Fanandroana malagasy: Fahasamihafan'ny versiona

Avy amin'i Wikipedia
Contenu supprimé Contenu ajouté
Zithal (dinika | fandraisan'anjara)
Rohy
Marika: Hanova araka ny hitan'ny maso Fanovana avy amin'ny finday Fiovana tamin'ny alalan'ny tranonkala finday
Zithal (dinika | fandraisan'anjara)
kAucun résumé des modifications
Marika: Hanova araka ny hitan'ny maso Fanovana avy amin'ny finday Fiovana tamin'ny alalan'ny tranonkala finday
Andalana faha-25: Andalana faha-25:


==== Alatsinainy ====
==== Alatsinainy ====
Andro fahadimy ny [[Alatsinainy]]. Ny teny hoe ''Alatsinainy'' na ''Latsinainy'' na ''Tinainy'' dia avy amin'ny teny arabo hoe الإثنين / ''al-ithnayn'' izay mitovy dika aminy. Andro mafy sy mainty ny Alatsinainy, araka ny finoan-drazana malagasy. Tsy fisantaran-javatra io andro fa andro fandevenana. Amin'ny maha andro mafy azy dia andro fanamafisan-javatra sy fandevenana ny Alatsinainy.
Andro fahadimy ny [[Alatsinainy]]. Ny teny hoe ''Alatsinainy'' na ''Latsinainy'' na ''Tinainy'' dia avy amin'ny teny arabo hoe الإثنين / ''al-ithnayn'' izay mitovy dika aminy. Andro mafy sy mainty ny Alatsinainy, araka ny finoan-drazana malagasy. Tsy fisantaran-javatra io andro io fa andro fandevenana. Amin'ny maha andro mafy azy dia andro fanamafisan-javatra sy fandevenana ny Alatsinainy.


==== Talata ====
==== Talata ====

Endrik'io pejy io tamin'ny 24 Aprily 2019 à 04:31

Ny fanandroana malagasy dia endriky ny fanandroana ataon'ny mpanandro malagasy izay andinihany sy ampiharany ny fifandraisan'ny fotoana ahaterahan'ny olona iray na ny fotoana ahatanterahan'ny zavatra iray ampifandraisina amin'ny toerana sy ny toetran'ireo zavatra eny amin'ny lanitra, indrindra ny Volana, araka ny tetiandro nentin-drazana malagasy sy ny fifandraisan'izany amin'ny ho toetr'ilay olona teraka na ilay zavatra miseho na tiana hotanteraka. Izany fifandraisana izany no atao hoe vintana. Ambaran'ny mpanandro malagasy fa mamaritra ny toetra sy ny hoavin'ny olona ateraka na ny zavatra tanterahina tandrify azy ny vintana nefa azo ovana izany amin'ny alalan'ny fanalana vintana raha ratsy ka atahorana hitera-doza io vintan-dratsy io. Tsy ny vintana mifandray amin'ny Volana sy ny kintana ihany anefa no voakasiky ny fanandroana malagasy fa ny vanim-potoana rehetra hatramin'ny andro ao amin'ny herinandro sy ny fizaràn'ny andro, ka hatramin'ny fizaran-taona sy ny taona koa. Manampy izany ny lafintany (atsimo, avaratra, atsinanana sns) sy ny zavatra hafa toy ny tany, ny rivotra, ny afo ary ny rano sns. Noho izany dia tsy ny fotoana ihany no sahanin'ny fanandroana malagasy fa ny erana koa.

Fanao andavanandro teto Madagasikara ny fankanesana any amin'ny mpanandro teo amin'ireo andriana amin'ny taonjato faha-18 sy faha-19. Tao Imerina teo antenantenan'ny taonjato faha-19 dia nahay nanandro ny iray ampahatelon'ny olona[1].

Araka ny finoan-drazana malagasy dia lova avy amin'ny ray aman-dreny na talenta avy amin'ny Zanahary ny fanandroana. Ilain'ny Malagasy ny mampijery mpanandro alohan'ny hiterahana, hanamboarana trano na fasana, hanaovana hasoavana na fanambadiana, hisantatra na hitokana zavatra, handevina sns.

Raha tiana ho azo ny fanandroana malagasy dia tokony havahana ny hoe antokon-kintana sy ny hoe vintana ary ny hoe tetiandro. Mifandray tanteraka amin'ny tetiandro ny vintana. Ny fifandraisana misy eo amin'ny antokon-kintan'ny zodiaka sy ny vintana dia efa tsy hentintra intsony noho ny fanandroana sy ny tetiandro malagasy manara-bolana fa tsy manara-kintana na manara-masoandro.

Ny andro ao amin'ny herinandro

Manomboka amin'ny filentehan'ny masoandro ny andro malagasy ary manomboka amin'ny andro Alakamisy ny herinandro. Ny iray volana ao amin'ny tetiandro malagasy dia misy 29 na 30 andro.

Alakamisy

Andro voalohany ao amin'ny fanandroana sy tetiandro malagasy ny andro Alakamisy. Ny teny hoe Alakamisy na Lakamisy na Kamisy dia avy amin'ny teny arabo hoe الخميس / al-khamīs izay midika hoe "andro fahadimy".

Araka ny finoan'ny Ntaolo malagasy dia andro tsara ny Alakamisy fa manantena hisy. Andro fisantarana izay atao (fanorenan-trano, fivohan'ny tafika amin'ny ady) sy tsara anaovana fampakaram-bady. Tsy tsara andevenana ny andro Alakamisy.

Zoma

Andro faharoa ny andro Zoma. Ny teny hoe Zoma na Azoma na Joma dia avy amin'ny teny arabo hoe الجمعة / al-jum‘ah izay midika hoe "andro fahenina". Andro mainty ny Zoma, araka ny finoan'ny Ntaolo malagasy, ka natokana handevenana.

Asabotsy

Andro fahatelo ny andro Asabotsy. Ny teny hoe Asabotsy na Sabotsy dia avy amin'ny teny arabo hoe السبت / as-sabt izay avy amin'ny teny hebreo hoe שָׁבַת / shabbat na avy amin'ny teny hebreo hoe shabbos izay samy manondro ny andro Asabotsy sady midika hoe "andro fitsaharana" na "andro fialan-tsasatra". Andro "mibontsina" ny Asabotsy, araka ny finoan-drazana malagasy, ka natokana hitomaniana sy hamoizana ny maty.

Alahady

Andro fahefatra ny Alahady. Ny teny hoe Alahady na Lahady dia avy amin'ny teny arabo hoe الأحد / al-aḥad izay midika hoe "andro voalohany". Andro mahery ny Alahady, raka ny finoan'ny Ntaolo malagasy, ka tsy azo andevenana ny marainany.

Alatsinainy

Andro fahadimy ny Alatsinainy. Ny teny hoe Alatsinainy na Latsinainy na Tinainy dia avy amin'ny teny arabo hoe الإثنين / al-ithnayn izay mitovy dika aminy. Andro mafy sy mainty ny Alatsinainy, araka ny finoan-drazana malagasy. Tsy fisantaran-javatra io andro io fa andro fandevenana. Amin'ny maha andro mafy azy dia andro fanamafisan-javatra sy fandevenana ny Alatsinainy.

Talata

Andro fahenina ny Talata. Ny teny malagasy hoe Talata na Atalata dia avy amin'ny teny arabo hoe الثلاثاء / ath-thulathā’. Amin'ny faritra maro eto Madagasikara dia tsy mety ny mamangy mana-manjo amin'ny andro Talata, arakz ny finoan'ny Ntaolo malagasy. Andro tsara hivoahan'ny Andriana na ny tafika ny andro Talata. Ataon'ny Ntaolo malagasy hoe " Talata gorobaka" ny andro Talata.

Alarobia

Andro fahafito ny andro Alarobia. Ny teny malagasy hoe Alarobia na Larobia dia avy amin'ny teny arabo hoe الأربعاء / al-’arbi‘ā’ izay midika hoe "andro fahefatra". Amin'ny Ntaolo malzgasy dia andro ratsy ny Alarobia, araka ny fitenenana hoe "Alarobia tsy miverina". Natokana ho an'ny famoizana sy ny fandevenana ny Alarobia.

Ny orim-bintana

Ny orim-bintana roa ambin'ny folo

Ireto avy ireo anaram-bintana amin'ny fanandroana malagasy izay sady anaran'ny volana malagasy koa: Alahamady, Adaoro, Adizaoza, Asorotany, Alahasaty, Asombola, Adimizana, Alakarabo, Alakaosy, Adijady, Adalo ary Alohotsy. Mbola iadian-kevitra ny fotoana mifanandrify amin'ny volana tsirairay noho ny fahasamihafam-piheverana misy eo amin'ireo milaza tena fa manam-pahaizana momba ny tetiandro malagasy.

Alahamady

Ny Alahamady no volana sy vintana voalohany amin'ny fanandroana sy tetiandro malagasy. Avy amin'ny anaran'antokon-kintana amin'ny teny arabo hoe االحمل / Al-Hamal ("ondrilahy") ny teny hoe Alahamady. Ny zoro avaratra-atsinana amin'ny trano no toerana omena azy. Io zoro io dia atao hoe zorofirarazana koa.

Inoana ho vintan'andriana sady vintana maha mpanjaka ny Alahamady. Ny Alahamady no vintana mahery indrindra[2]. Mibaby ny Alohotsy sy mitrotro ny Adalo ny Alahamady fa mifandratra amin'ny Adimizana nefa ny mitanila eo amin'ny Asombola sy Alakarabo izay iandrianany sy iarenany ny izy.

Adaoro

Ny Adaoro no vintana sy volana faharoa. Avy amin'ny anaran'antokon-kintana amin'ny teny arabo hoe اثور / Ath-Thur na Ath-Thaur ("ombilahy") ny hoe Adaoro. Ny tapany avaratra amin'ny rindrin-trano atsinanana no toerana omena azy. Inoana ho andron'afo na andro mandoro ny Adaoro. Mifandratra amin'ny Alakarabo sady mihataka sy miarina eo amin'ny Adimizana ny Adaoro.

Adizaoza

Vintana sy volana fahatelo ny Adizaoza. Avy amin'ny anaran'antokon-kintana amin'ny teny arabo hoe اجوزاء / Al-Djuza ("kambana") ny hoe Adizaoza. Ny toerana omena azy dia ny tapany atsimo amin'ny rindrin-trano antsinanana. Vintana mahery ny Adizaoza ka ny olona ateraka aminy dia "miozanozana" raha tsy alam-bintana. Ny Alakaosy no mifandratra amin' ny Adizaoza. Eo amin' ny Adizaoza no fitoeran'ny sinibe ao an-trano. Izay olona mikasa hampaka-bady, na hanorin-trano, sns., nefa sendra mifandratra amin'ny vintany ireo andro tsara fanaovana izany, dia ny Adizaoza no tokony hofidiny, fa io tsy mihetsiketsika tahaka ny sinibe, ka hampateza ny zavatra kasaina hatao.

Asorotany

Vintana sy volana fahefatra ny Asorotany. Avy amin'ny anaran'antokon-kintana amin'ny teny arabo hoe اسرطان / As-Saratan na As-Sartan ("foza") ny hoe Asorotany. Ny zoron-trano atsimo-atsinana no toerana omena azy. Andro mahery koa, araka ny finoan-drazana malagasy, ny Asorotany.

Alahasaty

Ny Alahasaty no vintana sy volana malagasy fahadimy. Avy amin'ny anaran'antokon-kintana amin'ny teny arabo hoe اأسد / Al-Asad ("liona") ny hoe Alahasaty. Ny tapany atsinanana amin'ny rindrin-trano atsimo no toerana omena azy. Lazaina ho vinta-mpamosavy sy andron'ody ny Alahasaty. Mifandratra amin'ny Adalo sy miarina eo amin' ny Adijady ny vintana Alahasaty.

Asombola

Vintana sy volana fahenina ny Asombola. Avy amin'ny anaran'antokon-kintana amin'ny teny arabo hoe السنبلة / As-Sumbul ("virjina") ny hoe Asombola. Ny tapany andrefana amin'ny rindrin-trano atsimo no toerana omena azy. "Vintam-bola" sy vintan'ny olona tia harena ny Asombola.

Adimizana

Ny Adimizana no vintana sy volana fahafito. Avy amin'ny anaran'antokon-kintana amin'ny teny arabo hoe اميزان / Al-Mizan ("mizana") ny hoe Adimizana. Ny zoron-trano atsimo-andrefana no toerana omena azy. Vintana mahery ny Adimizana nefa mety ho tsara na hahafaty mbola kely an'izay ateraka aminy. Mitrotro ny Alakarabo sy mibaby ny Asombola ny Adimizana. Ny Adimizana dia mifandratra amin'ny Alahamady sady mitanila sy miarina eo amin'ny Alohotsy sy ny Adaoro.

Alakarabo

Ny Alakarabo no vintana sy volana fahavalo. Avy amin'ny anaran'antokon-kintana amin'ny teny arabo hoe اعقرب / Al-Akrab ("maingoka") ny hoe Alakarabo. Ny tapany atsimo amin'ny rindrin-trano andrefana no toerana omena azy. Vintana tsara ny Alakarabo satria andron'ny fahavokarana. Voalaza fa teraka tamin'ny vava Alakarabo ny mpanjaka Ranavalona II. Miarina eo amin'ny Alahamady sady mifandratra amin'ny Adaoro ny vintana Alakarabo.

Alakaosy

Ny Alakaosy dia vintana sy volana fahasivy ao amin'ny fanandroana sy tetiandro malagasy. Avy amin'ny anaran'antokon-kintana amin'ny teny arabo hoe اقوس / Al-Kaus ("mpitifitra tsipika") ny hoe Alakaosy. Ny tapany avaratra amin'ny rindrin-trano andrefana no toerana omena azy. Vintana mahery indrindra ny Alakaosy. Raha tsy alam-bintana ny zaza teraka aminy dia ahohoka ho faty fa atahorana hahafaty izay lehibe noho izy. Mifandratra amin'ny Adizaoza Alakaosy sady miarina sy miandriana eo amin'ny Asorotany ny Alakaosy.

Lazaina ho teraka Alakaosy ny piraiminisita Rainilaiarivony vadin'ireo mpanjakavavy merina telo nifandimby. Mba hanalana vintana azy dia napetraka teo am-bavahadim-balan'omby izy raha vao teraka. Tsy maty izy na dia nandalo teo aza ny omby nefa maro tamin'ireo fianakaviany no narary ka nampanapahin'ny ombiasa ny taolana roa amin'ny fanondro sy amin'ny fanondroadala amin'ny tanany ankavia sady nampanalavirina ny fianakaviany izy[3].

Adijady

Vintana sy volana fahafolo ny Adijady. Avy amin'ny anaran'antokon-kintana amin'ny teny arabo hoe اجدي / Al-Djadi ("osilahy") ny hoe Adijady. Ny zoron-trano avaratra-andrefana no toerana omena azy. Vintana mafy ny Adijady ka tsara anorenana zavatra tiana hateza satria "mijadina mafy". Mitrotro ny Adalo sy mibaby ny Alakaosy ny Adijady. Mifandratra amin'ny Asorotany sad mitanila sy miarina eo amin'ny Alahasaty sy ny Adizaoza ny Adijady.

Adalo

Vintana sy volana faharaika ambin'ny folo ny Adalo. Avy amin'ny anaran'antokon-kintana amin'ny teny arabo hoe ادلو / Al-Dalu ("mpandraraka rano") ny hoe Adalo. Ny tapany andrefana amin'ny rindrin-trano avaratra no toerana omena azy. Vintan-dranomaso sy alahelo ny Adalo.

Alohotsy

Vintana sy volana faharoa ambin'ny folo ny Alohotsy. Avy amin'ny anaran'antokon-kintana amin'ny teny arabo hoe الحوت / Al-Hut ("trondro") ny hoe Alohotsy. Ny tapany antsinana amin'ny rindrin-trano avaratra no toerana omena azy. Vintan'olona tsy mahatombin-toerana ny Alohotsy. Mifandratra amin'ny Asombola sy miarina eo amin'ny Adimizana ny vintana Alohotsy.

Ny vintana malagasy sy ny zodiaka

Raha manara-bolana tanteraka ny tetiandro malagasy dia tsy misy ifandraisany ny evan'ny zodiaka na ny antokon-kintan'ny zodiaka sy ny volana malagasy, afa-tsy ny fitovian'anarana.

Na dia atao hoe manara-bolana sy masoandro aza ny tetiandro malagasy dia mbola tsy mifanandrify ihany ny volana malagasy sy ny antokon-kintan'ny zodiaka mitovy anarana aminy.

Ity ny fifandraisan'ny anaram-bolana sy vintana malagasy amin'ny anaran'ny eva sy ny antokon-kintan'ny zodiaka amin'ny teny latina[2].

Anaram-bolana

malagasy

Anaran'antokon-kintan'ny

zodiaka amin'ny teny latina

Dikany

ara-bakiteny

Alahamady Aries "ondrilahy"
Adaoro Taurus "ombilahy"
Adizaozo Gemini "kambana"
Asorotany Cancer "foza"
Alahasaty Leo "liona"
Asombola Virgo "virjina"
Adimizana Libra "mizana"
Alakarabo Scorpio "maingoka"
Alakaosy Sagittarius "mpitifitra tsipika"
Adijady Capricornus "osy-trondro"
Adalo Aquarius "mpandraraka rano"
Alohotsy Pisces "trondro"

Ny orim-bintana sy ny singa efatra

Araka an'i Jobily Rakotoson[2] dia mifandray amin'ny fanandroana ny singa tsirairay, dia ny rano sy ny rivotra sy ny tany ary ny afo.

Atao hoe vintan'ny rano ny Asorotany sy ny Alakarabo ary ny Alohotsy. Vintan'ny rivotra kosa ny Adimizana sy ny Adalo ary ny Adizaoza. Vintan'ny tany ny Adaoro sy ny Adijady ary ny Asombola. Vintan'ny afo ny Alahamady sy ny Alahasaty ary ny Alakaosy.

Ny vazantany sy ny zoron-trano

Avaratra

Ny avaratra ao an-trano dia vazantany natokana ho an'ny fahefana sy ny fibaikoana ary ny fanjakana. Afovoany mahazo avaratra ny misy ny fatana. Lafy itoeran'ny vintana Adalo sy ny Alohotsy ny avaratra.

Avaratra adrefana

Ny zoron-trano avaratra-andrefana no toerana omena ny Adijady.

Avaratra atsinanana

Ny zoro avaratra-atsinana amin'ny trano no toerana omena ny Alahamady. Io zoro io dia atao hoe zorofirarazana koa.

Atsinanana

Vazantany natokana ho an'ny vavaka sy ny Razana ny atsinanana ao an-trano. Eo no ametrahana ny siny ao anaty trano. Lafy itoeran'ny vintana Adaoro sy Adizaoza ny atsinanana. Ny faritra avaratra amin'ny rindrina atsinana no asiana ny farafara.

Atsimo

Ny atsimo ao an-trano dia vazantany natokana ho an'ny fanekena ny manam-pahefana, ny fanetren-tena, ny olona anjakana, ny maha mpanompo. Lafy itoeran'ny vintana Asombola sy Alahasaty ny atsimo. Eo atsimo manandrify ny Alahasaty (ilany atsinanana amin'ny rindrina atsimo) no ametrahana ny zanak'omby. Tandrify ny Asombola (ilany andrefana amin'ny rindrina atsimo) no ametrahana ny laona sy ny fanoto.

Atsimo atsinanana

Ny zoron-trano atsimo-atsinana no toerana omena ny Asorotany.

Atsimo andrefana

Ny zoron-trano atsimo-andrefana no toerana omena ny Adimizana.

Andrefana

Faritra tsy madio sy tsy masina ary an'ny vahiny ny andrefana ao an-trano. Lafy itoeran'ny vintana Alakaosy sy Alakarabo ny andrefana. Ao amin'ny tapany atsimo amin'ny rindrina andrefana (manandrify ny Alakarabo) no asiana ny varavarana.

Jereo koa:

Rohy ivelany

Fanovozan-kevitra

  • Jaovalo-Dzao R., Mythes, rites et transes à Madagascar, Angano et Tromba sakalava, Karthala et Ambozontany, 1996.
  • Beaujard P., Mythe et société à Madagascar (Tanala de l'Ikongo), Le chasseur d'oiseau et la princesse du ciel, Paris, L'Harmattan, 1991.

Loharano sy fanamarihana

  1. Jobily Rakotoson, "L'art divinatoire, parole d'un sage" in Madagascar fenêtres, 2002, p.93.
  2. 2,0 2,1 et 2,2 Jobily Rakotoson, "L'art divinatoire, parole d'un sage" in Madagascar fenêtres, 2002, p.95.
  3. Annick Cohen-Bessy, La Prédiction ou la vie de Rainilaiarivony 1828-1896, L'Harmattan-Tsipika, 1997.