Hijery ny fangon'i Fankalazana ny Fiakaran' i Jesoa

[[Sary:Obereschach Pfarrkirche Fresko Fugel Christi Himmelfahrt crop.jpg|vignette|445x445px|''Fiakaran'i Jesosy any an-danitra'' - nataon'i Gebhard Fugel, taona 1893.]]
Ny '''Fiakaran' i Jesoa''' na '''Fiakaran' i Jesosy''' na '''Fiakarana''' fotsiny na '''Andro niakarana''' dia fety kristiana ahatsiarovana sy ankalazana ny [[Fiakaran' i Kristy any an-danitra|niakaran' i Jesoa Kristy any an-danitra]] efapolo andro aorian' ny [[Paska]] ary folo andro alohan' ny fankalazana ny nilatsahan' ny [[Fanahy Masina]], dia ny [[Pentekôsta]]. Manamarika ny fihaonana farany teo amin' i Jesoa sy ireo mpianany taorian' ny [[Fitsanganan'i Jesoa ho velona|fitsanganany tamin' ny maty]] izany. Famantarana ny fomba vaovao anatrehan' i Jesoa Kristy, izay tsy ho hita intsony ara-batana eto amin' ity tontolo tsapa ity ny Fiakaran' i Jesoa. Mialoha lalana ny [[fiainana mandrakizay]] ho an' ny Kristiana izany.

Ny Alakamisin' ny andro niakarana dia ankalazaina eo anelanelan' ny 30 Avrily sy 3 Jona ho an' ny fiangonana manaraka ny [[tetiandro gregôriana]]. Ny nifidianana ny andro Alakamisy dia fanarahana ny voalaza ao amin' ny [[Filazantsara]] ([[Filazantsara araka an'i Marka|Marka]] sy [[Filazantsara araka an'i Lioka|Lioka]]) sy ny [[Asan'ny Apôstôly|Asan' ny Apôstôly]] (Mar. 16.19; Lio. 24.51; Asa 1.2), nefa misy ny fiangonana izay misafidy ny andro Alahady manaraka an' io.

== Ny tantaran' ny fankalazana ny Andro niakarana ==
Ny fankalazana ny fetin' ny Fiakarana dia efa natao tany aloha elabe. I [[Eosebiôsy avy any Kaisarea|Eosebiôsy]] dia hoatry ny niresaka an-kolaka ny amin' ny fanatanterahana io fankalazana io tamin' ny taonjato faha-4<ref><small>Michel Rouche, ''Les origines du christianisme'', <abbr>p.</abbr> 149</small></ref>. Tamin' ny fiantombohan' ny taonjato faha-5, i [[Aogostino avy any Hipo|Masindahy Aogostino]] dia nilaza fa efa hatramin' ny  [[Apôstôly roa ambin'ny folo|Apôstôly]] izany, ary niresaka ny amin' io fety io ho nankalazain' ny fiangonana rehetra hatramin' izay. I Masindahy Joany Krisôstôma sy i [[Gregoriosy avy any Nisa|Masindahy Gregôriôsy avy any Nisa]], ao amin' ny C''onstitutio Apostolica'' dia niresaka imbetsaka ny amin' io fety io ao amin' ny asa-sorany. Ny ''Fivahinian' i Egeria'' (latina: ''Peregrinatio'' na ''Itinerarium Egeriae'') dia miresaka ny amin' ny fiaretan-tory amin' io andro fety io sy ny amin' io fety io ihany koa. Tamin' ny voalohandohan' ny taonjato faha-5 dia mety nankalazaina miaraka amin' ny [[Paska]] na amin' ny [[Pentekôsta]] ny Andro niakarana<ref><small>Philippe Rouillard, ''Les Fêtes chrétiennes en Occident'', <abbr>p.</abbr> 98)</small></ref>. Misy ny mihevitra fa ilay didy faha-43n' ny Kônsilin' i Elvira (na Kônsily Elberitana, taona 300) izay nisian' ny ady hevitra maro, dia nanameloka ny fankalazana fety amin' ny adro faha-40 aorian' ny Paska sady tsy niraharaha ny fitandremana ny Pentekôsta amin' ny faha-50 andro, izay midika fa ny fanao tamin' izany fotoana izany dia ny mankalaza ny Fiakarana miaraka amin' ny Pentekôsta. 

== Ny fotoam-pankalazana ==

Ny Andro niakarana dia ankalazaina amin' ny andro faha-40 aorian' ny Paska; fety miovaova daty sahala amin' ny Paska koa izy. Matetika dia tsy mitovy ny andro ankalazan' ny [[Fiangonana tandrefana]] (Katôlika sy Prôtestanta) sy ny [[Fiangonana tatsinanana]] (Ôrtôdôksa) io fety io. Tsy maintsy andro Alakamisy eo anelanelan' ny 30 Avrily sy 3 Jona izy ho an' ny Fiangonana tandrefana fa eo anelanelan' ny 13 Mey sy 16 Jona kosa ho an' ny [[Fiangonana ôrtôdôksa]].

Andro tsy fiasana nefa andraisan-karama ny Alakamisin' ny Fiakarana ho an' ny firenena sasantsasany. Manao izany ny firenena eorôpeana tahaka an' i [[Alemaina]], i [[Aotrisy]], i [[Belzika]], i [[Danemarka]], i [[Finlandy|Failanda]], i [[Frantsa]], i [[Islandy|Islanda]], i [[Liktenstaina]], i [[Loksamborga]], i [[Mônakô]], i [[Nôrvezy]], i [[Nederlandy]], i [[Soisa]] ary i [[Vatikàna]]. Toraka izany koa ny firenena [[Afrika|afrikana]] toa an' i [[Benîno|Benino]], i [[Borondy]], i [[Borkina Fasô]], i [[Kôtidivoara]], i [[Madagasikara]], i [[Namibia]], i [[Senegaly]], i [[Gabôna]] ary i [[Tôgô]]. Manao toy izany koa ireo firenena [[Amerika|amerikana]] toa an' i [[Kôlômbia]] sy i [[Haitỳ|Haity]], ny any [[Azia]] sy [[Ôseania]] dia i [[Indônezia]], i [[Vanoato]] ary i  [[Valisy-sy-Fotona|Valisy sy Fotona]]. Ny firenena sasany toa an' i [[Italia]], i [[Espaina]], i [[Pôlônia]], i [[Pôrtogaly]] sy i [[Britaina Lehibe]] dia mankalaza ny Andro niakarana amin' ny Alahady manaraka ny Alakamisy<ref name=":0"><small>Philippe Rouillard, ''Fêtes chrétiennes en Occident'', <abbr>p.</abbr> 99</small></ref>.

== Ny voalazan' ny Baiboly ==
Tsy miresaka ny Fiakaran' i Jesoa tany an-danitra ny [[Filazantsara araka an'i Matio|Evanjelin' i Matio]] izay nitovitovy fotoana nanoratana tamin' ny [[Evanjelin'i Lioka|Evanjelin' i Lioka]]. Ny [[Evanjelin'i Marka|Evanjelin' i Marka]] sy ny Evanjelin' i Lioka sy ny [[Asan'ny Apôstôly|Asan' ny Apôstôly]] ary ny [[Evanjelin'i Joany|Evanjelin' i Joany]] no miresaka ny amin' ny Fiakaran' i Jesoa any an-danitra na any amin' ny Ray.

=== Ao amin' ny Evanjelin' i Marka ===
[[Filazantsara|Evanjely]] roa no miresaka ny niakaran' i Jesoa tany an-danitra, dia ny [[Filazantsara araka an'i Marka|an' i Marka]] izay mametraka izany ho taorian' ny [[Fitsanganan'i Jesoa ho velona|fitsanganany ho velona]]. Niseho tamin' ny mpianany i Jesoa ka naniraka azy hitory teny manerana izao tontolo izao, nanome azy ny fahefana hanao [[fahagagana]] amin' ny anarany. Taorian' ny niakaran' i Jesoa tany an-danitra dia lasa "nitory teny nanerana izao tontolo izao" ny mpianatra nefa tsy misy resaka ny amin' ny Pentekôsta (Mar. 16.14-20). 

=== Ao amin' ny Evanjelin' i Lioka sy ny Asan' ny Apôstôly ===
Ny tantaran' ny Fiakarana dia mamarana ny [[Filazantsara araka an'i Lioka|Evanjelin' i Lioka]] (Lio. 24.50-53) sady manomboka ny [[Asan'ny Apostoly|Asan' ny Apôstôly]] (Asa. 1.3-12). Heverin' ny Kristiana araka ny lovantsofina fa olona iray ihany no nanoratra an' ireo lahatsoratra roa ireo, ka izany no nahatonga ny mpikaroka sasany hilaza fa boky iray ihany ireo boky ireo tany aloha<ref name=":1"><small>Daniel Marguerat, ''Introduction au Nouveau Testament : son histoire, son écriture, sa théologie'', éd. Labor et Fides/Le Monde de la Bible, 2008, <abbr>p.</abbr> 127,128, [https://books.google.be/books?id=M5bPw5GvVWkC&pg=PA127 extrait en ligne] [archive].</small></ref>. Milaza i Daniel Margaret fa ny fanasarahana boky lavabe iray ho boky roa dia fanao tamin' ny [[Andro Taloha]]. Nefa tsy kisendrasendra, hoy izy, ny faritra ao amin' ny boky nanaovana ny fanasarahana: ireo boky roa ireo dia mifampitohy eo amin' ny Fiakarana izay "midika ho tampon' ny maha Tompo an' i Jesoa sy fanombohan' ny tsy maha eo azy"<ref name=":1" />. Nitantara indroa an' ilay zava-nitranga ny mpanoratra mba "hisian' ny fivoasana roa sosona: ny Lio. 24.50-53 manao ny Fiakarana ho famaranana ny asan' i Jesoa, fa ny Asa 1.6-11 kosa manao izany ho fanokafana ny fotoan' ny fijoroana vavolombelona<ref name=":1" />'''.'''

Ny tantaran' ny Fiakarana ao amin' ny Evanjelin' i Lioka, rehefa nahavita ny fitantarana ny fisehoan' i Jesoa taorian' ny [[Fitsanganan' i Jesoa ho velona|nitsanganany tamin' ny maty]], dia manamarika ny fahataperan' ny asan' i Jesoa tety an-tany. Amin' ny fomba tsara no anaovany izany famaranana izany izay arahin' ny tso-drano nataon' i Jesoa ho an' ireo mpianany izay faly manoloana ny fiaingany. Tsy avy amin' i Jesoa tenany izany fisarahana izany: izany dia vokatry ny asan' Andriamanitra, araka ny fampiasan' i Lioka [[matoanteny]] grika amin' ny [[fiendrika anoina]]<ref name=":2"><small>Daniel Marguerat, ''L’Aube du christianisme'', éd. Bayard/Labor et Fides, 2008, <abbr>p.</abbr> 425-427</small></ref>.

Ao amin' ny Asan' ny Apôstôly, ny mpino dia hoatry ny irery nefa "mitondra iraka"<ref name=":2" /> ho tanterahina eo am-piandrasana ny fiverenan' i Jesoa izy ireo. Noho izany, ao amin' ny fitantaran' i Lioka an' i Jesoa nitsangan-ko velona, dia tsy nanao fahagagana i Jesoa, tsy araka ny fitantaran' i Joany (Joa. 21.4-6), izay fijoroana vavolombelona nataon' olona izay manatsoa-kevitra avy amin' ny anaran' i Jesoa<ref name=":2" />.

=== Ao amin' ny Evanjelin' i Joany ===
Raha ny [[Filazantsara araka an'i Jaona|Evanjelin' i Joany]] kosa dia hoatry ny manambara izany Fiakarana izany mialoha, tsy "mankany an-danitra" fa "mankany amin' Andriamanitra", nefa tsy miresaka zavatra maro: tamin' ny fiaraha-misakafo farany tamin' ireo mpianany, dia nilaza matetitetika hoe: "Handeha mankany amin' ny Ray aho" i Jesoa<ref><small>Philippe Rouillard, ''Les fêtes chrétiennes'' , <abbr>p.</abbr> 99</small></ref>. Tamin' ny nisehoany tamin' i [[Maria Magdalena]] taorian' ny nitsanganany tamin' ny maty dia nampitandrina azy i Jesoa nanao hoe: "Aza mikasika ahy, fa mbola tsy niakatra nankany amin' ny Ray aho. Nefa mandehana ka tadiavo ny rahalahiko ary izao no teneno azy: "miakatra mankany amin' ny Raiko sy Rainareo aho, mankany amin' ny Andriamanitro sy Andriamanitrareo" "<ref name=":0" />.

== Daty fankalazana ny Fiakarana ==
{| class="wikitable"
| colspan="3" |'''Datin’ny Fiakarana: Alakamisy sy  Alahady, 2000–2020'''
|-
|'''Year'''
|'''Tandrefana'''
|'''Tatsinanana'''
|-
|'''2000'''
|1 na 4 Jona 1 na 4
|8 Jona
|-
|'''2001'''
| colspan="2" |24 na 27 Mey (itovizana)
|-
|'''2002'''
|9 na 12 Mey
|13 Jona
|-
|'''2003'''
|29 Mey na 1 Jona
|5 Jona
|-
|'''2004'''
| colspan="2" |20 na 23 Mey (itovizana)
|-
|'''2005'''
|5 na 8 Mey
|9 Jona
|-
|'''2006'''
|25 na 28 Mey
|1 Jona
|-
|'''2007'''
| colspan="2" |17 na 20 Mey (itovizana)
|-
|'''2008'''
|1 na 4 Mey
|5 Jona
|-
|'''2009'''
|21 na 24 Mey
|28 Mey
|-
|'''2010'''
| colspan="2" |13 na 16 Mey (itovizana)
|-
|'''2011'''
| colspan="2" |2 na 5 Jona (itovizana)
|-
|'''2012'''
|17 na 20 Mey
|24 Mey
|-
|'''2013'''
|9 na 12 Mey
|13 Jona
|-
|'''2014'''
| colspan="2" |29 Mey na 1 Jona (itovizana)
|-
|'''2015'''
|14 na 17 Mey
|21 Mey
|-
|'''2016'''
|5 na 8 Mey
|9 Jona
|-
|'''2017'''
| colspan="2" |25 na 25 Mey 25 (itovizana)
|-
|'''2018'''
|10 na 13 Mey
|17 Mey
|-
|'''2019'''
|30 na Mey na 2 Jona
|6 Jona
|-
|'''2020'''
|21 na 24 Mey
|28 Mey
|}

== Jereo koa ==
* [[Paska]] 
* [[Pentekôsta]]
* [[Noely]] 
*[[Advento]]
*[[Epifania]]
*[[Fiakaran' i Kristy any an-danitra]]

== Tsiahy: ==