Relativité general

Avy amin'i Wikipedia

Relativity ankapobeny dia teoria relativistic momba ny gravitation, izany hoe mamaritra ny fiantraikan'ny fisian'ny zavatra, ary amin'ny ankapobeny ny angovo, amin'ny fihetsehan'ny kintana, amin'ny fiheverana ny fitsipiky ny Relativity. Ny relativité ankapobe dia mahafaoka sy manolo ny teorian'i Isaac Newton momba ny gravitation universelle, izay maneho ny fetrany amin'ny hafainganam-pandeha ambany (raha ampitahaina amin'ny hafainganan'ny hazavana) sy ny saha malemy.

Ny tena asan'i Albert Einstein, izay namolavola azy teo anelanelan'ny 1907 sy 1915 ary heverina ho zava-bitany lehibe. Tamin'ny 25 Novambra 1915, dia nanolotra ny sora-tanana momba ny teoria momba ny relativité ankapobeny ho an'ny fizarana matematika sy fizika ao amin'ny Royal Prussian Academy of Sciences izy, izay namoaka azy io tamin'ny 21 Desambra.

Ny anaran'i Marcel Grossmann sy David Hilbert dia mifandray aminy ihany koa, ny voalohany dia nanampy an'i Einstein ho zatra ny fitaovana matematika ilaina amin'ny fahatakarana ny teoria (jeometrika differential), ny faharoa dia niaraka tamin'i Einstein ny dingana farany mankany amin'ny ny famaranana ny teoria taorian'ny nanehoan'ity farany ny hevitra ankapobeny taminy nandritra ny taona 1915. Ny relativité ankapobe dia mifototra amin'ny hevitra tsy mitovy amin'ny an'ny gravitation Newtoniana. Lazainy manokana fa ny gravitation dia tsy hery, fa ny fisehon'ny curvature ny habakabaka (raha ny marina ny habaka-fotoana), curvature mihitsy novokarin'ny fizarana ny angovo, amin'ny endriky ny mass na kinetika angovo, izay samy hafa araka ny ny rafitra fanondron'ny fanamarihana 1. Ity teoria relativistika momba ny sinton'ny tany ity dia maminavina ny fiantraikany tsy hita ao amin'ny teoria Newtoniana fa voamarina, toy ny fanitarana an'izao rehetra izao, ny onjam-pisintonana ary ny lavaka mainty. Tsy azo atao ny mamaritra ny constants sasany na ny lafiny sasany amin'izao rehetra izao (indrindra ny fivoarany, na voafetra na tsia, sns.): ilaina ny fandinihana mba hamaritana ny paramètre na hanaovana safidy eo amin'ny mety ho maro navelan'ny teoria.

Tsy misy na dia iray aza amin'ireo fitsapana andrana maro natao no nanaporofo fa diso ny fanamarihana 2. Na izany aza, mbola tsy voavaly ny fanontaniana: indrindra eo amin'ny ambaratonga teorika, ny fomba hampiraisan'ny relativité ankapobeny sy ny fizika quantum mba hamokatra teoria feno sy mirindra momba ny gravité quantumnote 3; ary raha ny fandinihana astronomika na cosmologique, ny fomba hampifanaraka ny refy sasany amin'ny vinavinan'ny teoria (zavatra maizina, angovo maizina).