Hijery ny fangon'i Christophe Colomb

I '''Christophe Colomb''' (velona anelanelan' ny [[25 Aogositra]] sy ny [[31 Ôktôbra]] 1451 tany [[Zena]] - Maty tamin' ny [[20 Mey]] 1506, tany [[Valladolid]], [[Espaina]]) dia olona voalohany indrindra teo amin' ny Tantara niampita ny [[Ranomasimbe Atlantika]] amin' ny alalan' ny fahitana lalana vaovao mandroso sy miverina anelanelan' ny kôntinenta [[Amerika]] na (noheveriny fa i [[India]]) sy i [[Eorôpa]]<ref>{{fr}} Nanoratra i Pierre Chaunu : « Voyez le miracle Colomb. En moins de dix ans, les routes maritimes qui, trois siècles durant, assureront le meilleur des relations entre l'Europe et l'Amérique, sont à peu près définitivement fixées. » in Conquête et exploitation des nouveaux mondes, PUF, Nouvelle Clio, 1969, p. 267.</ref>. Nanao zotra efatra izy ohatra ny mpamily sambo, ary niasa ho an' ny [[Mpanjaka Katolika]] (''Reyes Católicos'', amin' ny [[fiteny espaniôla]]) Isabel de Castilla sy Ferdinand de Aragón, nanome azy ny satan' ny [[Manjaka Faharoan' i India]] ary ho lasa lehiben' ny nosy sy tany ho hitany mandritry ny diany. Ny fahitana ny faritra Karaiba dia nanamarika ny fanjanahana an' i Amerika. Io fahitam-baovao io dia nanamarika ny fanombohan' ny [[Andro Vaovao]] (na Vanimpotoana Môderna).

Na dia lazaina aza fa ny [[Vikingy]] no tonga tao Amerika voalohany tany amin' ny Terre-Neuve-et-Labrador, ary na dia efa nisy tanàna vikingy aza tany amin' ny faritra avaratry ny nosin' ny Tere-Neuve, I Colomb no tena lazaina fa "mpahita an' i Amerika".

== Tantara Kolombiana ==

Vitsy ny zavatra nosoratan' i Colomb fantatra : taratasy nifandefasana, taratasy fanefam-bola, tsiahy tanatin' ny bokin' ny fitehirizam-bokiny ary sonia. Ny lahatsoratra hafa toy ny diarin' ny diany dia dika ary tsy fantatra raha tena izy na tsia ny tena nanoratra azy. Ny ankabeazan' ny soratr' i Colomb dia nadika tamin' ny [[fiteny frantsay]].

Ny fahaizan' i Colomb olona manam-pahaizana dia miankina amina boky efatra nosoratany ary notehirizina. Roa arivo tsy latsaka ny isan' ny marika voasoratra tamin' ny sisim-pejy<ref>Jacques Heers, op. cit., p. 130.</ref>.

I [[Pierre Martyr d'Anghiera]], filôzôfin' i [[Italia]] avaratra dia nilaza tanatin' ny ''Orbo Novo'' -ny tamin' ny 1494 ny tenin' ny nanatri-maso ny fahitany.

== Tantaram-piainana ==

=== Fahazazana sy Fahatanorana ===

Tsy fantatra mazava ny toererana tena nahaterahan' i Colomb fa ankehitriny izy dia lazaina fa olona avy any Ligioria, eo amin' ny manodidina an' i Genes. Eken' ny fikambanan' ny mpahay tantarata io fiaviana any Genes io hatry ny faran' ny taonjato faha-19, tamin' ny 1892 raha ny marimarina kokoa ho an 'ny fitsingerenan' ny faha-400 taon' ny fahitany an' i Amerika<ref>{{harvsp|réf=HEERS|Heers|1991|p=21-23}}</ref>{{,}}<ref>{{Harvsp|Mahn-Lot|1960|p=3-8}}</ref>.
.

[[Sary:ColombusNotesToMarcoPolo.jpg|240px|ankavanana|thumb|Pejy iray ao amin' ny bokin' i Marco Polo nosoratsoratan' i C. Colomb]]

Araka ny tantarata, i Christophe Colomb dia teraka tamin' ny taona 1451 tao amin' ny Repoblikan' i Genova. Ny rainy dia i Domenico Colomb ary ny reniny dia i Suzanna Fontanarossa. Any Calvi koa ny trano nahaterahan' i Colomb; any Haute-Corse, tanàna genovana tamin' izany fotoana izany. Ny zandriny dia i Bartolomero Colomb sy i Giacomo Colomb. Misy mpanoratra milaza fa Jiosy voatery nivadika kristiana i Christophe Colomb - jereo ny ''[[Limpieza de sangre]]''. Io petrakevitra io dia miankina amin' ny taratasy nosoratany misy soratra hebreo hita ao amin' ny [[fiteny ladino]].

Nisy akony lehibe tao aminy ny ''[[Bokin' ny hagagan' ny tany]]'' nosoratan' ny andriana anglisy [[Jean de Mandeville]] teo anelanelan' ny taona 1355 sy 1357 (nandritra ny Ady Zato Taona, tamin' izy avy any [[Azia Atsinanana]], avy amin' ny zavatra hitany sy ny tantaran' ny misiônera frantsiskana sy dôminikana. Nandeha any [[Ejipta]], any [[Palestina (fanjakana)]], any [[India]] ary any [[Sina]] i J. de Mandeville teo anelanelan' ny taona 1322 sy 1356 (efatra amby telopolo taona, fotoana lava be tamin' izany fotoana izany). Ny ''Bokin' ny hagagan' ny Tany'' (samihafa amin' ny ''Dian' i Marco Polo'', notantarainy tany am-ponja) dia navoakan' ny sosaiety andrefana amin' ny fiteny maro. Na dia nisy mpanadihady nanambara fa mpangala-tahaka (an' i Marco Polo) aza izy, ny bokiny dia nisy fiantraikany lehibe tao [[Eorôpa Andrefana]].

Manana ny boky ''Imago mundi'' (nosoratan' i Pierre d'Ailly tamin' ny taona 1410) koa i Colomb, boky nosoratsoratany.

=== Asa tao amin' ny Fifamoivoizana an-dranomasina ===

Tamin' ny taona 1476, niondrana an-tsambo fitanterana entana mankany [[Lisboa]] sy mankany [[Angletera]] i Christophe Colomb. Fa voatafiky ny Frantsay ilay sambo ary nandositra nankany amin' ny tanàna pôrtogein' i [[Lagos]] izy ary avy eo nankany amin' ny rahalahiny, mpanao sarin-tany any Lisboa. 
[[Sary:ColombusMap.jpg|240px|ankavanana|thumb|Ny sarin-tan' i Colomb mirahalahy]]
Nanambady an' i Filipa Moniz, zana-bavin' i Bartolomeu Perestrelo, governoran' i Porto Santo (izy no nanomboka ny [[fanjanahan-tany pôrtogey]] tamin' ny taona 1425) Andrianakely pôrtogey. I Felipa dia maty afaka fotoana vitsivitsy taorian' ny nahaterahan' ny zanany lahy tokana: Diego Colomb, mety teraka tany amin' ny taona 1480 teo amin' ny nosin' i Porto Santo (nanana zanaka lahy faharoa i Colomb amin' ny taona 1488, Fernand no anarany, mety nahaterahan' i Beatriz Enriquez de Arana). Mihamaranitra hatrany ny fahaizan' i Colomb amin' ny fifamoivoizana an-dranomasina, mety avy amin' ny sarin-tany nomen' ny vadiny tamin' ny fanambadiany angamba io ; ireo sarin-tany ireo, izay manoro ny rivotra sy ny fananan-tany pôrtogey, dia mety an' i Bartolomeu Perestrelo.

=== Ny tetikasany: mandeha any India amin' ny lalan' ny mankany andrefana ===
{{...}}
==== Ny dia voalohany ====
{{...}}
==== Ny dia faha roa ====
{{...}}
==== Ny dia faha telo ====
{{...}}
==== Ny dia faha efatra ====
{{...}}

== Tisahy ==

{{ref}}

[[Sokajy:Christophe Colomb]]