Akademia Malagasy
Ny Akademia Malagasy dia fikambanan' ny manam-pahaizana eto Madagasikara miandraikitra ny fandalinana ny kolontsaina sy ny fomba amam-panao eto amin' ny firenena, anisan' izany ny fandalinana ny fiteny (haitsikerafiteny), ny fandalinana ny foko (etnôlôjia) ary ny fandalinana ny fiarahamonina (sôsiôlôjia) eto Madagasikara, ao koa ny literatiora, ny zavakanto, ny tantara ary ny siansa momba an' i Madagasikara[1][2]. Io no akademia tranainy indrindra aty Afrika[1], naorin' i Joseph Gallieni, governora jeneraly voalohany[1][2], teto Madagasikara tamin' ny 23 Janoary 1902. Mizara ny fikarohana ao amin' ny boky roa ity akademia ity: ny Bulletin de l'Académie Malgache sy ny Mémoires de l'Académie Malgache[2]. Teo anelanelan' ny niantombohany sy ny taona 2012 dia manodidina ny 1 100 ny mpikambana efa tao ity akademia ity, ary tamin' ny taona 2012 dia 280 ny isan' ny ny mpikambana tao, anisan' izany ny mpikambana iraisam-pirenena. Izy io dia mampiantrano fihaonambe momna ny literatiora sy ny siansa, ary manolotra fifaninanana momba ny sora-tononina sy momba ny siansa ihany koa[1].
Tantara
[hanova | hanova ny fango]Tamin' ny fanjanahantany
[hanova | hanova ny fango]Tamin' ny 23 Janoary 1902 no naorin' ny jeneraly Galliéni, governora jeneraly voalohany eto Madagasikara, tamin' ny alalan' ny didim-panjakana tamin' ny 23 Janoary 1902 ny Akademia Malagasy. Ny Bulletin de l’Académie Malgache sy ny Mémoires de l’Académie Malgache no famoaham-bokiny[3].
Nofaritan' i Galliéni ho toy izao ny tanjon' ilay akademia: "fanadihadiana lalina, maharaka fomba fiasa ary mitombina momba ny haifiteny, ny etnôlôjia ary ny sôsiôlôjia malagasy"[4]. Nanendry mpikambana 12 ny didim-pitondrana nanorenana azy, izay nahitana Malagasy roa, dia Rahesihanaka sy Rasanjy (sekretera jeneralin' ny governemanta malagasy tamin' ny fakan' ny Frantsay an i Madagasikara, izay lasa tompon' andraikitra tamin' ny asa fanompoan' ny taretany nampanaovin' ny governementa jeneraly), nahitana Anglisy iray, dia ny pasitera Baron (avy ao amin' ny London Missionary Society), ny pasitera Jakobsen (ao amin' ny Misiôna Nôrveziana). Frantsay ny mpikambana fito hafa: i R.P. Callet sy i Malzac, ny pasitera Vernier, ny dokotera Villette, i Jully mpanao maritrano, ary i Berthier sy i Julien izay samy mpitantan-draharaham-panjakana[5].
Tao amin' ny Tranovola, trano fonenan-dRadama I teo amin’ ny Rova, teo amin’ ny havoana manerinerina ao Antananarivo no nanaovana ny fivoriana, nandritra ny fotoam-pivoriana fahatelo.
Nanendry ny Akademia hanatanteraka iraka ho fitahirizana ny tahitin-kevitra sy zavatra mahaliana arkeôlôjika ny didim-pitondrana tamin' ny 23 Jona 1902[5]. Didim-pitondrana hafa, tamin’ ny 15 Marsa 1902 dia nanitatra ny sehatra iasan' ny ny Akademia Malagasy amin’ ny raharaha ara-tantara, ara-diteratiora ary ara-tsiansa rehetra momba ny an' i Madagasikara[5].
Tamin' ny taona 1907 dia maty ny mpahay maritrano Jully, izay filoha voalohany tao amin' ny Akademia. Ny dokotera Fontoynont no nandray an’ io andraikitra io nanomboka tamin’ ny taona 1907 ka hatramin’ ny 1948. Nisolo azy tamin’ ny taona 1948 ka hatramin’ ny 1958 ny profesora Millot.
Hatramin' ny nahazoana ny fahaleovantena
[hanova | hanova ny fango]Ny dokotera Radaody-Ralarosy, izay nandimby ny profesora Millot, no filohan’ ny Akademia nanomboka tamin' ny taona 1958 ka hatramin’ ny 1973. Izy no tompon’ andraikitra amin’ ny fanatanterahana ny fanavaozana ny Akademia, taorian’ ny didim-panjakana tamin’ ny 16 Janoary 1969. Lasa filoha i Césaire Rabenoro tamin’ ny taona 1973 ary nikarakara ny hetsika ho fankalazana ny faha-75 taonan’ ny Akademia Malagasy. Fihaonambe iraisam-pirenena telo no nokarakaraina tao Antananarivo tamin' ny 5 hatramin’ ny 12 Septambra 1977.
Nampivondrona ny olona toa an' i Manassé Esoavelo-Mandroso, i Michel Mollat, i Jean Poirier, i Françoise Raison-Jourde, i André Haudricourt, i Jacques Faublée, i Louis Molet, sns. ny fihaonamben’ ny mpahay tantara sy ny mpahay lalàna.
Nisy koa ny fihaonambe momba ny haiteny sy ny fihaonambe natokana ho an’ ny zavamaniry fanao fanafody sy ny fitsaboana homamiadana, ity farany izay nokarakarain’ ny profesora isany J.M. Razafintsalama sy Boiteau ary Rtoa Rakoto-Ratsimamanga. Tamin' ny 1977 dia nanana mpikambana monina 138 ary mpikambana vahiny 40 ny Akademia.
Niompana amin’ ny fahasalamam-bahoaka ary indrindra amin’ ny areti-mifindra toy ny pesta, ny haromotana, ny tazomoka ary aretina vaovao toy ny kôlerà sy ny SIDA, ny fihaonamben’ ny fahazato taona nokarakarain’ ny filoham-pirenena vonjimaika Gabriel Ramalanjaona taorian’ ny nahafatesan’ i Césaire Rabenoro tao anatin’ ny tontolo pôlitika sarotra.
Ireto filoha manaraka ireto dia ny mpahay toekarena Rajaona Andriamananjara (2002 ka hatramin’ ny 2016), avy eo ny mpitsara Raymond Ranjeva (nanomboka tamin' ny taona 2017).
Nanamarihana ny faha-110 taona amin’ ny taona 2012 ny hetsika ara-tsiansa samihafa na natao ho an’ ny besinimaro.
Jereo koa
[hanova | hanova ny fango]Rohy ivelany
[hanova | hanova ny fango]- http://www.tenymalagasy.gov.mg/ Archived Septambra 18, 2018 at the Wayback Machine
Loharano sy fanamarihana
[hanova | hanova ny fango]- ↑ 1,0 1,1 1,2 et 1,3 V., R. (27 January 2012). "Académie Malgache: 110 ans déjà...". La Gazette de la Grande Ile. Arsiva tamin' ny 25 Janoary 2022.
- ↑ 2,0 2,1 et 2,2 Turcotte, D. (1981). La politique linguistique en Afrique francophone: une étude comparative de la Côte d'Ivoire et de Madagascar. Presses Université Laval. ISBN 978-2-7637-6949-3.
- ↑ Denis Turcotte, La politique linguistique en Afrique francophone : une étude comparative de la Côte d'Ivoire et de Madagascar, Presses de l'Université Laval, 1981. (ISBN 978-2-7637-6949-3)
- ↑ "l'étude approfondie, méthodique et raisonnée de la linguistique, de l'ethnologie et de la sociologie malgache "
- ↑ 5,0 5,1 et 5,2 Robert Cornevin, "L'Académie malgache vient de célébrer son soixante-quinzième anniversaire", Le Monde, 28 décembre 1977 (Arsiva)