Theodor Herzl
I Theodor Herzl dia mpanao asasoratra sady mpanao gazety jiosy avy any Hôngria, mpanorina ny teôria ara-pôlitikan' ny ziônisma môderina, sady heverina ho iray amin' ireo mpampandroso ny hetsika izay nitarika ho amin' ny fananganana ny Fanjakan' i Israely tamin' ny taona 1948.
Amin' ny teny hebreo izy dia atao hoe תאודור הרצל / Te'odor Hertsel ; nefa nanana anarana tamin' ny famorana azy hoe בנימין זאב / Binyamin Ze'ev, ary nana anaram-bosotra hoe חוזה המדינה / Khozeh HaMedinah. Teraka tamin' ny 2 Mey 1860 tao Pest (ampahany amin' i Budapest) any Hôngria ary maty tamin' ny 3 Jolay 1904 tao Edlach, tanàna kely any Aotrisy izy.
Nianatra lalàna tany Vienna any Aotrisy ary nanomboka nanao asasoratra. Vetivety dia lasa mpanoratra tantara an-tsarimihetsika malaza sy mpanoratra lahatsoratra izy, ary tamin' ny taona 1891 dia voatendry ho solontena mpanao gazety tao Paris ho an' ny gazety vienoà Neue Freie Presse ("Gazety Vaovao Malalaka"). Ny fihetsihetsehana mahery setra amin' ny antisemitisma nipoitra tany Frantsa tamin' ny taona 1894 noho ny Raharaha Dreyfus dia nisy fiantraikany lalina tamin' i Herzl.
Mandra-pahatongan' izany dia nino izy fa ny fampidirana tsikelikely ny Jiosy ho ao amin' ny vahoaka kristiana ao Eorôpa no fomba tsara indrindra hampitsaharana ny antisemitisma. Ny raharaha Dreyfus sy ny vokatr' izany dia nandresy lahatra azy fa ny hany lalana hivoahana dia ny fanorenana fanjakana indray izay hany hahatonga ny Jiosy hanana ny fahamendrehany sy ny filaminany.
Tamin' ny taona 1896 dia namoaka bokikely iray i Herzl, Der Judenstaat ("Ny Fanjakana Jiosy"), izay nanohanany ny fananganana fanjakana jiosy. Nisy olo-malaza jiosy hafa teo alohany nilaza izany vahaolana ho an' ny "fanontaniana jiosy" izany, saingy izy no voalohany nampandroso hetsika ara-pôlitika avy hatrany izay nahazo fankatoavana iraisam-pirenena. Mba hanatanterahana ny tetikasany dia nanao ny kôngresy ziônista voalohany izy tamin' ny Aogositra 1897, tao amin' ny tanànan' i Basel any Soisa.
Taorian’ io kôngresy io dia nisy ny fanapahan-kevitra hanangana ny fanjakana jiosy ho avy any Palestina, tany mifandray akaiky amin' ny tantara hebreo. Nandritra io kôngresy io dia natsangana ny World Zionist Organization mba hametrahana ny fototra ara-toekarena ho an' ny fanjakana ho avy. I Herzl no lasa filohan' ity fikambanana ity mandra-pahafatiny.
Teo ambanin' ny fahefan' ny Ôtômana i Palestina tamin' izany fotoana izany, ka niezaka nifampiraharaha tamin' ny soltana Abdülhamid II i Herzl, mpanohana hetsika ataon' ny Ziônista. Na izany aza dia tsy nahomby ireo fifampiraharahana ireo, toy izany koa ny fihaonana maro nataon' i Herzl tamin' ny mpitondra hafa, filoham-panjakana na mpamatsy vola. Maty tamin' ny 3 Jolay 1904 i Herzl, talohan' ny tokony hahitany ny fahatanterahan' ny eritreriny, dia ny fanorenan-tanindrazana ho an' ny Jiosy.
Tamin' ny taona 1949 dia nafindra tany amin' ny tendrombohitra iray any andrefan' i Jerosalema, izay nomena anarana hoe Tendrombohitra Herzl, ny fatiny; io toerana io koa dia nofidina hananganana tsangambato ho an' ireo niharam-boina tamin' ny Ady Lehibe Faharoa. Namoaka boky tantara noforonina iray koa i Herzl tamin' ny taona 1902, dia ny Altneuland ("Tany Taloha sy Vaovao"), izay tantaram-pilazana mialoha momba ny ho fiainana any Palestina.