny dia ny «Soratry ny mpitondra fivavahana»  (隸書(隶书), lìshū) ny Fiankohonana Qin hatramin'ny Fiankohonana Han, ny Weibei (魏碑, wèibēi), ny «soratra tsy tapaka» (楷書(书), kǎishū) ampiasaina amin'ny sora-printy, ary ny «sora-tanana» (行書 (书), xíngshū) ampiasaina amin'ny sora-tanana.

== Fiovana ara-paritra ==

Ny endriky ny soratra sinoa dia manamora ny famoronana soratra mitondra hevitra mitovy, ary maro ireo fenitra efa notadiavina ho apetraka. Taty aoriana, ny fiparitahan’ny fampiasana soratra eran’ny firenena tao Azia Atsinanana dia nanakana ny faneken’ny firenena rehetra ny rafitra iray ka mahatonga ny fahasamihafana ny fanoratana teny sinoa na hevitra arakaraka ny firenena isiana.

Ny tao Sina dia mampiasa ny soratra sinoa notsorina nanomboka tamin’ny 1956. Ampiasaina ao Singapaoro ihany koa ny soratra sinoa notsorina. Ny soratra sinoa nentsindrazana dia ampiasaina ao Hong Kong, Macao ary Taiwan. I Japana dia nampiasa ny soratra notsorina noforoniny manokana (Shinjitai) nanomboka tamin’ny 1946, ary ny Korea Atsimo dia nametra ny fampiasany soratra sinoa, ary Vietnam ary ny Korea Avaratra dia namoana azy ireo tanteraka ka mampiasa ny abidy ho azy manokana izay abidy vietnamiana ary ny Hangul amin’izao fotoana izao.

Ny endri-tsoratra manara-penitra araka ny faritra dia voavisavisa ao:
* [[Lisitry ny soratra fampiasa matetika]] (nentindrazana: 現代漢語通用字表, notsorina: 现代汉语通用字表, pinyin: ''Xiàndài Hànyǔ Tōngyòngzì Biǎo''), ahitana ireo soratra sinoa 7.000 fampiasa matetika ain'ny teny sinoa soratana. Noforonina tamin'ny 1988 tao amin'ny Repoblika Entim-bahoakan'i Sina
* [[Lisitry ny soratra fampiasa matetika ao Hong Kong]] (常用字字形表, jyutping: soeng4 jung6 zi6 zi6 jing4 biu2), ahitana ny endri-tsoratra ampianarina amin'ny ambaratonga fototra ary ambaratonga faharoa ao Hong Kong. Ny versiona faranydia tamin'ny 2007.
* [[Fenitra manara-penitra ho an'ny sora-pirenena]] (國字標準字體; pinyin: Guózì Biāozhǔn Zìtǐ) izay mamoaka ny fenitra ho an'i Taiwan.
* [[Jōyō kanji]] ho an'i Japana
* [[Han-Han Dae Sajeon]] ho an'i Korea

== Isan'ny soratra ==

=== Sinoa ===
Samihafa amin'ny teny sinoa ny sorata sinoa. Ny tenin'ny fiteny sinoa ankehitriny dia tsy tahaky ny fiteny sinoa taloha ka maro ny vanintenin'ny ananan'ny teny iray. Na dia izany aza, ny soratra iray dia mitondra vaninteny iray. Mampahalala ny dikan'ilay teny ny famakiana tsirairay ny soratra sinoa.

Ny ao RES, ny ''Xiàndài Hànyǔ Chángyòng Zìbiǎo'' (现代汉语常用字表, Dinan'ny soratra iombonana amin'ny teny sinoa ankehitriny) izay mampiasa ny soratra sinoa notsorina, dia mampiasa soratra iombonana 2 500 ary soratra tsy dia iombonana miisa arivo, ''Xiàndài Hànyǔ Tōngyòng Zìbiǎo'' (现代汉语通用字表, Dinan'ny soratra tsy dia fampiasa amin'ny ankapobeny amin'ny teny sinoa ankehitriny) dia manalisitra sinôgrama fito arivo, izay ahitana ny lisitry ny soratra 3 500 tamin'ny lisitra voalaza teo aloha. Ny GB2312, izay fenitra ho an'ny soratra sinoa ao amin'ny RES dia manana kaody teboka 6 762. Ny [[GB18030]], izay fenitra ankehitriny, dia manana isa ambony noho izany. Ny lenta ambony indrindran'ny Fanadinana amin'ny Fahaizana Teny Sinoa (汉语水平考试 '' Hànyǔ Shuǐpíng Kǎoshì'') dia mandrakotra soratra 2 500 any ho any.

=== Japoney ===

Amin'ny teny japoney dia ahitana ''jōyō kanji'' (常用漢字, «kanji fampiasa matetika») miisa 2 136 izay voatonin'ny Minisitry ny fanabeazana japoney ; ireo kanji ireo dia ampianarina ny ankizy amin'ny ambaratonga fototra sy faharoa. Tsy voatery apiasaina ireo kanji ireo, ary betsaka ny kanji fampiasa tsy hita ao amin'ilay lisitra.

Mikasika ny anarana indray dia voafetra ny fampiasana ny soratra ; izany hoe tsy mainty soratra eken'ny governemanta ihany no azo ampiasaina. Noho ny ''jōyō kanji'' ahitana soratra maro ampiasaina amin'ny anaran'olona dia navoaka ny lisitra kanji iray fanampiny izay antsoina hoe ''jinmeiyō kanji'' (人名用漢字 «kanji fampiasa amin'ny anaran'olona»). Ahitana soratra 983 ao anatin'io lisitra io.

Ankehitriny dia mahalala kanji any amin'n 3 500 any ho any ny olona nianatra. Ny ''kanji kentei'', na «fanadinam-pahaizana kanji japoney» dia mitsapa ny fahaizan'ny olona iray mamaky ary manorata kanji. Ny lenta ambony indrindra tsapain'ny kanji kentei dia kanji enina arivo, na dia vitsy aza ny olona (mila) mahatratra izany lenta izany.

=== Famoronana ankehitriny ===
Afaka rafetina na ohaviana na ohaviana ny soratra vaovao, toa ny teny vaovao, fa mety tsy ampiasaina izy ireo. Ny fandrafetana sorara vaovao tena ampiasaina ankehitiny dia soratra ampiasaina amin'ny voambolana siantifika izay noforonina tamin'ny taonjato faha-sivy ambin'ny folo. Ireo soratra ireo indrindra indrindra dia natao ho an'ny zavatra simika, izay ianarana eny amin'ny fianarana ao RES ary Taiwan. Ao Japana dia soratra vaovao ho an'ny refy iraisam-pirenena (SI) ny manam-pahaizana, indrindra indrindra 粁 (米 "metatra" + 千 "arivo, kilo-") ho an'i kilometatra. Nahita fivoahana tany Sina koa ireo kokuji (soratra noforonina tao Japana).

Na dia mora foronina eo ambony taratasy aza ny soratra vaovao, sarotra ny mampiseho azy eo amin'ny solosaina, ary sary no tsy maintsy ampiasaina fa tsy soratra – izay manakana ny fampiasana azy ireo.

== Fampilaharana ==

== Jereo koa ==
* [[Kanji]]

=== Tsiahy ===
{{ref}}

=== Boky nifotorana ===
<!-- Please use {Cite book} & {Cite web} templates -->
*{{PD-old-text | title = The Chinese recorder and missionary journal, Volume 3 | year = 1871 | author = }}
* {{cite book | title = A Handbook of Old Chinese Phonology | first = William H. | last = Baxter | authorlink = William H. Baxter | location = Berlin | publisher = Mouton de Gruyter | year = 1992 | isbn = 978-3-11-012324-1 | ref= harv }}
* {{cite book | first = William G. | last = Boltz | year = 1994 | title = The origin and early development of the Chinese writing system | location = New Haven | publisher = American Oriental Society | isbn = 978-0-940490-78-9 | ref= harv }}
* {{cite book | first = Florian | last = Coulmas | title = The writing systems of the world | publisher = Blackwell | year = 1991 | isbn = 978-0-631-18028-9 | ref= harv }}
* {{cite book | first = David | last = Keightley | authorlink = David Keightley | year = 1978 | title = Sources of Shang history: the oracle-bone inscriptions of bronze-age China | location = Berkeley | publisher = University of California Press | isbn = 978-0-520-02969-9 | ref= harv }}
* {{cite book | first = Martin | last = Kern | chapter = Early Chinese literature, beginnings through Western Han | pages = 1–115 | title = The Cambridge History of Chinese Literature, vol. 1: To 1375 | editor-first = Stephen | editor-last = Owen | location = Cambridge | publisher = Cambridge University Press | year = 2010 | isbn = 978-0-521-85558-7 | ref= harv }}
* {{cite book | first = Jerry | last = Norman | authorlink = Jerry Norman | year = 1988 | title = Chinese | location = Cambridge | publisher = Cambridge University Press | isbn = 978-0-521-29653-3 | ref= harv }}
* {{cite book | title = Middle Chinese: a study in historical phonology | first = Edwin G. | last = Pulleyblank | authorlink = Edwin G. Pulleyblank | location = Vancouver | publisher = University of British Columbia Press | year = 1984 | isbn = 978-0-7748-0192-8 | ref = harv }}
* {{cite book | last = Qiu | first = Xigui | authorlink = Qiu Xigui | others = trans. by Gilbert L. Mattos and Jerry Norman | year = 2000 | title = Chinese writing | location = Berkeley | publisher = Society for the Study of Early China and The Institute of East Asian Studies, University of California  | isbn = 978-1-55729-071-7 | ref= harv }} (English translation of ''Wénzìxué Gàiyào'' 文字學概要, Shangwu, 1988.)
* {{cite book | last = Ramsey | first = S. Robert | title = The Languages of China | publisher = Princeton University Press | year = 1987 | isbn = 978-0-691-01468-5 | ref = harv }}
* {{cite book | title = The reality of compound ideographs | first1 = Geoffrey | last1 = Sampson | first2 = Zhiqun | last2 = Chen | journal = Journal of Chinese Linguistics | volume = 41 | year = 2013 | pages = 255–272 | url = http://www.grsampson.net/ARoc.pdf | ref = harv }}
* {{cite book | title = The Chinese Lexicon: A Comprehensive Survey | first = Po-ching | last = Yip | publisher = Psychology Press | year = 2000 | isbn = 978-0-415-15174-0 | ref = harv }}
* {{cite book | title = Chinese Lexicography : A History from 1046 BC to AD 1911: A History from 1046 BC to AD 1911 | first1 = Heming | last1 = Yong | first2 = Jing | last2 = Peng | publisher = Oxford University Press | year = 2008 | isbn = 978-0-19-156167-2 | ref = harv }}

=== Boky andalinana ===
* {{cite book | title = Orthography of early Chinese writing: evidence from newly excavated manuscripts | first = Imre | last = Galambos | authorlink = Imre Galambos | location = Budapest | publisher = Eötvös Loránd University | year = 2006 | isbn = 978-963-463-811-7 | url = http://shahon.org/wp-content/uploads/2010/02/Galambos-2006-Orthography-of-early-Chinese-writing.pdf }}
;Early works of historical interest
* {{cite book|url=http://books.google.com/books?id=djnPbjYGHFIC&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false|title=Easy lessons in Chinese: or progressive exercises to facilitate the study of that language|author=Samuel Wells Williams|editor=|year=1842|publisher=Printed at the Office of the Chinese Repository|edition=|location=|page=|isbn=|pages=|volume=}}
* {{cite book|url=http://books.google.com/books?id=l3EgAQAAMAAJ&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false|title=A Chinese-English dictionary, Volume 1|author=Herbert Allen Giles|editor=|year=1892|publisher=B. Quaritch|edition=|location=|page=|isbn=|pages=1415|volume=}}
* {{cite book|url=http://books.google.com/books?id=f6VBAAAAIAAJ&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false|title=A Chinese and English dictionary, arranged according to radicals and sub-radicals|author=P. Poletti|editor=|year=1896|publisher=Printed at the American Presbyterian mission press|edition=|location=|page=|isbn=|pages=307|volume=}}
* {{cite book|url=http://books.google.com/books?id=8nwuAAAAYAAJ&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false|title=The student's four thousand [characters] and general pocket dictionary|author=William Edward Soothill|editor=|year=1900|publisher=American Presbyterian Mission Press|edition=2|location=|page=|isbn=|pages=420|volume=}}
* {{cite book|url=http://books.google.com/books?id=fBMTAAAAYAAJ&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false|title=An account of the structure of Chinese characters under 300 primary forms: after the Shwoh-wan, 100 A.D., and the phonetic Shwoh-wan, 1833|author=John Chalmers|editor=|year=1882|publisher=Trübner & co.|edition=|location=|page=|isbn=|pages=199|volume=}}
* {{cite book|url=http://books.google.com/books?id=rDQrAAAAYAAJ&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false|title=Chinese and English dictionary: compiled from reliable authors|author=|editor=|year=1893|publisher=American Tract Society|edition=|location=|page=|isbn=|pages=348|volume=}}
* {{cite book|url=http://books.google.com/books?id=_YdBAAAAYAAJ&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false|title=Introduction to the study of the Chinese characters|author=Joseph Edkins|editor=|year=1876|publisher=Trübner & co.|edition=|location=|page=|isbn=|pages=314|volume=}}
*{{cite book|url=http://books.google.com/books?id=h380AQAAIAAJ&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false|title=Chinese and English dictionary: containing all the words in the Chinese imperial dictionary; arranged according to the radicals, Volume 1|author=Kangxi (Emperor of China)|year=1842|publisher=Printed at Parapattan|location=|page=|isbn=|pages=}}
*{{cite book
|url=http://books.google.com/books?id=fkc7AAAAIAAJ&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false
|title=The Six Scripts Or the Principles of Chinese Writing
|volume=
|year=1954
|author=Tai Tung (Dai Tong 戴侗)
|editor=
|publisher=Cambridge University Press
|edition=
|location=
|isbn=1-107-60515-6
|quote=
|page=
|pages=114
|date=
}}Translated by L. C. Hopkins with a Memoir of the Translator by W. Perceval Yetts

=== Rohy ivelany ===

;Tantara ary fiorenan'ny soratra sinoa
* Excerpt from [http://www.pinyin.info/readings/texts/visible/index.html Visible Speech: The Diverse Oneness of Writing Systems] by John DeFrancis, © 1989 by the University of Hawai`i Press. Used by permission of the University of Hawai`i Press.
; Rakibolana ary tsiahin-tsoratra
* [http://ctext.org/dictionary.pl?if=en Chinese Text Project Dictionary] Rakibolan-tsoatra feno ahitana angona mikasika ny soratra sinoa rehetra amin'ny Unicode, ary koa oha-pampiasana amin'ny lahtsoratra sinoa talohaM
* [http://www.omniglot.com/writing/chinese_evolution.htm Evolution of Chinese Characters]
* [http://zhongwen.com/ Zhongwen.com]: rakibolana azo karohina ahitana angona mikasika ny fiorenan-tsoratra
* Richard Sears, [http://www.chineseetymology.org/ Chinese Etymology].
;Soratra sinoa amin'ny solosaina
* [http://www.unicode.org/charts/unihan.html Unihan Database]: Tsiahy koreana, japoney ary sinoa mikasika ny famakiana ny soratra sinoa ary ny dikany.
* [http://www.cchar.com/ cchar.com Chinese Character Software] {{Wayback|url=http://www.cchar.com/ |date=20150508095411 }}: Say maneho ny fomba fanoratana soratra sinoa
* [http://www.cymraeg.ru/daoulagad.html Daoulagad Han] — Rakibolana OCR finday, interfasy OCR amin'ny banky angona UniHan

;Early works of historical interest
* {{cite book|url=http://books.google.com/books?id=rDQrAAAAYAAJ&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false|title=Chinese and English dictionary: compiled from reliable authors|author=|year=1893|publisher=American Tract Society|edition=|location=|page=|isbn=|pages=|accessdate=2011-05-15}}
* {{cite book|url=http://books.google.com/books?id=h380AQAAIAAJ&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false|title=Chinese and English dictionary: containing all the words in the Chinese imperial dictionary; arranged according to the radicals, Volume 1|author=Kangxi (Emperor of China)|year=1842|publisher=Printed at Parapattan|location=|page=|isbn=|pages=|accessdate=2011-05-15}}


[[sokajy:Soratra]]