Kanônan' ny Baiboly

Kanônan' ny Baiboly no iantsoana ny lisitra na fitambaran' ireo boky inoan' ny Jiosy na ny Kristiana ho Soratra Masina ka mitambatra ao amin' ny Baiboly ampiasainy. Teo amin' ny tantara dia nisy ny fandraiketana ny kanônan' ny Baiboly jiosy amin' ny teny hebreo (ny Tanakh), ny an' ny Baiboly jiosy amin' ny teny grika (Sepoajinta na Septanta), ny Baiboly kristiana amin' ny teny siriaka (ny Peshitta) sy ny an' ny Baiboly amin' ny teny arameana, ny kanônan' ny Testamenta Vaovao. Tao koa ny fandraiketana ny kanônan' ny fiangonana samihafa (ny kanônan' ny Baiboly katôlika, ny an' ny Baiboly ôrtôdôksa, ny an' ny Baiboly prôtestanta, sy ny sisa.).

Fiforonan-teny

Ny teny hoe kanôna dia avy amin' ny teny grika hoe κανών / kanôn, izay avy amin' ny teny semita hoe qaneh (hebreo) na quanu (akadiana), izay midika hoe "bararata", "fitsipiky ny mpandrafitra", "fitsipika", "fenitra" na "fetra". Ny kanônan' ny Baiboly izany dia fitambaran' ireo boky filamatry ny finoana ho an' ny Jiosy na ny Kristiana.

Ny kanônan' ny Soratra Masin' ny jodaisma

Ny kanônan' ny Baiboly hebreo

Ny kanônan' ny Baiboly hebreo na Tanakh dia fitambaran' ny boky hita ao amin' ny Testamenta Taloha kristiana nefa tsy ahitana ireo atao hoe boky apôkrifa na deoterôkanônika. Misokajy telo ireo boky ireo: ny Tôrah sy ny Neviim (na Nebhiim) ary ny Ketuvim (na Ketubhim).

Ny boky ao amin' ny Tôrah

Ny Tôrah (teny hebreo izay midika hoe "lalàna") dia ahitana ireto boky manaraka ireto: Bereshit (Genesisy na Jenezy), Shemot (Eksodosy na Eksaody), Vayikra (Levitikosy na Levitika), Bemidbar (Nomery) ary Devarim (Deoteronomia na Deoterônômy).

Ny boky ao amin' ny Nevi'im

Ny Nevi'im (teny hebreo izay midika hoe "mpaminany") dia ahitana ireto boky manaraka ireto: Yehoshua (Josoa na Jôsoe), Shoftim (Mpitsara), Shemuel (Samoela voalohany sy Samoela faharoa), Melakhim (Mpanjaka voalohany sy Mpanjaka faharoa), Yeshayahu (Isaia na Izaia) Yrmeyahu (Jeremia), Yehezkael (Ezekiela), Hoshéa (Hosea na Ôsea), Yoel (Joela na Jôela), Amos (Amosa na Amôsa), Ovadiyah (Obadia na Ôbadiasa), Yohnah (Jona na Jônasa), Mikhah (Mika na Mikea), Nahum (Nahoma), 'Havakuk (Habakoka na Habakòka), Tsephaniyah (Zefania na Sôfônia), Haggai (Hagay na Akjea), Zekhariyah (Zakaria) ary Malakhi (Malakia na Malaký).

Ny boky ao amin' ny Ketuvim

Ny Ketuvim (teny hebreo izay midika hoe "soratra") dia ahitana izao boky manaraka izao: Tehillim (Salamo), Mishlei (Ohabolana), Iyyov (Joba na Jôba), Shir haShirim (Tononkiran'i Solomona na Tononkira dia Tononkira), Ruth (Rota), Eikha (Fitomaniana), Qohelet (Mpitoriteny na Kôhelety), Esther (Estera), Daniel (Daniela), Ezra wu Nekhem'ya (Ezra sy Nehemia na Esdrasa sy Nehemia) ary Divrei haYamim (Tantara voalohany sy faharoa).

Ny kanônan' ny Baiboly samaritana

Ny kanônan' ny Baiboly samaritana dia fitambaran' ny boky dimin' i Mosesy ao amin' ny Tôrah. Tsy eken' ny Samaritana ho isan' ny soratra masina ireo boky ao amin' ny Neviim sy ny Ketuvim jiosy.

Ny kanônan' ny Baiboly kristiana

Ny kanônan' ny Baiboly katôlika

Ny kanônan'ny Baiboly katôlika dia fitambaran' ny boky hita ao amin' ny Testamenta Taloha sy Testamenta Vaovao nefa tsy ahitana ireo atao hoe boky apôkrifa (amin' ny Katôlika) na pseodepigrafa (amin' ny Prôtestanta). Mizara sokajy roa ny boky ao amin' ny kanônan' ny Testamenta Taloha katôlika, dia ny kanôna voalohany na prôtôkanôna sy ny kanôna faharoa na deoterôkanôna. Ny prôtôkanôna dia ny fitambaran' ireo boky eken' ny Jiosy ho kanôna ka 39 ny isan' ny boky ao, fa ny deoterôkanôna kosa dia ny fitambaran' ireo boky ataon' ny Prôtestanta hoe "apôkrifa" fa tsy pseodepigrafa.

Ny boky prôtôkanônikan' ny Testamenta Taloha

Ireto avy ireo boky prôtokanônika ao amin'ny Testamenta Taloha: Jenezy, Eksaody, Levitika, Fanisana Deoterônômy, Jôsoe, Mpitsara, Rota, Samoela voalohany, Samoela faharoa, Mpanjaka voalohany, Mpanjaka faharoa, Tantara voalohany, Tantara faharoa, Esdrasa, Nehemia, Estera, Jôba, Salamo, Ohabolana, Kôhelety, Tononkira dia Tononkira (na Tononkira Fanaperana), Izaia, Jeremia, Ezekiela, Daniela, Fitomaniana, Ôsea, Jôela, Amôsa, Abdiasa, Jônasa, Mikea, Nahoma, Habakòka, Sôfônia, Akjea (na Hagay), Zakaria ary Malaký.

Ny boky deoterôkanônikan' ny Testamenta Taloha

Ireto ireo boky deoterôkanônika: Tobià, Jodita, Makabeo voalohany, Makabeo faharoa, Fahendren'i Solomona (na Fahendrena), Ekleziastika (na Siràka), Estera fanampiny ary Daniela fanampiny.

Ny boky ao amin' ny Testamenta Vaovao

Ireto ireo boky hita ao amin'ny Testamenta Vaovao: Vaovao Mahafaly nosoratan'i Masindahy Matio, Vaovao Mahafaly nosoratan'i Masindahy Marka, Vaovao Mahafaly nosoratan'i Masindahy Lioka, Vaovao Mahafaly nosoratan'i Masindahy Joany, Asan'ny Apôstôly, Rômanina, Kôrintianina voalohany, Kôrintianina faharoa, Galatianina, Efesianina, Filipianina, Kôlôsianina, Tesalônisanina voalohany, Tesalônisanina faharoa, Timôte voalohany, Timôte faharoa, Tito, Filemona, Hebrio ary Apokalipsa.

Kanônan' ny Baiboly ôrtôdôksa

Ny kanônan' ny Baiboly ôrtôdôksa dia fitambaran' ny boky hita ao amin' ny Testamenta Taloha sy Testamenta Vaovao ap amin'ny Baiboly katôlika, nefa ahitana ny sasany amin' ireo ataon' ny Katôlika hoe boky "apôkrifa" sy Prôtestanta hoe "pseodepigrafa".

Ny boky ao amin' ny Testamenta Taloha

Tahaka ny hita ao amin' ny Baiboly katôlika dia misy roa karazana ny kanonan' ny Testamenta Taloha ôrtôdôksa dia ny kanona voalohany na prôtôkanôna sy ny kanona faharoa na deoterôkanôna. Ny prôtôkanôna dia ny fitambaran' ireo boky eken' ny Prôtestanta ho kanona; 39 ny isan'ny boky ao. Fa ny deoterôkanôna kosa dia ny fitambaran' ireo boky ataon' ny Prôtestanta hoe apôkrifa fa tsy pseodepigrafa miampy ireo boky fanampiny tsy ao amin' ny Baiboly katôlika nefa isan' ny deoterôkanônany. Ny sasany amin' ireo boky fanampiny ireo dia hita tao amin' ny Baiboly jiosy amin' ny teny grika (Septanta na Septoaginta). Manan-tombon' isa izany ny kanonan' ny Baiboly ôrtôdôksa. Marihina fa tsy mitovy tanteraka ny isan' ny boky arakaraka ny fiangonana ôrtôdôksa (tatsinanana, siriaka, etiôpiana sns.)

Ny Baiboly ôrtôdôksa tatsinanana dia ahitana ireto boky fanampiny ireto: ny Boky fahatelon' i Esdrasa, ny Boky fahefatr' i Esdrasa (izay hita any amin’ ny fanampiny ao amin’ ny Baiboly slavônika), ny Vavak' i Manase, ny Boky fahatelon' ny Makabeo, ny Boky fahefatry ny Makabeo (izay hita ao amin’ ny Septoaginta), ny Salamo faha-151 (izay hita ao amin’ ny Septoaginta) ary ny Bokin' Antsa.

Ny Baiboly ôrtôdôksa siriaka dia ahitana ireto boky fanampiny ireto: ny Boky faharoan' i Baroka miaraka amin’ ny Taratasin' i Baroka (ity farany no kanônika) sy ny Salamo faha-152 hatramin’ ny faha-155 (tsy kanônika).

Ny boky fanampiny ao amin' ny Baiboly ôrtôdôksa etiôpiana dia ireto: ny Boky fahefatr' i Baroka (na Paralipômenan’ i Jeremia), ny Bokin' i Henôka, ny Bokin' ny Jobily, ny Boky voalohan' ny Mekabiana, ny Boky faharoan' ny Mekabiana, ny Boky fahatelon' ny Mekabiana ary ny Fiakaran' i Isaia.

Ny Bokin' ny Testamenta Vaovao ao amin' ireo Baiboly ôrtôdôksa ireo dia mitovy amin' ny an' ny Kristiana rehetra.

Ny kanônan' ny Baiboly prôtestanta

Ny kanônan' ny Baiboly prôtestanta dia fitambaran' ny boky hita ao amin' ny Testamenta Taloha sy Testamenta Vaovao izay tsy ahitana ireo atao hoe boky apôkrifa sy deoterôkanônika ary pseodepigrafa. Ny boky ao amin' ny Testamenta Taloha ao amin' ny Baiboly prôtestanta dia mitovy amin' ny boky ao amin' ny Baiboly jiosy amin' ny teny hebreo (Tanakh).

Ny boky ao amin' ny Testamenta Taloha

Ireto avy ny boky ao amin'ny Testamenta Taloha: Genesisy, Eksodosy, Levitikosy, Nomery, Deoteronomia, Josoa, Mpitsara, Rota, Samoela voalohany, Samoela faharoa, Mpanjaka voalohany, Mpanjaka faharoa, Tantara voalohany, Tantara faharoa, Ezra, Nehemia, Joba, Salamo, Ohabolana, Mpitoriteny, Tononkiran'i Solomona Isaia, Jeremia, Ezekiela, Daniela, Fitomaniana, Hosea, Joela, Amosa, Obadia, Jona, Mika, Nahoma, Habakoka, Zefania, Hagay, Zakaria ary Malakia.

Ny boky ao amin' ny Testamenta Vaovao

Ireto avy ireo boky ao amin'ny Testamenta Vaovao: Filazantsaran'i Matio, Filazantsaran'i Marka, Filazantsaran'i Lioka Filazantsaran'i Jaona Asan'ny Apostoly Romana, Korintiana voalohany, Korintiana faharoa, Galatiana, Efesiana, Filipiana, Kolosiana, Tesaloniana voalohany, Tesaloniana faharoa, Timoty voalohany, Timoty faharoa, Titosy, Filemona, Hebreo Jakoba, Petera volohany, Petera faharoa, Jaona voalohany, Jaona faharoa, Jaona fahatelo, Joda ary Apokalypsin'i Jaona.

Jereo koa

• Baiboly prôtestanta
• Baiboly katôlika
• Baiboly ôrtôdôksa
• Boky apôkrifa