Nosy Be
| Nosy Be | ||
| ||
| Velarantany | 320,02 km2 | |
| Isan'ny mponina | 109 465 | |
| Tanàn-dehibe | NC | |
| Ben'ny tanàna | NC | |
| Firenena |  Madagasikara
| |
| Fanjakana | NC | |
| Faritany | Antsiranana | |
| Faritra | Diana | |
| Tanàna mifanolo-bodirindrina | NC | |
I Nosy Be dia nosy volkano any amin' ny morontsiraka avaratra-andrefan' i Madagasikara ary toerana fizahan-tany lehibe indrindra sy be mpampiasa indrindra eto Madagasikara. I Nosy Be koa dia kaominina malagasy ao amin' ny distrikan' i Nosy Be, Faritra Diana, Faritanin' Antsiranana. Ny isa-mponiny dia 109 465 araka ny faminavinana natao tamin' ny taona 2018.[1] Ny kaodin-kaominina dia 71899 ary ny kaodin-distrika dia 718.
Nantsoin’ny Arabo hoe: سعدة. / Assada na Sada ilay nosy, tamin’ny taonjato faha-9 sy faha-10[2][3]. I Nosy Be dia nomena anaram-bositra nandritra ny taonjato maro, anisan'izany ny "Nosy Manitra".
Tantara
[hanova | hanova ny fango]Ny mponina voalohany tao Nosy Be dia tarika madinika avy amin'ny foko Antankarana sy Zafinifotsy, talohan'ny nifindran'ny Sakalava tany ary lasa vondrona lehibe indrindra teto amin'ny nosy. Nanatevin-daharana ireo olona ireo tatỳ aoriana ny Kômôrianina, ny Karana ary Antandroy. Niseho voalohany teo amin’ny tantaran’i Madagasikara i Nosy Be rehefa nanambara Radama I fa nikasa ny hamabo an’i Madagasikara manontolo izy. Tanteraka ihany izany drafitra izany tamin’ny 1837 nahazo ny fanjakana sakalavan' i Boina i Ranavalona I tamin'ny naharesy ny tafiky ny mpanjakavavy Tsiomeko.
Nanjanaka ny nosy ny Frantsay nanomboka tamin'ny 1840, nanangana toby fiantsonana antsoina hoe Hell-Ville avy amin'ny teny frantsay Anne Chrétien Louis de Hell. Nandritra ny taonjato faha-19, ny Frantsay mpanjanaka dia namolavola fambolena (fary indrindraindrindra) ary naka mpiasa avy ao Afrika Atsinanana.
Nandritra ny Ady Rosiana-Japoney i Nosy Be dia lasa toby famatsiana ho an'ny Squadron Pasifika Faharoa ao Rosia. Tonga tany Nosy Be ny sambo lehibe notarihin'ny Amiraly Zinovy Rozhestvensky tamin'ny 9 Janoary 1905, izay nifanena tamin'ny vondrona kely notarihan'ny Amiraly Dmitry von Fölkersam izay efa tonga tamin'ny 28 Desambra 1904.
Tamin'ny taona 2013 dia mpizahatany frantsay roa sy iray avy any an-toerana no novonoina (nodarohana sy nodoran'ny vahoaka) taorian'ny tsaho fa izy ireo no tompon'antoka tamin'ny fahafatesan'ny zazalahy iray teo an-toerana.
Jeôgrafia
[hanova | hanova ny fango]I Nosy Be dia 8km miala ny morontsirak'i Madagasikara ao amin'ny Lakandranon'i Mozambika; Nosy kely maromaro no misy eo akaiky eo, anisan' izany Nosy Komba, Nosy Mitsio, Nosy Sakatia, ary Nosy Tanikely. Andoany no tanàn-dehiben'ilay nosy, fantatra amin'ny anarana hoe Hell-Ville. Ny nosim-bolkano dia manana velarana 312 km2 – 30 km ny lavany, 19 km ny sakany – ary ny tampony avo indrindra dia ny tendrombohitra Lokobe (450 m). Avy amin'ny Holocene ny volkano saingy tsy mbola nipoaka teo amin'ny tantara. Misy farihy vava volkano iraika ambin'ny folo ao amin'ilay nosy.
Toetany
[hanova | hanova ny fango]I Nosy Be dia manana toetany tropikaly mifanohitra izany hoe sady maina no mando no mandrivotra. Ny fahavaratra dia mando indrindra (Desambra, Janoary, Febroary). Ny tangoron-tencrombohitra Tsaratanana dia miaro amin'ny ampahany amin'ny rivotra mahery avy any avaratra-atsinanana miantraika any amin'ny faritra amin'ny volana Aogositra na mandritra ny jotsotsindry trôpikaly. Ny vanim-potoanan'ny orana dia maharitra hatramin'ny Oktobra ka hatramin'ny fiandohan'ny volana Mey, arahin'ny vanim-potoana maina somary fohy izay maharitra hatramin'ny Septambra. Ny toetra mampiavaka azy anefa dia mbola mahita rotsak'orana antonony ihany na dia amin'izao fotoana izao aza. Ny mari-pana amin'ny antoandro dia mijanona ho tsy miova mandritra ny taona, miakatra manodidina ny 30 °C, raha toa ka mangatsiaka kokoa ny alina mandritra ny vanim-potoana maina.
Karazan-javamananaina
[hanova | hanova ny fango]
Ny nosy dia fantatra amin'ny fisian'ny sahona kely indrindra eran-tany (Stumpffia pygmaea) sy ny tanalahy (Brookesia minima). Iray amin'ny valan-javaboary dimy henjana eto Madagasikara (Réserves Naturelles Intégrales) ny valan-javaboarin' i Lokobe. I Nosy Be koa dia miavaka amin' ny fisian' ny tanalahy Furcifer pardalis.
Misy amin' ny biby mpandeha alina ny gidro, ny tanalahy, ny katsatsaka fisa-drambo (Uroplatus), ny sahona, ary ny vorona.
Ny fandinihana vao haingana dia manondro fa ny rano mifanila amin' ny lakandrano eo anelanelan'i Nosy Be sy i Madagasikara dia misy toeram-ponenan' ny trozona Balaenoptera omurai maro be, ka ahafahan'ny mpikaroka manao fanadihadiana eny an-toerana momba ity karazana tsy fahita firy ity.
Ny haran-dranomasina manodidina an' i Nosy Be dia iharan' ny fiainana an-tanàn-dehibe, ny fanariam-pakon'ny indostrian'ny siramamy, sy ny fizahan-tany tsy voafehy.
Fitantanana
[hanova | hanova ny fango]Ny nosy dia sampana iray ao anatin'ny Faritra Diana ary voalamina amin'ny anarana hoe Tanànan'i Nosy Be (Commune Urbaine de Nosy Be). Ny ben'ny tanàna dia Atoa Vita Zarga .
Sampandraharaham-panjakana
[hanova | hanova ny fango]Misy masoivohon' ny ministeran' ny fiompiana. Misy sampandraharaha misahana ny fananan-tany ao. Misy masoivohon'ny ministeran' ny fahasalamana. Misy masoivohon' ny ministeran' ny rano sy ny ala. Misy masoivohon' ny ministeran' ny asa tany. Misy masoivohon' ny ministeran' ny fiarovana. Misy masoivohon' ny ministeran' ny fanabeazana. Misy masoivohon' ny ministeran' ny mponina. Misy masoivohon' ny ministeran' ny asa vaventy.
Olana
[hanova | hanova ny fango]Ny isan' ny vono olona tanatin' ny taona 1999-2001 dia 3. Ahitana polisy ao amin' ilay kaominina. Ahitana zandary ao amin' ilay kaominina. 4 ny isan' ny mpamono olona tratra tanatin' ny taona 1999-2001.
Fambolena sy fompiana ary jono
[hanova | hanova ny fango]Toerana lehibe amin'ny fambolena fary sy famokarana ny vokatra azo avy aminy (siramamy, toaka), ny fambolena ilangilangy (ho famokarana menaka tena ilaina) sy ny fizahan-tany no tena asa ara-tekarena ao amin'ilay nosy ankehitriny.
Ny entana faharoa lafo vidy indrindra dia lavanila. Ny zava-bolena lehibe indrindra amin'ny lafin'ny velarantany dia kafe. Ny entana fahatelo lafo vidy indrindra dia katsaka (tsakotsako). Ny zava-bolena faharoa lehibe indrindra amin'ny lafin'ny velarantany dia vary. Ny entana lafo vidy indrindra dia vary. 27 % ny tanimbary no voatondraka amin' ny tohidrano na paompy.50 % ny mponina no manao asa tanana. 10 % ny mponina no miasa tany. 39 % ny mponina no miasa amin'ny fanjonoana. 300 no isan' ny kisoa. Ahitana fikambanam-piasatanana ao. Ahitana fikambanam-panjono ao amin'io tanàna io.
Fizahan-tany sy fitaterana sns
[hanova | hanova ny fango]1 % ny mponina no miasa amin'ny servisy. I Nosy Be no toerana fizahan-tany mandroso indrindra eto Madagasikara. Io no hany toerana ahitana toeram-pitsangantsanganana lehibe indrindra eto Madagasikara. Tsy misy jiro eny amin’ny nosy fa rond point no ampiasaina.
Ny fitaterana manlao sy avy ao amin' ilay nosy dia karakarain'ny Fascene Airport. Ny seranam-piaramanidina dia karakarain'ny sidina ara-barotra miaraka amin'ny Air Madagascar, Air Austral, Airlink, Ewa, Ethiopian Airlines, ary manana sidina mivantana avy any Eoropa amin'ny Neos. Ny tanàna lehibe sy ny seranany, Hell-Ville, dia azo aleha amin'ny sambo avy any Ankify. Any amin'ny nosy, mahazatra ny mandeha amin'ny tuk-tuk, scooter ary sambo ary fiara. Ny fitaovam-pitaterana ampiasaina matetika indrindra dia bac. Ny faharetan'ny dia mankany amin'ny renivohi-paritany dia 8 ora. Ahitana lalana godorô ao amin'ilay kaominina. Ny fotoam-pitaterana mankany amin'ny tanàn-dehibem-paritany amin'ny andro fahavaratra dia 8 ora. Ny lalan-tany dia azo aleha mandavan-taona. Ny saran-dalan'ny olona tokana mankany amin'ny tanàn-dehibem-paritany amin'ny andro fahavaratra dia 60 000 Fmg. Ny saran-dalan'ny olona tokana mankany amin'ny tanàn-dehibem-paritany amin'ny haintany dia 60 000 Fmg.
Fotodrafitrasa
[hanova | hanova ny fango]Misy masoivohon' ny banky. Misy seranam-piaramanidina akaikin' ilay tanàna. Tongavan' ny lalam-paritra ilay tanàna. Ahitana hopitaly na toeram-pitsaboana ao. Misy seranana an-dranomasina ao. Ahitana tobim-pahasalamana ao. Misy tsena isan' andro any. Ijanonan' ny taksiborosy ilay kaominina. Misy fianarana ambaratonga faharoa (lise). Ahitana orinasa mampiasa olona mihoatra ny 50. Andalovan' ny lalam-pirenena ilay kaominina. Ahitana sekoly ambaratonga fototra. Misy tranom-pitsarana maharitra any. Misy fitrandrahana harena an-kibon' ny tany amin' ny fomba indostrialy. Ahitana kolejy ao amin'ilay tanàna. Tsy ny JIRAMA no manome ny rano. Ny JIRAMA no manome ny jiro. Misy biraom-paositra ao.
Fari-piainana
[hanova | hanova ny fango]Tsy misy amin' ny mponina ny tena mahantra dia mahantra. 28 % ny mponina no atao hoe mahantra. Ny halavan'ny vanim-potoana mety ahalanian'ny vokatry ny taon-dasa dia 4 volana. 1 % ny mponina no atao hoe manan-karena. 70 % ny mponina no manana fari-piainana antonontonony.
Jereo koa
[hanova | hanova ny fango]- Nosy ifanolanana amin' i Frantsa: Nosy Ampela (na Nosy Europa) - Nosy Bedimaky (na Bassas da India) - Nosy Kely (na Nosy Juan de Nova) - Nosy Sambatra (na Nosy Glorieuses) - Nosy Tromelin
- Nosy sasantsasany: Nosy Antanimora - Nosy Be - Nosy Berafia - Nosy Boraha - Nosy Chesterfield - Nosy Faly - Nosy Fanihy - Nosy Iranja - Nosy Kalakajoro - Nosy Komba - Nosy Lava - Nosy Madame - Nosy Mangabe - Nosy Marotia - Nosy Mitsio - Nosy Nato - Nosy Piraty - Nosy Radama - Nosy Satrana - Nosy Valiha - Nosy Ve
- Lisitry ny nosin' i Madagasikara
Rohy ivelany
[hanova | hanova ny fango]- ilo.cornell.edu - Statistika momba ny kaominina malagasy ary loharanom-pahaizana namoronana an'ity lahatsoratra ity.
Loharano sy fanamarihana
[hanova | hanova ny fango]- ↑ Census 2018
- ↑ "History Of Nosy Be", nosybetour.com
- ↑ "Nosy Be, une histoire, une population, une île touristique", hclair-de-lune-nosybe.com
 |
I Wikimedia Commons dia manana aino aman-jery mikasika an'i : Nosy Be |
| |||||||||||||||||||||||
