Pentateoka

Pentateoka, Boky dimin'i Mosesy na Boky dimin'i Moizy no iantsoana ny fitambaran'ireo boky dimy voalohany ao amin'ny Baiboly, izany hoe ao amin'ny Testamenta Taloha. Ny fizaràna hafa manampy an'io ao amin'ny Testamenta Taloha dia ireo Boky ara-tantara sy ireo Bokim-pahendrena ary ireo Bokin'ny Mpaminany. Marihina fa ny Kristiana no mampizara efatra ny Testamenta Taloha arak'izany. Ny Pentateoka no ataon'ny Jiosy amin'ny teny hebreo hoe Torah ("lalàna").

Fiforonan-teny

Avy aminin'ny teny grika hoe πεντάτευχος / pentateukhos / ny hoe pentateoka. Amin'ny teny latina izy dia atao hoe pentateuchus. Izany dia entina manondro ilay ataon'ny Jiosy hoe "ny Dimy ampahadimin'ny Torah". Ny hoe "Boky dimin'i Mosesy" dia andian-teny nandikana ny teny hebreo izay midika ara-bakiteny hoe "dimy ampahadimin'ny Lalàna". Atao hoe koa "Lalàn'i Mosesy" na "Lalàn'i Moizy" io fitambaram-boky io. Izany dia fandikana ny teny hebreo hoe "Tōraṯ Mōshe".

Ny boky ao amin'ny Pentateoka

Ireto avy ireo boky ao amin'ny Pentateoka: ny Genesisy na Jenezy, ny Eksodosy na Eksaody, ny Levitikosy na Levitika, ny Nomery, ary ny Deoteronomia na Deoteronomy.

Ny Bokin'ny Genesisy na Jenezy

Mitantara ny famoronan'Andriamanitra izao rehetra izao sy ny olombelona voalohany ny Bokin'ny Genesisy (na Jenezy na Genesý). Mitantara ny amin'ny safodrano lehibe tamin'ny andron'i Noa izay vokatry ny fahotana nataon'ny taranak'ireo olombelona ireo ilay boky. Tantarainy koa ny amin'ny nampanjarian'Andriamanitra ny fitenin'ny olombelona ho maro tamin'ny nanamboaran'izy ireo ny Tilikambon'i Babela. Miresaka momba ireo Raiben'ny Israely toa an'i Abrahama sy i Isaka sy i Jakoba ary i Josefa koa io boky io. Ny lovantsofina dia milaza fa i Mosesy na Moizy no nanoratra ny Bokin'ny Genesisy.

Ny Bokin'ny Eksodosy na Eksaody

Mitantara ny fanafahana ireo Hebreo (na Hebrio) avy any Ejipta (na Egipta) sy ny fivezivezeny tany amin'ny tany efitra hatrany amin'ny tendrombohitra Sinay ny Bokin'ny Eksodosy (na Eksaody). Maneho ny fisian'ilay Andriamanitra mpanafaka io boky io.

Ny Bokin'ny Levitikosy na Levitika

Miresaka sy mitantara ny amin'ny fanompoam-pivavahan'ny Israelita izay nankinina tamin'ny fokon'i Levy ny Bokin'ny Levitikosy (na Levitika).

Ny Bokin'ny Nomery na Fanisana

Manohy ny tantara ao amin'ny Bokin'ny Eksodosy momba ny dian'ny Israelita namakivaky ny tany efitr'i Sinay notarihin'i Mosesy (na Môizy) hatrany amin'ny lemak'i Moaba, tsy lavitra ny tany Kanana ny Bokin'ny Nomery na Bokin'ny Fanisana.

Ny Bokin'ny Deoteronomia na Deoteronomy

Manantitra ny momba ny lalàna sy ny tsy maitsy hanajana azy araka ny efa voalaza rahateo ao amin'ireo bokin-dalàna telo voalohany (Eksodosy, Levitikosy, Nomery) ny Bokin'ny Deoteronomia (na Deoteronomy).

Jereo koa:

Fanasokajiana ny boky ao amin'ny Tanakh (Baiboly jiosy):

• Torah (Lalàna)
• Nevi'im (Mpaminany)
• Ketuvim (Soratra)

Fanasokajiana ny boky ao amin'ny Testamenta Taloha (kristiana):

• Pentateoka na Boky dimin'i Mosesy

• Bokin'ny mpaminany
• Boky ara-tantara
• Bokim-pahendrena