Hijery ny fangon'i Afganistàna

{{Infobox pays|
nom_local=د افغانستان اسلامي جمهوریت<br />جمهوری اسلامی افغانستان<br />(''Di Afganistan Islami Jomhoriyet''<br />''Jomhore Eslami-Ye-Afghanistan'')<br />République islamique d'Afghanistan |
nom_malgache=Afganistàna |
de=de l' |
image_drapeau=Flag of Afghanistan.svg |
lien_drapeau=Drapeau de l'Afghanistan |
image_blason=|
lien_blason=Armoiries de l'Afghanistan |
image_carte=Afghanistan in its region.svg |
devise=Andriamanitra no ngeza indrindra, Tsy misy andriamanitra hafa afa-tsy Allah sy Môhameda. |
langues_officielles= [[pachto]], [[persan]] ([[dari]])|
capitale=[[Kaboul]] |
coordonnées_capitale=34°30' N, 69° 10' E |
lien_villes=Tanàna ao Afganistàna |
titre_plus_grande_ville=Tanàna ngeza indrindra|
plus_grande_ville=[[Kaboul]] |
type_gouvernement=[[République islamique]] |
titres_dirigeants=[[Présidents d'Afghanistan|Président]] |
noms_dirigeants=[[Hamid Karzaï]] |
superficie_rang=41 |
superficie_totale={{formatnum:652000}} |
pourcentage_eau=Négligeable |
population_rang=38 |
population_totale={{formatnum:31056997}}<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/print/af.html CIA, The world factbook]</ref> |
population_année=2006 |
densité=43 |
type_indépendance=Date |
pays_indépendance =avy amin'ny [[Fanjakana Mitambatra]] |
date_indépendance={{Date|19|Aogositra|1919}} |
pays frontaliers={{CHN}}{{-}}{{IRI}}{{-}}{{PAK}}{{-}}{{TKM}}{{-}}{{UZB}}{{-}}{{TJK}}|
gentilé=Afgana |
pib=20 milliards de $ |
pib_rang= |
pib_date=2003 |
pib_habitant=700 $ | IDH=0,229
 | IDH_année= 1993
 | IDH_catégorie= 
 | IDH_rang= 
 | monnaie= [[Afghani]] |
code_monnaie=AFN |
fuseau_horaire=+4:30 |
hymne_national=[[Sououd-e-Melli|Milli Tharana]] |
domaine_internet=.af |
Religion officielle d'Etat=[[Islam]]
indicatif_téléphonique=+93 |
notes= |
}}

Ny '''Afganistàna''' na '''Repoblika Islamikan' i Afganistàna''' dia firenena any [[Azia Afovoany]]. I [[Kabul]] no renivohiny sady tanàna lehibe indrindra any. Tsy manana morontsiraka, mizara sisintany amin' i [[Pakistana]], amin' i [[Tajikistana]], amin' i [[Iràna]], amin' i [[Torkmenistàna]], amin' i [[Ozbekistàna]] ary amin' i [[Sina]]. Manana velarana mirefy 652&nbsp;230 km<sup>2</sup> sy mponina miisa 39&nbsp;232&nbsp;003 tamin' ny taona 2023, izay atao ho Afgàna. Ny 40&nbsp;% amin' ny tany dia eo anelanelan' ny 1&nbsp;500 sy 2&nbsp;000 m ambonin' ny haabon' ny ranomasina. I Hindu Kush any avaratra-atsinanana no [[Tangorom-bohitra|tangoron-tendrombohitra]] lehibe indrindra ao amin' ilay firenena. Vitsy ny lalam-pifandraisana ao amin' io firenena io. Toetanin-tanibe maina ny toetany any: mamirifiry ny ririnina amin' ny ankapobeny ary maina sy mafana ny fahavaratra.

Atao hoe د أفغانستان اسلامي جمهوریت izy amin' ny [[fiteny pastô]], ary  جمهوری اسلامی أفغانستان amin' ny [[fiteny dary]].

Ny vahoaka afgana dia ahitana foko maro: ny [[Pastona (vahoaka)|Pastona]] sy ny [[Tajiky (vahoaka)|Tajiky]] no tena vahoaka maro anisa indrindra ao. Any amin' ny faritra ambanivohitra no monina ny ankamaroan' ny Afgana. Ambany dia ambany ny salan-taom-pahaveloman' ny olona any ary avo dia avo ny taham-pahafatesan' ny zaza. Ny fivavahana silamo no be mpanaraka indrindra any. Ny [[fiteny pastô]] sy ny [[fiteny dary]] no fitenim-pirenena any.

Sahitana mafy ny toekaren' i Afganistàna noho ny ady nitranga tao amin' ilay firenena hatramin' ny faran' ny taompolo 1970. Ny [[fambolena]] no tena sehatr' asa lehibe indrindra: i Afganistàna no mpamokatra rongpony ''opium'' lehibe indrindra eran-tany. Manana [[harena an-kibon' ny tany]] toy ny [[volamena]], ny [[volafotsy]], ny [[varahina]] ary ny [[etona voajanahary]] koa ity firenena ity.

Ny faritra misy an' io firenena io dia ifanenan' ny foko maro sy ifanenan' ny mpivarotra avy any [[Eorôpa]] ho any [[Azia]] na avy any Azia mankany [[Azia Andrefana]] na makany Eorôpa. Tamin' ny [[Andro Taloha]] dia efa nifanenan' ny mponina mpivarotra miaina eo akaikiny toy ny [[Iranianina (vahoaka)|Iranianina]], ny [[Tiorka (vahoaka)|Tiorka]] na ny [[Arabo (vahoaka)|Arabo]] io faritra io. I [[Gengis Khan]], i [[Aleksandra Lehibe]] sns no olo-malaza nandalo tao Afganistàna.

Taorian' ny nionganan' ny [[Afsarida|Empira Persa Afsarida]] dia lasa mizaka tena (tamin' ny 1747) i Afganistàna teo ambany fifehezan' ny jeneraly [[Ahmad Khan Abdali]], lasa ''padishah'' nitondra an' ilay firenena tamin' ny taona 1747. Ny zaratany nisy azy tamin' ny [[Andro Taloha]]<nowiki/>dia vaorin' ny Empira Baktriana, ny Empira Kosàna na ny Empira Gazvenida.

Taorian' ny Ady Anglô-Afgana faharoa dia tsy namela an' i Afganistàna tany ny [[Britaina Lehibe|Britanika]], fa nilaza ny Britanika fa tsy hidikiditra anatin' ny raharaha anatin' ilay faritra. Lasa firenena "manefitra" tamin' ny taona 1879 hatramin' ny taona 1919 i Afganistàna, fa mbola mahazo mizaka tena ara-pôlitika anatiny. 

== Jereo koa ==

* [[Talibana|Talibàna]]

* '''Firenena ao Azia:''' [[Afganistàna]] - [[Arabia Saodita]] - [[Armenia]] - [[Azerbaijàna]] - [[Bangladesy]] - [[Bareina]] - [[Botàna]] - [[Broney]] - [[Emirata Arabo Mitambatra]] - [[Filipina]] - [[Iemena]] - [[India]] - [[Indônezia]] - [[Iràka]] - [[Iràna]] - [[Israely]] - [[Japàna]] - [[Jôrdania]] - [[Kambôdia]] - [[Katara]] - [[Kazakstàna]] - [[Kirgizistàna]] - [[Kôety]] - [[Kôrea Atsimo]] - [[Kôrea Avaratra]] - [[Laôsy]] - [[Libàna]] - [[Maldiva]] - [[Malezia]] - [[Mianmara]] - [[Môngôlia]] - [[Nepaly]] - [[Ômàna]] - [[Ozbekistàna]] - [[Pakistàna]] - [[Palestina (fanjakana)]] - [[Rosia]] - [[Sina]] - [[Singaporo]] - [[Siria]] - [[Srilanka]] - [[Tailandy]] - [[Taioàna]] - [[Tajikistàna]] - [[Torkia]] - [[Torkmenistàna]] - [[Vietnamy]].

'''Vahoaka ao Afganistàna''':  [[Pastona]] - [[Fiavian'ny Pastona]]

'''Kôntinenta eto an-tany'''

* [[Afrika]]
* [[Amerika]] ([[Amerika Avaratra]] - [[Amerika Atsimo]])
* [[Azia]]
* [[Eorôpa]]
* [[Ôseania]]
* [[Antarktika]]

== Tsiahy ==
<references/>

[[Sokajy:Firenena]]
[[Sokajy:Firenena ao Azia]]
[[Sokajy:Azia]]
[[Sokajy:Afganistana]]