Hijery ny fangon'i Boky fahefatr' i Esdrasa

Ny '''Boky fahefatr' i Esdrasa''' dia [[Apôkrifan' ny Baiboly|boky apôkrifa]] na [[Pseodepigrafa (Baiboly)|pseodepigrafa]]<nowiki/>n' ny [[Baiboly]] izay fitambarana soratra mitantara indrindra ny resaka nifanaovan' i [[Ezra]] (na Esdrasa) sy ny [[arkanjely]] Oriela ao amin' ny fahitana. Miresaka ny amin' ny fandravana an' i [[Jerosalema (Andro Taloha)|Jerosalema]] izay sahala amin' ny zava-niseho tamin' ny taona 70 natrehin' ny mpanoratra ny boky sady misy ifandraisany be amin' ny [[Apôkalipsy siriaka]]<nowiki/>n' i [[Baroka]]. Soratra jiosy izay tena niely io boky io sady nampiasain' ny Kristiana tany alohabe.

== Anaran' ny boky ==
'''Boky fahefatr' i Esdrasa''' dia fitambaran' ny atao hoe ''Apôkalipsin' i Esdrasa'' sy ireo atao hoe ''5Esdrasa'' sy ''6Esdrasa'' izay tsy miavaka toy izany ao amin' ny [[Volgata]] ('''''4Esdras'''''). Atao hoe '''''Esdrasa latina''''' koa izany boky izany. Atao hoe '''''3Ezdra''''' izy ao amin' ny [[Baiboly ôrtôdôksa]] slavônika, '''''2Esdrsas''''' ao amin' ny lisitry ny boky [[Apôkrifan' ny Baiboly|apôkrifa]] amin' ny teny anglisy. Ny hoe Boky fahefatr' i Esdrasa dia mety ho ny ''Apôkalipsin' i Esdrasa'' izay atao hoe koa ''Apôkalipsy jiosin' i Esdrasa'' fotsiny ihany tsy misy an' ireo fanampiny. Io tapany apôkalipsa io ihany izay atao hoe ''Izra Sutuel'' no ao amin' ny Baiboly ôrtôdôksa etiôpiana.

Inty misy fafana maneho ny fiovaovan' ny anaran' ireo boky amin' ny anaran' i Ezra na Esdrasa:
{| class="wikitable"
| colspan="2" |<small>'''Ny iantsoana azy ato amin’ny  Wikipedia malagasy'''</small>
|<small>'''Anarana omen’ny mpikaroka'''</small>
|<small>'''Volgata'''</small>
|<small>'''Slavonika'''</small>
|<small>'''Etiopiana'''</small>
|<small>'''Anglisy'''</small>
|-
|<small>[[Bokin'i Ezra|Bokin’i Esdrasa]]</small>
|<small>-</small>
|<small>[[Bokin'i Ezra|1Esdrasa]]</small>
|''<small>[[Bokin'i Ezra|1Esdras]]</small>''
|''<small>[[Bokin'i Ezra|1Ezdra]]</small>''
| rowspan="2" |''<small>[[Boky Ezra-Nehemia|1Izra]]</small>''
|''<small>[[Bokin'i Ezra|Ezra]]</small>''
|-
|<small>[[Bokin'i Nehemia|Bokin’i Nehemia]]</small>
|<small>-</small>
|<small>[[Bokin'i Nehemia|2Esdrasa]]</small>
|''<small>[[Bokin'i Nehemia|2Esdras]]</small>''
|''<small>[[Bokin'i Nehemia|Nehemia]]</small>''
|''<small>[[Bokin'i Nehemia|Nehemiah]]</small>''
|-
|<small>[[Boky fahatelon'i Esdrasa|Esdrasa grika]]</small>
|<small>[[Boky fahatelon'i Esdrasa|3Esdrasa]]</small>
|<small>[[Boky fahatelon'i Esdrasa|3Esdrasa]]</small>
|''<small>[[Boky fahatelon'i Esdrasa|3Esdras]]</small>''
|''<small>[[Boky fahatelon'i Esdrasa|2Ezdra]]</small>''
|''<small>[[Boky fahatelon'i Esdrasa|2Izra]]</small>''
|''<small>[[Boky fahatelon'i Esdrasa|1Esdras]]</small>''
|-
| rowspan="3" |<small>[[Boky fahefatr'i Esdrasa|4Esdrasa]]</small>
|<small>[[Boky fahadimin'i Esdrasa|5Esdrasa]]</small>
|<small>[[Boky fahadimin'i Esdrasa|5Esdrasa]]</small>
| rowspan="3" |''<small>[[Boky fahefatr'i Esdrasa|4Esdras]]</small>''
<small>(Esdrasa latina)</small>
| rowspan="3" |<small>[[Boky fahefatr'i Esdrasa|3Ezdra]]</small>
|<small>-</small>
| rowspan="3" |''<small>[[Boky fahefatr'i Esdrasa|2Esdras]]</small>''
|-
|<small>[[Apokalipsa jiosin'i Esdrasa|Apokalipsan’i Esdrasa]]</small>
|<small>[[Apokalipsa jiosin'i Esdrasa|4Esdrasa]]</small>
|<small>''[[Apokalipsa jiosin'i Esdrasa|Izra Sutuel]]''</small>
<small>''(ዕዝራ ሱቱኤል)''</small>
|-
|<small>[[Boky fahenin'i Esdrasa|6Esdrasa]]</small>
|<small>[[Boky fahenin'i Esdrasa|6Esdrasa]]</small>
|<small>-</small>
|}

== Fanoratana ny boky ==
Tokony ho tamin' ireo taona faraparany amin' ny taonjato voalohany no nanoratana ny Boky fahefatr' i [[Ezra]] ary tokony ho [[Fariseo]] tsy nonina tao [[Palestina (faritra)|Palestina]] no nanoratra azy satria ireo olona tena misongadina ao dia miresaka an-kolaka fivahiniana any ivelan' i Palestina. Maro ny dikan-tenin' io boky io izay natao avy amin' ny teny grika efa very (izay avy amin' ny soratra hebreo na arameana). Ilay amin' ny fiteny latina izay hita any amin' ny tovan' ny [[Volgata]] no tsara indrindra.

== Firafitry ny boky ==
Mizara telo tsy mitovy ny boky izay misy toko 16, ka ny tapany voalohany (4Esdr. 1 – 2) atao hoe '''''[[Boky fahadimin' i Esdrasa|5Esdrasa]]''''' sy ny tapany faharoa lehibe indrindra (4Esdr. 3 – 14) izay atao hoe '''[[Apôkalipsy jiosin' i Esdrasa|Apôkalipsin' i Esdrasa]]''' na '''4Esdrasa''', izay fitambarana fahitana fito, ary ny tapany fahatelo (4Esdr. 15 – 16) izay atao hoe '''''[[Boky fahenin' i Esdrasa|6Esdrasa]]'''''. Ireo toko efatra fanampiny ireo dia sorara jodeo-kristiana natovana taty aoriana ka izany no nanasarahana azy mazava amin' ny ''4Esdrasa'' ao amin' ireo Baiboly ahitana azy.

=== Ny Boky fahadimin' i Esdrasa ===
Ireo toko roa voalohany ireo, izay natovona ny Apôkalipsin' i Esdrasa ao amin' ny [[Volgata]], dia maneho fa niala an' i Israely mpanota Andriamanitra ka nitahy firenen-kafa, sady manambara ny fomba hahazoana ny famonjena sy ny fahazavana mandrakizay amin' ny alalan' ny fandosirana ny alok' izao fotoan' andro izao sy amin' ny alalan' ny fanomezana rariny ny vehivavy mpitondra tena sy ny kamboty ary ny malahelo (ampitahao: [[Bokin' i Isaia|Isaia]] 1.16-20). Ireo toko roa voalohany ireo dia atao hoe Boky fahadimin' i Esdrasa (5Esdrasa). Nahita ny [[Zanak' Andriamanitra]] tao amin' ny fahitana i Ezra. Mety nosoratana tamin' ny taonjato faha-3 ity tapany ity

=== Ny Apôkalipsy jiosin' i Esdrasa ===

==== Ny fahitana voalohany ====
Ny fahitana voalohany dia mahakasika ny amin' ny [[fahotana]] sy ny [[famonjena]], ary tsapa ny fanakaikezany ireo [[epistilin' i Paoly]]. Mandalo ny zava-tsarotra atrehina amin' izao fotoana izao fa ho tonga ihany ny valisoan' ny marina rehefa tratra ny isa izay tokony ho fenoina.

==== Ny fahitana faharoa ====
Ny fahafaham-baraka mihatra amin' ny vahoaka jiosy dia nohazavain' ny anjely Oriela fa ho tsaraina ny olon-drehetra amin' ny Andron' ny fitsarana : ny [[Zanak' Olona|Zanak' olona]] aloha no hitsara avy eo Andriamanitra amin' izay ka izany no [[Andro farany]].

==== Ny fahitana fahatelo ====
Ny fahitana fahatelo dia manohy ny resaka fahotana sy famonjena. Tsy ho azo Ny fahasambarana  raha tsy amin' ny fahavitan' ny asa sy fahoriana maro. Ireo ho voavonjy dia vitsy tahaka ny [[volamena]] sy ny [[vatosoa]] sarobidy. Raha tsy hamaivanin' Andriamanitra ny enta-mavesatsika dia tsy hisy olona afaka hiaina. Ny [[fanahy|fanahi]]<nowiki/>n' ny olo-marina dia ho any amin' Andriamanitra mandrakizay fa ny an' ny mpanota kosa dia hirenireny sy hijaly. Tsy misy ny [[fanelanelanana]] azo atao amin' ny olona efa maty fa samy hijinja ny fahamarinana na ny tsy fahamarinana nataony ny tsirairay.

==== Ny fahitana fahefatra ====
I Ezra dia nahita vehivavy momba izay misaona fa maty anaka tamin' ny andro nahaterahany azy izay tsy hita fa nosoloan' ny vaviantitra iray. Io vehivavy io, hoy i Oriela, dia i [[Ziôna]] ary ny zanany dia ny fandravana an' i Jerosalema nefa hiseho ihany ny voninahitr' ilay tanana masina vaovao.

==== Ny fahitana fahadimy ====
Ny fahitana fahadimy dia mitovy amin' ny ao amin' ny toko faha-7n' ny [[Bokin' i Daniela]], dia ilay voromahery telo loha izay tsy iza fa ny fahefan' i Rôma (angamba i Vespasiana sy i Titosy ary i Dômitiana), na ny firenena rehetra mampahory ny tany sy ny olo-marina, mivoaka avy ao an-dranomasina. Ho levona izy fa ny tany kosa hafahana amin' ny fahoriany (ampitahao: bibidia fahefatra ao amin' ny Daniela 12.11).

==== Ny fahitana fahenina ====
Ny Mesia miseho amin' ny endrik' olona (ampitahao: "[[Zanak' Olona|zanak' olona]]" ao amin' ny Daniela 7.13), izay miakatra avy any an-dranomasina sy mitaingin-drahona, sady manapotika ny fahavalony amin' ny alalan' ny lalafo sy vainafo mitambolimbolina mivoaka avy ao am-bavany, na eto an-tany na amin' izao rehetra izao, sady manafaka ireo voafidiny (ampitahao amin' ny Apôk. 19.11-12).

==== Ny fahitana fahafito ====
I Ezra dia nangataka ny [[Fanahy Masina]] tamin' Andriamanitra mba ho tonga aminy hahafahany manoratra izay miseho eto amin' izao tontolo izao sy izay voasoratra ao amin' ny Lalàna. Ny ampahany iray tamin' izany fahitana izany ihany no voahazava tamin' i Ezra fa ny ampahany sisa kosa dia takona, ka olona vitsivitsy ihany no hahalala ny heviny (4Esdr. 14.26). 

=== Ny Boky fahenin' i Esdrasa ===
Ny toko roa farany izay natovana ny Apôkalipsin' i Esdrasa dia miresaka ny amin' ny [[Andro farany]]: hoatra ny mihamora ny fiainana ka hampisy fiadanana, nefa ny aretina sy ny ady sy ny mosary ary ny korontana no hitranga.

== Boky kanônika ho an' ny Kristiana sasany ==
Deoterôkanônika io boky io ao amin' ny Fiangonana kôpta ôrtôdôksa (ao Ejipta).

== Jereo koa ==
* [[Boky fahatelon' i Esdrasa]] na Boky grikan' i Esdrasa
* [[Apôkalipsy grikan' i Esdrasa]]
* [[Fahitan' i Esdrasa]]