Hijery ny fangon'i Apôkalipsan' i Joany

[[Sary:St-john.jpg|vignette|''I [[Joany avy any Patmôsy|Joany]] tao amin' ny nosy [[Patmôsy]]'', sary nataon' i Hans Burgkmair the Elder, taona 1518.|438x438px]]
Ny '''Apôkalipsan' i Joany''' na '''Apôkalipsin' i Jaona''' no boky [[Kanônan' ny Baiboly|kanônika]] farany ao amin' ny [[Baiboly]] kristiana, ao amin' ny [[Testamenta Vaovao]], izay misy faminaniana momba ny [[andro farany]] sy ny [[fitsarana farany]]. Atao hoe '''Apokalypsin' i Jaona''' na '''Apôkalipsy''', '''Fanambaràn' i Jesoa Kristy''' na '''Fanambaràna''' koa ity boky ity. Misy toko 22 ity boky ity.

Ny mpanoratra ny Apôkalipsy dia mitonon-tena ho i Joany, ary ny lovantsofina tranain' ny Fiangonana, nanomboka tamin' ny taonjato faha-2, dia nanao an' io Joany io ho i [[Joany (evanjelista)|Joany Evanjelista]], [[Apôstôly roa ambin' ny folo|apôstôly]] sy mpanoratra ny [[Filazantsara araka an' i Joany|evanjely fahatelo]]. Ny manam-pahaizana ankehitriny dia tsy mitovy hevitra satria sarotra ny milaza fa ny nanoratra ny [[Filazantsara araka an' i Joany|Evanjelin' i Joany]] sy ny Apôkalipsy dia olona iray ihany, na dia mety nivoaka avy amin' ny fiangonan' ny mpianatr' i [[Joany Apôstôly]] tao [[Efesôsy]] (na Efeso na Efezy) any [[Asia Minora]] ([[Torkia]] ankehitriny) ireo boky roa ireo.

Ny vanimpotoana tokony ho tandrify indrindra ny nanoratana ny Apôkalipsy dia ny fiafaran' ny fanapahan' i [[Dômitiano]] (taona 91-96 taor. J.K.), izay nisehoan' ny fanenjehana mafy ny Kristiana. Mety ho teo anelanelan' ny taona 60 sy 96 izany.

Nosoratana ho an' ny "[[Fiangonana fiton' ny Apôkalipsy|fiangonana fito any Asia]]" ny Apôklipsy, dia i [[Efesôsy]], i [[Smirna]], i [[Pergamôsy]] (na [[Pergamôsy|Pergama]]), i [[Tiatira]], i [[Sardisy]] (na [[Sardisy|Sarda]]), [[Filadelfia (Azia Minora)|Filadelfia]] ary i  [[Laôdikea]] (na [[Laôdikea|Laôdisea]], [[Laôdikea|Laôdikia]]). Ny isa fito, izay midika am-panoharana hoe "fahafenoana", dia ahafahana manakatra fa ny Fiangonana tsy an-kanavaka no iantefan' ny Apôkalipsy.

Maro ny fanoharana sy sarin-teny (simbôly) ao amin' io boky io ka maro toy izany koa ny fomba fivoasana sy fanakarana izay zavatra tiany hambara. Avy amin' ny [[matoanteny]] [[Fiteny grika|grika]] izay midika hoe "manala sarona" ny teny hoe ''apôkalipsy''.

== Fiforonan-teny ==
Ny teny hoe ''Apôkalipsy'' na ''Apôkalipsa'' dia avy amin' ny [[teny grika]] hoe ''Ἀποκάλυψις'' / ''Apokalupsis'' izay midika hoe "fanambaràna", "ala sarona" na "fanalana voaly" araka ny andalana voalohany ao amin' ilay boky manao hoe ''Ἀποκάλυψις Ἰησού Χριστού'' / A''pokálupsis Iēsou Khristoũ,'' izay midika hoe: "Fanambaràn' i Jesoa Kristy". Ny hoe ''Ἀποκάλυψις Ἰωάννου'' / ''Apokálupsis Ioánnou'' no nadika hoe ''Apôkalpsin' i Joany'' (na ''Apôkalipsin' i'' ''Jaona''). Manoratra hoe ''Apokalypsy'' ny [[Baiboly prôtestanta amin' ny teny malagasy|Prôtestanta malagasy]] fa ny [[Baiboly katôlika amin' ny teny malagasy|Katôlika malagasy]] kosa manao hoe ''Apôkalipsa''.

== Fanoratana ny Apôkalipsin' i Joany ==

=== Ny hevitry ny Kristiana tany aloha ===

==== Ny mpanoratra ====
Ny Apôkalipsy na Apôkalipsa no hany boky ao amin' ny [[Testamenta Vaovao]] izay manonona ny mpanoratra azy ho i Joany na Jaona<ref name=":0"><small>Elian Cuvillier, « L'Apocalypse de Jean », dans Daniel Marguerat, ''Introduction au Nouveau Testament'', Genève, Labor et Fides, 2008, <abbr>p.</abbr> 420</small></ref>. Tamin' ny tenatenan' ny taonjato faha-2 dia nanondro an' i [[Joany Apôstôly|Joany zanak' i Zebedeo]] na [[Joany Apôstôly|Jaona zanak' i Zebedio]] (izay anisan' ny mpianatr' i [[Jesoa]] na Jesosy) ho naoratra ny Apôkalipsy i [[Jostinôsy Martira|Jostinôsy avy any Napôlisy]] (na [[Jostinôsy Martira|Jostinôsy Martiry]]) sady nilaza fa io mpianatra io, rehefa afaka tamin' ny fonja tany [[Patmôsy]], dia niverina tany [[Efesôsy]] izay nonenany mandra-pahatongan' ny fanapahan' ilay emperora rômana atao hoe [[Traiano]] tamin' ny taona 98 taor. J.K. Taty aoriana dia nilaza i [[Ireneo avy any Logdanoma]] fa io apôstôly io ihany koa no nanoratra ny [[Epistilin' i Joany|epistily telo amin' ny anaran' i Joany]]<ref><small>Elian Cuvillier, « L'Apocalypse de Jean », dans Daniel Marguerat, ''Introduction au Nouveau Testament'', Genève, Labor et Fides, 2008, <abbr>p.</abbr> 394</small></ref>. I [[Papiasy avy any Hierapôlisy]] dia nanao an' i [[Joany Antidahy]] na Jaona Loholona izay angamba mpianatr' i [[Joany apostoly|Joany Apôstôly]], izay lasa mpiadraikitra ny fiangonana tany Efesôsy tamin' ny faramparan' ny taonjato voalohany. Tamin' ny taonjato faha-3 anefa dia nanao fanadihadiana ny lahatsoratra i [[Diônisiôsy avy any Aleksandria|Denisiôsy avy any Aleksandria]] ka nanatsoa-kevitra fa ny Apôkalipsy dia tsy nosoratan' ilay mpanoratra ny [[Filazantsara araka an' i Joany|Evanjelin' i Joany]] (na Filazantsaran' i Jaona) sady tsy nosoratan' ilay Joany izay lazainy fa nanoratra ny epistily telo amin' ny anaran' i Joany; nanaraka ny hevitr' i Papiasy izy ka nilaza fa i [[Joany Antidahy]] ny nanoratra ny Apôkalipsy<ref><small>Raymond E. Brown, ''Que sait-on du Nouveau Testament ?'', Bayard, 2011 (<nowiki>ISBN 978-2-227-48252-4</nowiki>), <abbr>p.</abbr> 859.</small></ref>. Tamin' ny taonjato faha-4 dia nilaza koa i [[Eosebiôsy avy any Kaisarea]], izay nanaraka ny hevitr' i [[Pôlikarpôsy avy any Smirna]] sy i Denisiôsy avy any Aleksandria, fa i Joany Antidahy no nanoratra ny Apôkalipsy<ref><small>Paulin Poucouta, « L'Apocalypse johannique », dans Michel Quesnel et Paul Gruson (dirs.), La Bible et sa culture, vol. II, Desclée de Brouwere, 2001. p. 461.</small></ref>.

=== Ny hevitry ny mpikaroka ankehitriny ===

==== Ny mpanoratra ny Apôkalipsy ====
Tsy fantatra ny nanoratra ny Apôkalipsy. Inefatra ilay mpahita no manonona ny anarany ho i [[Joany mpanoratra evanjely sy epistily ary apôkalipsy|Joany]], izay anarana be mpitondra ao amin' ny [[Testamenta Vaovao]]. Ity Joany resahiny ity dia milaza ny tenany fa natao sesitany an-tery tany amin' ny nosy [[Patmôsy]] (na Patmô) noho ny amin' ny tenin' Andriamanitra sy ny fanambaràn' i Jesoa (Apô. 1.9)<ref><small>Izaho Joany, rahalahinareo sy namanareo amin' ny fahoriana sy fanjakana ary fandeferana ao amin' i Jeso-Kristy, dia tao amin' ny nosy anankiray atao hoe Patmosy, noho ny amin' ny tenin' Andriamanitra sy ny fanambaran' i Jeso. (Apo. 1.9, ''Ny Baiboly Masina'').</small></ref>, noho ny fiheverana azy ho mpampiely hevitra tsy marina angamba<ref><small>Elian Cuvillier, « L'Apocalypse de Jean », dans Daniel Marguerat, ''Introduction au Nouveau Testament'', Genève, Labor et Fides, 2008, <abbr>p.</abbr> 395</small></ref>.

Araka izany dia ny famakafakana aman-tsikera lahatsoratra ankehitriny dia manohitra ny lovatsofina<ref><small>Marcel Simon, André Benoit, ''Le judaïsme et le christianisme ancien'', Presses universitaires de France, coll. « Nouvelle Clio », Paris, 1998(<nowiki>ISBN 2-13-045723-1</nowiki>), <abbr>p.</abbr> 226</small></ref> satria tsy misy zavatra ahafahana manondro mazava an' ilay Joany tao Patmôsy ho i Joany Apôstôly<ref name=":1"><small>Elian Cuvillier, « L'Apocalypse de Jean », dans Daniel Marguerat, ''Introduction au Nouveau Testament'', Genève, Labor et Fides, 2008, <abbr>p.</abbr> 420.</small></ref>, ny mpanoratra rahateo tsy milaza ny tenany ho izany fa milaza ny tenany fotsiny ho "mpanompo"<ref name=":1" />, sady milaza fa ny vondron' ny Apôstôly dia zavatra efa nivalona any amin' ny lasa (Apô 18.20; Apô 21. 4)<ref><small>"Mifalia noho ny nanjò azy hianao, ry lanitra, sy hianareo olo-masina, mbaminareo apostoly sy mpaminany koa, fa fanomezan-drariny anareo no nanamelohan' Andriamanitra azy." (Apo 18.20, ''Ny Baiboly Masina'')</small></ref> <ref><small>"Ary hofafany [Andriamanitra] ny ranomaso rehetra amin' ny masony; ary tsy hisy fahafatesana intsony, sady tsy hisy alahelo, na fitarainana, na fanaintainana; fa efa lasa ny zavatra taloha." (Apo 21.4, ''Ny Baiboly'')</small></ref>. Tsy nampiasainy koa ny anaram-boninahitra hoe "Antidahy" na "Loholona" ([[Fiteny grika|grika]]: πρεσβύτερος / ''presbutéros'') (tsy araka ny lazain' i Papiasy)<ref name=":0" />.

Mety olona nanana ny maha izy azy teo amin' ny [[Jodeô-kristianisma|fiangonana jodeô-kristiana]] tany [[Azia Minora]] tao amin' ireo [[Fiangonana fiton' ny Apôkalipsy|Fiangonana fito]] ([[Efesôsy]], [[Smirna]], [[Pergamôsy]], [[Tiatira]], [[Sardisy]], [[Filadelfia (Azia Minora)|Filadelfia]] ary [[Laôdikea]].) izay iresahany izy ka ny lahatsoratra dia mitarika amin' ny fiheverana fa mpaminany mpandehandeha izy<ref name=":0" />, angamba navahan' ny fahefam-piangonana  manokana tamin' ireo mpaminany maro hafa<ref><small>Raymond E. Brown, ''Que sait-on du Nouveau Testament ?'', Bayard, 2011 (<nowiki>ISBN 978-2-227-48252-4</nowiki>), p. 860, note 67.</small></ref>. 

Araka ny famakafakana sy ny fanadihadiana lahatsoratra izay mahita fa ny [[fiteny grika]] nampiasain' ny mpanoratra dia vitsy voambolana kokoa noho izay nampiasaina tamin' ny fanoratana ny boky rehetra ao amin' ny Testamenta Vaovao, dia azo lazaina fa mety ny [[fiteny arameana]] na ny [[fiteny hebreo]] no fitenin' ilay nanoratra ny Apôkalipsy. Izany dia manamarina ny [[Petra-kevitra|petra-kevitry]] ny mpikaroka milaza fa mpaminany [[Literatiora apôkaliptika|apôkaliptika]] [[Jodeô-kristianisma|jodeô-kristiana]] nandositra an' i [[Palestina (faritra)|Palestina]] noho ny fikomiana jiosy tamin' ny taompolo 60 sy nialokaloka tany [[Azia Minora]] (angamba tany Efesôsy) i Joany talohan' ny nanaovana sesitany azy ao amin' ny nosy Patmôsy, fa tsy noho ny "fanenjehana nataon' i [[Dômitiano]]", araka ny lovantsofina kristiana namboarin' ny mpiaro ny finoana (apôlôjeta kristiana) tamin' ny taonjato faha-2, izay mifototra amin' ny fampielezan-kevitra nataon' ireo Senatera rômana hanaratsiana ny fahatsiarovana an' i Dômitiano<ref name=":2"><small>Marie-Françoise Baslez, ''Bible et histoire : Judaïsme, hellénisme, christianisme'', Gallimard, coll. « Folio histoire », 1998 (<nowiki>ISBN 2-07-042418-9</nowiki>), p. 371.</small></ref>; mampiahiahy ny ankamaroan' ny mpahay tantara rahateo koa ny fisian' izany fanenjehana ny Kristiana manokana tany Azia Minora izany<ref><small>Raymond E. Brown, ''Que sait-on du Nouveau Testament ?'', Bayard, 2011 (<nowiki>ISBN 978-2-227-48252-4</nowiki>), <abbr>p.</abbr> 859.</small></ref> <ref name=":2" />. 

Ny fifandraisan' ilay mpanoratra ny Apôkalipsy amin' ny [[Joany mpanoratra evanjely sy epistily ary apôkalipsy|lovantsofina sy ny sekoly jôhanika]] dia mbola iadian-kevitra amin' izao taonjato fagha-21 izao, satria maro ny zavatra iraisan' ireo asasoratra ireo sy ny tsy fitoviany na amin' ny endri-panoratana izany na amin' ny teôlôjiany<ref><small>Elian Cuvillier, « L'Apocalypse de Jean », dans Daniel Marguerat, ''Introduction au Nouveau Testament'', Genève, Labor et Fides, 2008, <abbr>p.</abbr> 421.</small></ref>. Ny ankamaroan' ny mpikaroka dia mirona amin' ny fampiombonana an' i [[Joany avy any Patmôsy]] amin' ny firehana jôhanika, na dia mety nisy ihany aza ny fifandraisana<ref><small>Raymond E. Brown, ''Que sait-on du Nouveau Testament ?'', Bayard, 2011 (<nowiki>ISBN 978-2-227-48252-4</nowiki>), p. 860.</small></ref>.

==== Ny fotoana nanoratana ====
Miombon-kevitra ny ankamaroan' ny mpanadihady lahatsoratra ankehitriny ny amin' ny fotoana nanoratana ny Apôkalipsy tamin' ny faramparan' ny fotoana nanapahan' i [[Dômitiano]]<ref><small>Raymond E. Brown, ''Que sait-on du Nouveau Testament ?'', Bayard, 2011 (<nowiki>ISBN 978-2-227-48252-4</nowiki>), <abbr>p.</abbr> 831.</small></ref>, teo anelanelan' ny taona 60<ref><small>K. L. Gentry, ''[https://www.preteristarchive.com/Books/pdf/1989_gentry_before-jerusalem-fell.pdf Before Jerusalem fell] {{Wayback|url=https://www.preteristarchive.com/Books/pdf/1989_gentry_before-jerusalem-fell.pdf |date=20181120090317 }}'', 420 p. ([https://www.preteristarchive.com/Books/pdf/1989_gentry_before-jerusalem-fell.pdf vakio eto] {{Wayback|url=https://www.preteristarchive.com/Books/pdf/1989_gentry_before-jerusalem-fell.pdf |date=20181120090317 }} [[http://archive.wikiwix.com/cache/?url=https%3A%2F%2Fwww.preteristarchive.com%2FBooks%2Fpdf%2F1989_gentry_before-jerusalem-fell.pdf tahiry]])</small></ref> sy 96<ref><small>Elian Cuvillier, « L'Apocalypse de Jean », dans Daniel Marguerat, ''Introduction au Nouveau Testament'', Genève, Labor et Fides, 2008, <abbr>p.</abbr> 395.</small></ref>. Nampandroso ny [[Fivavahana amin' ny emperora|fanompoam-pivavahana atao amin' ny emperora]], indrindra tao [[Anatôlia|Azia Minora]] i Dômitiano, araka ny filazan' ny Apôkalipsy (Apô 2:13 <small>sy</small> Apô 13)<ref><small>Fantatro ny itoeranao, dia eo amin' ny misy ny seza fiandrianan' i Satana; nefa mitana mafy ny anarako hianao, ka tsy nandà ny finoana ahy na dia tamin' ny andron' i Antipasy martiriko aza, izay lehilahy mahatoky ahy sy novonoina teo aminareo, dia teo amin' izay onenan' i Satana. (Apo 2.13, ''Ny Baiboly Masina'')</small></ref>. Izany fanompoam-pivavahana izany dia nanafintohina ny Kristiana, izay nahiahin' ny emperora ho vondrona mitarika ny vahoakany ho amin' ny fanompoana andriamanitra tsy aseho an-tsary sy tsy hita vatana<ref><small>Raymond E. Brown, ''Que sait-on du Nouveau Testament ?'', Bayard, 2011 (<nowiki>ISBN 978-2-227-48252-4</nowiki>), <abbr>p.</abbr> 864</small></ref>. Efa nisy hatry ny ela izany fanazavana izany teo amin' ny famakafakana ny Apôkalipsy, nefa mifandray amin' ny "fanenjehana nataon' i Dômitiano" izay mampiahiahy ny mpahay tantara ny fahamarinany<ref><small>Elian Cuvillier, « L'Apocalypse de Jean », dans Daniel Marguerat, Introduction au Nouveau Testament, Genève, Labor et Fides, 2008, <abbr>p.</abbr> 423-424.</small></ref>.

Misy koa ny daty maro hafa alohaloha kokoa natolotry ny mpikaroka tantara sasany. Ny voalohany dia manao ny fotoana nandraiketana an-tsoratra ny Apôkalipsy tokony ho tamin' ny taona 80 araka an' i Israël Knhol sy i B. J. Capper. Ny iray hafa koa dia manombana izany daty izany ho tamin' ny fotoana naha emperora an' i [[Nerô (emperora)|Nerô]] (na Nerôna) izay maty tamin' ny taona 68; mifamatotra amin' ny lovantsofina momba ny fanenjehana nataon' i Nerô ny Kristiana resahina ao amin' ny fahitana apôkaliptika ity daty ity. Raha miseho anefa i Nerô, izay nalaza tamin' ny fanenjehana ka nataon' ny Kristiana ho ny [[Antikristy]], ka mety niteraka ny fampitahana azy tamin' i [[Dômitiano]], dia tsy nihoatra ny tanin' i Rôma ny fanenjehany ny Kristiana. Mifanohitra amin' izany ny fanakotabasana sy ny fampijaliana nataon' i Dômitiano ny Kristiana - izay mety nisy nanda ny hanao ny fanompoam-pivavahana ampahibemaso - izay mety nivelatra kokoa, indrindra tany [[Anatôlia|Azia Minora]] sy tany [[Palestina (faritra)|Plestina]]<ref><small>Raymond E. Brown, ''Que sait-on du Nouveau Testament ?'', Bayard, 2011 (<nowiki>ISBN 978-2-227-48252-4</nowiki>), <abbr>p.</abbr> 864.</small></ref>. Mety nanitatra ny fitantarana ny herisetra natao amin' ny Kristiana ny lovantsofina taty aoriana, vokatry ny fanenjehana mafy kokoa, sady nanao an' ireo emperora roalahy ireo ho samy meloka<ref><small>Raymond E. Brown, ''Que sait-on du Nouveau Testament ?'', Bayard, 2011 (<nowiki>ISBN 978-2-227-48252-4</nowiki>), <abbr>p.</abbr> 865.</small></ref>.

== Famintinana ny vontoatin' ny Apôkalipsy ==
Mitondra fanazavana roa momba ny zava-nisy manodidina ny fanoratana azy ny Apôkalipsy: efa niaina ao anaty fanenjehana ny Fiangonana ary sasa-miandry ny [[Fiavian' i Kristy fanindroany|fiverenan' i Kristy]] ny Kristiana ka niteraka fangatsiahana sy fahakivian' ny sasany izany. 

Araka ny lazain' ny mpanoratra ny Apôkalipsa dia miseho teo anelanelan' ny zava-mitranga roa ny tantara: ny [[Fitsanganan' i Jesoa ho velona|fitsanganan' i Kristy]] sy ny fandreseny ny [[Ratsy]] amin' ny farany. Amin' ny mpanoratra dia izany vanimpotoana izany no itrangan' ny adin' ny Fiangonana sy Kristy amin' ny Ratsy. Ambarany ny fisarahan' ny tontolo ankehitriny (izay anjakan' ny [[fahotana]] sy ny Ratsy) sy ny tontolo hoavy (izay hahita ny famerenana indray ny [[fanjakan' Andriamanitra]]). Ratsy ny ankehitriny izay anjakan' i [[Satana]] sady tokony ho levona, nefa manantena zava-tsoa izy momba ny hoavy, izay hisehoan' ny fandresen' Andriamanitra amin' ny farany. Tamin' ny [[Fitsanganan' i Jesoa Kristy tamin' ny maty (nosoratan' i Bartôlômeo)|nitsanganan' i Jesoa Kristy]] tamin' ny maty no efa nanomboka izany fandresena izany sady tsy nampiahiahy ny mpanoratra ny Apôkalipsy ny fahamarinany. Mamporisika sy mankahery ny Kristiana iharan' ny fanenjehana ity boky ity. Fambara ny amin' ny ady mangotraka eo amin' i Kristy sy i Satana izany. Noho izany dia mifandray amin' ny fahatanterahany ny tantara ankehitriny ary aharihary ny heviny. 

== Fizaràn' ny boky ==
Azo zaraina dimy ny Bokin' ny Apôkalipsy:

* Hafatra mialoha ho an' ny Fiangonana (1:1 – 3:22)
* Ny [[Zanak' ondrin' ny Paska|Zanak' ondry]] sy ny fanarahana azy (4:1 – 7:17)
* Fitsofan' ny [[anjely]] ny trompetra fito (8:1 – 11:19)
* Ny fitsapana hahazo ny Fiangonana (12:1 – 16:21)
* I Babilôna sy i [[Jerosalema vaovao]] (17:1 – 22:21)

Toy izao ny antsipirian' ireo fizaràna tsirairay ireo:

=== Hafatra mialoha ho an' ny Fiangonana (1:1 – 3:22) ===
[[Sary:Schnorr von Carolsfeld Bibel in Bildern 1860 236.png|vignette|259x259px]]

==== Fanehoana ankapobeny ny Fanambaràna (1:1-3) ====

# Teny mialoha (1:1-5)
# An' i [[Jesoa]] ny Fanambaràna, [[Alfa sy Ômega]] (1:6-8)

==== Fahitana ny amin' ny Zanak' olona (1:9-20) ====

# Ny zavatra nanjo an' i Joany tamin' ny fiandohan' ny [[Fahitana (finoana)|fahitana]] (1:9-11)
# Fitoeran-jiro fito sy ilay toy ny [[Zanak'Olona|Zanak' olona]] (1:12-13)
# Ilay manana loha sy volo fotsy (1:14-15)
# Ilay mitana ny kintana fito (1:16-20)

==== Taratasy ho an' ny anjelin' ny fiangonana fito (2:1 – 3:13) ====
[[Sary:Seven churches of asia.svg|vignette|Ireo tanàna misy ny fiangonana fito ao Asia Minora (na Anatôlia)]]
Izany dia taratasy nampanoratina ho an' ireo [[Fiangonana fiton' ny Apôkalipsy|fiangonana fito any Azia]]: 
# Taratasy alefa amin' ny [[Anjely|anjel]]<nowiki/>[[Anjely|i]]<nowiki/>[[Anjely|n]]' ny [[Fiangonana tany Efesôsy|fiangonana]] any [[Efesôsy]] (2:1-7)
# Taratasy alefa amin' ny anjelin' ny [[Fiangonana tany Smirna|fiangonana any Smirna]] (2:8-11)
# Taratasy alefa amin' ny anjelin' ny [[Fiangonana tany Pergamôsy|fiangonana any Pergamôsy]] (2:12-17)
# Taratasy alefa amin' ny anjelin' ny [[Fiangonana tany Tiatîra|fiangonana any Tiatira]] (2:18-29)
# Taratasy alefa amin' ny anjelin' ny [[Fiangonana tany Sardisy|fiangonana any Sardisy]] (3:1-6)
# Taratasy alefa amin' ny anjelin' ny [[Fiangonana tany Filadelfia|fiangonana any Filadelfia]] (3:7-13)
# Taratasy alefa amin' ny anjelin' ny [[Fiangonana tany Laôdikea|fiangonana any Laôdikea]] (3.14-22)

=== Ny Zanak' ondry sy ny fanarahana azy (4:1 – 7:17) ===

==== Eo am-pelan-tanan' ny Zanak' ondry ny hoavin' izao rehetra izao (4:1 – 5:14) ====

# Ny ao amin' ny Lapan' Andriamanitra, ahitana koa ireo [[zava-manana aina efatra]] (4:1-11)
# I Kristy mpamonjy (5:1-12)

[[Sary:Apocalypse vasnetsov.jpg|vignette|315x315px|''Ny mpitaingin-tsoavaly efatra ao amin' ny Apôkalipsy'', sary nataon' i Viktor Vasnetsov, taona 1887.]]

==== Vahan’ ny Zanak' ondry ny tombokase fito amin' ilay boky (6:1-17) ====
Ireto ny zavatra voalaza ao amin' ilay [[boky misy tombokase fito]]:
# Tombokase voalohany: soavaly fotsy: i Kristy (6:1-2)
# Tombokase faharoa: soavaly mena: ny mpanenjika ny Kristiana (6:3-4)
# Tombokase fahatelo: soavaly mainty: mosary (6:5-6)
#Tombokase fahefatra: soavaly hatsatra: fahatesana (6:7-8)
# Tombokase fahadimy: ireo olona miakanjo fotsy: ny maritiry (6:9-11)
# Tombokase fahenina: ny fahatezeran' Andriamanitra: hesorina ny rivotra rehetra (6:12-17)
# Tsy haninona ireo mpanompon' Andriamanitra; ireo olona misa [[144 000 (isa)|144&nbsp;000]] (7:1-17)
# Tombokase fahafito sy ny vavaky ny olo-marina (8:1-5)

[[Sary:BambergApocalypseFolio019v7AngelsWith7TrumpetsAnd1WithCenser.JPG|vignette|''Ny Trompetra fito sy ilay anjely nitondra fandorana emboka manitra'', sary tamin' ny taona 1000.]]

=== Fitsofan' ny anjely ny trompetra fito (8:1 – 11:19) ===

==== Fitsofana ireo trompetra enina voalohany: loza (8:1 – 9:21) ====

# Ny trompetra voalohany: havandra sy afo ary ra (8:6-7)
# Ny trompetra faharoa: toy ny tendrombohitra mirehitra afo (8:8-9)
# Ny trompetra fahatelo: latsaka tamin' ny tany ny kintana (8:10-11)
# Ny trompetra fahefatra: maizina ny 1/3n' ny masoandro sy ny volana ary ny kintana (8:12-13)
# Ny trompetra fahadimy: potraka ilay Kintana: i [[Satana]] (9:1-12)
# Ny trompetra fahenina: novahana ny anjelin' i Satana any [[Eofrata]] (9:13-21)

==== Hafatr' i Kristy sy ny fijoroan' ny Fiangonana ho vavolombelona (10:1 – 11:14) ====

# Ilay boky kely sady mamy no mangidy (10:1-11)
# Ny tempoly sy ireo vavolombelona (11:1-14)

==== Fitsofana ny trompetra fahafito: azon' i Kristy ny fanjakana (11:15-19) ====

* Efa azon' i Kristy ny [[Fanjakana arivo taon'ny Mesia|Fanjakana]] (11:15-16)
* Tsy misy loza fa fiderana no re (11:17-19)

=== Ny fitsapana hahazo ny Fiangonana (12:1 – 16:21) ===

==== Ireo mpiara-dia amin' ny Dragona sy ny Bibidia (12:1- 13:18) ====

# Ilay vehivavy nitafy masoandro sy ny Dragona (12:1-17)
# Namindra fahefana tamin' ny Bibidia (13:1-10)
# Ilay mpaminany sandoka sy ny [[fanisan' ny bibidia]] (13:11-18)

[[Sary:MARTIN John Great Day of His Wrath.jpg|vignette|258x258px|''Ilay Andro lehiben' ny fahatezeran' Andriamanitra,'' sary nataon' i John Martin, 1852.]]

==== Handresy ny mpanara-dia ny Zanak' ondry (14:1 – 15:4) ====

# Ny mpanara-dia ny [[Zanak' ondrin' ny Paska|Zanak' ondry]] (14:1-5)
# Fanambaran' ny [[anjely]] mialoha ny andron' ny [[Fitsarana farany|fitsarana]] (14:6-13)
# Fijinjana sy fiotazana ny firenena (14:14-20)
# Hiran' i [[Mosesy]] (na Môizy) sy ny Zanak' ondry (15:1-8)

==== Ny loza naidina avy amin' ny lovia fito (16:2-21) ====

# Lovia voalohany: vay ratsy (16:2)
# Lovia faharoa: loza tao an-dranomasina (16:3)
# Lovia fahatelo: ony sy rano lasa ra (16:4-7)
# Lovia fahefatra: masoandro mandoro (16:8-9)
# Lovia fahadimy: aizim-pito (16:10-11)
# Lovia fahenina: ritra ny ony [[Eofrata]] (16:12-16)
# Lovia fahafito: loza tamin' ny rivotra (16:17-21)

=== I Babilôna sy i Jerosalema vaovao (17:1 – 22:21) ===

==== Famaizana an’ i Babilôna (17:1 – 19:10) ====

# I Babilôna vehivavy janga sy ny [[Bibidian' ny Apôkalipsy|bibidia]] (17:1-18 )
# Hianjera i Babilôna (18:1-8)
# Tokony hiala an' i Babilôna ny vahoakan’ Andriamanitra (18:4-8)
# Fitomaniana an' i Babilôna (18:9-24)
# Hiram-pandresena any an-danitra (19:1-19)

==== Fandringanana ireo firenena tsy mino (19:1-20:15) ====

# Ady [[Eskatôlôjia|eskatôlôjika]] voalohany: fandresen' ny Teny (19:1-10)
#[[Arivo taona (kristianisma)|Fanjakana 1000 taona]] (20:1-6)
# Ady eskatôlôjika faharoa (20:7-10)
# Ny fitsarana ny firenena rehetra sy ny bokin' ny fiainana (20:11-15)

==== Fanavaozana ny zavatra rehetra (21:1 - 22:5) ====

# Lanitra sy tany ary [[Jerosalema vaovao]] (21:1-27)
# Ny ranon' aina sy ny hazon' aina ary fanatrehana ny tavan' Andriamanitra (22:1-5)

==== Teny famaranana fanomezan-toky (22:6 - 21) ====

# Sambatra izay mitandrina ny teny (22:6-7)
# Aza miankohoka afa-tsy amin' Andriamanitra (22:8-11)
# Indro avy faingana Aho (22:12-17)
# Fitandremana ny teny faminaniana (22:18-21)

== Fivoasana ny bokin' ny Apôkalipsa ==
Azo ampidirina amin' ireto sokajy ireto ny ankamaroan' ny fomba fivoasan' ny Kristiana ny Apôkalipsy:

* ny [[Histôrisisma (kristianisma)|histôrisisma]], izay mahita ao amin' io boky io fomba fijery malalaka momba ny [[Tantara]];
* ny [[preterisma]], izay mampahatsiahy ny [[vanim-potoana apôstôlika]] (taonjato voalohany) na fara-fahatarany ny faharavan' ny [[Empira Rômana]];
* ny [[amilenarisma]], izay mitsipaka ny fivoasana ara-bakiteny ny "[[Arivo taona (kristianisma)|arivo taona]]" (na milenioma) sady mihevitra ny vontoatin' io boky io ho maneho sary (simbôly);
* ny [[pôstmilenarisma]], izay mitsipaka koa ny fivoasana ara-bakiteny momba ny "arivo taona" sady mahita ny fihatsarana miandalan' izao tontolo izao, ka amin' izany dia miova ho kristiana amin' ny farany;
* ny [[Fotorisma (kristianisma)|fotorisma]], izay mihevitra fa mitantara zavatra hitranga amin' ny hoavy ny Apôkalipsy (matetika antsoina hoe "[[Milenarisma|milenarista]]" ny ny mpino an' izany fivoasana izany ankehitriny);
* ny [[Idealisma (eskatôlôjia kristiana)|idealisma]] na alegôrisma, izay manohana ny fiheverana fa tsy miresaka momba olona na zava-mitranga tena misy tokoa ny Apôkalipsy, fa teny am-panoharana momba ny lalana ara-panahy sy momba ny ady eo amin' ny [[Tsara]] sy ny [[Ratsy]].   

== Fandraisana ny Apôkalipsy ho isan' ny boky kanônika ==
Ny Apôkalipsy no boky [[Kanônan' ny Baiboly|kanônika]] farany ao amin' ny [[Testamenta Vaovao]]. Somary sarotra ny fandraisana azy ho ao amin' ny kanôna, indrindra rehefa nipetraka ny fanontaniana hahafantarana raha ny i [[Joany apostoly|Joany Apôstôly]] no nanoratra azy na tsia, indrindra tany [[Kristianisma Tatsinanana|Atsinanana]], noho ny fahasiahany  amin' ny [[Empira Rômana]].

Amin' ny ankapobeny, tamin' ny [[Andro Taloha]] dia noraisin' ny [[Kristianisma Tandrefana|fiangonana tany Andrefana]] tsara ny Apôkalipsy na dia niahiahy azy ho mampandroso ny [[milenarisma]] ny pretra rômana Kaio (''Caius'') ka mbola nitsipaka azy tamin' ny fiandohan' ny taonjato faha-3. Ny sombin-dahatsoratr' i Muratori, izay tahirin-kevitra tandrefana ary angamba rômana voasoratra teo anelanelan' ny taonjato faha-2 sy faha-3 dia nanazava toy izao: "Amin' ireo apôkalipsy ireo dia ny an' i Joany sy ny an' i Petera, izay tsy tian' ny sasany aminay hovakina am-piangonana, no raisinay".

Tany [[Anatôlia|Azia Minora]], tokony tamin' ny fiafaran' ny taonjato faha-2, dia nolavina ny Apôkalipsy sy ny [[Evanjely araka an' i Joany|Evanjelin' i Joany]] mba hanoherana ny filazan' ny [[Môntanista]] momba ny firotsahana vaovaon' ny [[Fanahy Masina]], izay manandratra ny [[faminaniana]] sy ny fiandrasana milenarista. Tamin' ny tenatenan' ny taonjato faha-3, i [[Diônisiôsy avy any Aleksandria]], izay nanoratra ny ''Ny amin' ny Fampanantenana'' izay anaovan' i [[Eosebiôsy avy any Kaisarea|Eosebiôsy]] tonon-tsiahy, dia manohitra ny maha tena i Joany ny mpanoratra noho ny endri-panoratana, nefa tsy nanda ilay lahatsoratra izay tsapany ho tsy mazava nefa nankasitrahan' ny "rahalahy maro". Matetika ny [[Fiangonana Tatsinanana|fiangonana any Atsinanana]] no nanda an' ilay lahatsoratra, indrindra noho ny fampiasana azy hanohanana ny fomba fijery malalaka loatra ny [[milenarisma]]. Tamin' ny taonjato faha-4 dia nanohy indray ny tsy fitovian-kevitra izay nampizara ny fiangonana tantsinanana momba azy i [[Eosebiôsy avy any Aleksandria]]. Tamin' ny faran' ny taonjato faha-4 anefa dia nampiditra azy ao anatin' ny lisitry ny boky nekena i [[Atanasiôsy avy any Aleksandria]].     

Na dia izany azy, noho ny tsy fisian' ny fanapahan-kavitry ny [[kônsily]] momba ny fetra mazavan' ny kanônan' ny Fiangonana grika, dia matetika no lavin' ny olona ny Apôkalipsy, ary tany [[Siria (faritra)|Siria]] sy tao amin' ny fiangonana maro miteny [[Fiteny siriaka|siriaka]] dia namaritra kanôna misy boky 22 izay tsy nahitana ny Apôkalipsy ny ''[[Peshitta]]'' (Baiboly tranainy amin' ny teny siriaka). Ny [[Kônsily in Trullo|Kônsily ''in Trullo'']] tamin' ny taona 692, izay nifototra amin' ny tahirin-kevitra tranainy maro tsy mifanara-kevitra momba ny kanôna, dia tsy afaka nanapa-kevitra momba izany lohahevitra izany tao amin' ny Fiangonana grika. Nolavina tao amin' ny fiangonan' ny Empira tany [[Kônstantinôpôlisy|Kônstantinôpla]] hatramin' izay ka hatramin' ny taonjato faha-4 ny  Apôkalipsy izay nanohitra mafy ny Empira Rômana, fa tsy nanaiky an' io boky io ny fiangonana tany Armenia raha tsy tamin' ny taonjato faha-5.

Tao amin' ny Fiangonana latina kosa dia nisy ny fanapahan-kevitry ny kônsily, indrindra nandritra ny sinaodam-paritra tany [[Kartazy]] tamin' ny taona 397 sy 419, izay nandraikitra ho 27 ny isan' ny boky nekena, ka anisan' izany ny Apôkalipsy.

Tamin' ny andron' ny [[Fanavaozana prôtestanta|Refôrmasiôna prôtestanta]] dia tsy nanome afa-tsy anjara toerana ambinambiny ny Apôkalipsy i [[Martin Lotera]], fa tsy nihevitra an' ilay boky ho anisan' ny [[Soratra Masina]] kosa i [[Ulrich Zwingli]], ary tsy nanao fivoasana momba azy i [[Jean Calvin]].

== Jereo koa ==

* '''Boky:''' [[Literatiora apôkaliptika|Apôkalipsy apôkrifa]], [[Epistily]], [[Epistilin' i Joany]], [[Filazantsara]], [[Asan' ny Apôstôly]]

* '''Lohahevitra:''' [[Milenarisma]], [[Arivo taona (kristianisma)|milenioma]], [[Dispensasiônalisma|dispensansiônalisma]], [[fitsarana farany]],

* '''Toerana:''' [[Eofrata]], [[Babilôna]], [[Asia Minora]]

* '''Fiheverana momba ny boky ao amin' ny Baiboly:''' [[Antilegômena]], [[Boky deoterôkanônika]], [[Apôkrifan' ny Baiboly]], [[Pseodepigrafa (Baiboly)]]

== Loharano sy fanamarihana ==
[[Sokajy:Testamenta Vaovao]]