Bokin' i Henôka: Fahasamihafan'ny versiona

Avy amin'i Wikipedia
Contenu supprimé Contenu ajouté
Thelezifor (dinika | fandraisan'anjara)
Rohy
Thelezifor (dinika | fandraisan'anjara)
Nanitatra
Andalana faha-1: Andalana faha-1:
Ny [[Bokin'i Henoka]] dia fanangonan-dahatsoratra apokaliptika isan’ny literatiora tanelanelan’ny Testamenta roa; apokrifa na pseodepigrafa ho an’ny [[Testamenta Taloha]] izy ka tsy isan’ny kanonan’ny [[Tanakh|Baiboly hebreo]] na [[Baiboly katolika|katolika]] na [[Baiboly ortodoksa|ortodoksa]] na [[Baiboly protestanta|protestanta]]; nampitondrain’ny mpanoratra azy ny anaran’i [[Henoka]] (na Enoka) io boky io. [[Boky deoterokanonika|Deoterokanonika]] ny Bokin’i Henoka amin’ny Fiangonana Ortodoksa Teoahedo (Etiopiana sy Eritreana).
Ny [[Bokin'i Henoka]] dia fanangonan-dahatsoratra apokaliptika isan’ny literatiora tanelanelan’ny Testamenta roa; apokrifa na pseodepigrafa ho an’ny [[Testamenta Taloha]] izy ka tsy isan’ny kanonan’ny [[Tanakh|Baiboly hebreo]] na [[Baiboly katolika|katolika]] na [[Baiboly ortodoksa|ortodoksa]] na [[Baiboly protestanta|protestanta]]; nampitondrain’ny mpanoratra azy ny anaran’i [[Henoka]] (na Enoka) io boky io. [[Boky deoterokanonika|Deoterokanonika]] ny Bokin’i Henoka amin’ny Fiangonana Ortodoksa Teoahedo (Etiopiana sy Eritreana).

== Fanoratana ny boky ==

=== Mpanoratra ===
Ahitana fizaràna maro izay nataona mpanoratra maro teo anelanelan’ny taonjato faha-2 sy voalohany tal. J.K. ny Bokin’i Henoka.

=== Dikan-teny tranainy ===
Nadika tamin’ny [[fiteny grika]] tsikelikely ny Bokin'i Henoka. Natao tanelanelan’ny taonjato faha-4 sy faha-6 avy amin’ny boky amin’ny fiteny grika ny dika tamin’ny fiteny etiopiana.

Amin’ny fiteny etiopiana ny dikan-teny feno tranainy indrindra ananana an’io boky io. Misy voasoratra amin’ny fiteny grika sy siriaka ary kopta ny ampahany maro amin’ny boky; misy koa ny andalana amin’ny [[fiteny arameana]] izay angamba nikambana tamin’ny dikan-ten’io boky io voalohany, izay heverin’ny maro fa very efa elabe. Hita teo antenantenan’ny taonjato faha-20 tao Komrana (Jordania) niaraka amin’ny sora-tanana firaketana hita tao amin’ny [[Ranomasina Maty]] ireo sombintsombiny ireo.

== Fizaràn’ny boky ==
Azo zaraina dimy na enina ny boky:

=== Teny fampidirana ===
Maneho ny lohahavi-dehiben’ny boky, dia ny fitsaran’Andriamanitra ho avy, ny fizaràna voalohany (1Hen. 1 – 5) izay teny fampidirana ho an’ny boky.

=== Ny ''Bokin’ireo Mpiambina'' ===
Nosoratana tamin’ny vaninandro talohan’ny taona 200 tal. J.K. ny ''Bokin’ireo Mpiambina'' ((9)) (1Hen. 6 – 36). Io fizaràna io dia manoritsoritra ny fahasahiranana sy ny fitaintainan’ny [[anjely]] mpikomy marobe izay naongana avy any an-danitra; avy eo ny boky mitantara ny dia lavitra nataon’i Henoka izay nipaka hatrany amin’ny toerana famaizana sy famalian-tsoa farany ka [[arikanjely]] no nitondra azy tamin’izay sy nanambara tsiambaratelo maro taminy.

=== Ny ''Bokin’ny Fanoharana'' ===
Misy fanoharana sy fahitana maro mikasika ny [[andro farany]] sy ny [[fitsarana farany]] ny ''Bokin’ny Fanoharana'' (1Hen. 37 – 71) izay nosoratana tokony ho tamin’ny taona 30 tal. J.K., izay manambara mialoha ny hiavian’ny [[Mesia]] hamoaka ny didim-pitsarana ny anjely sy ny olona rehetra. Voasoritsoritra ao ny [[Fanjakan’Andriamanitra]] hoavy. Ao no ahitana ilay atao hoe ''Bokin’ny Apokalipsan’i Noa''.

=== Ny ''Bokin’ny Fanazavana eny an-Danitra'' ===
Misy fanambaràna tsiambaratelo momba ireo zavatra eny amin’ny lanitra ny ''Bokin’ny Fanazavana eny an-Danitra'' (1Hen. 72 – 82) izay nosoratana tamin’ny fotoana mitovitovy amin’ny nanoratana ny ''Bokin’ny Mpiambina''. Resaka momba ny astronomia sy ny meteorolojia no hita ao. Izany no anaovana azy hoe ''Bokin’ny Astronomia''.

=== Ny ''Bokin’ny Nofy'' ===
Fanangonana nofy maneho fahitana ny ''Bokin’ny Nofy'' (1Hen. 83 – 90) izay voasoratra tamin’ny taona 160 eo ho eo. Mitantara ireo fahitan’i Henoka momba ny safodrano izay hanasaziana izao tontolo izao noho ny haratsiam-panahiny, ary ny hiavian’ny fiandrianana mesianika aorian’izany ity fizaràna ity.

=== Ny ''Epistilin’i Henoka'' ===
Ahitana famporisihana sy fanambaràn-javatra mialoha ny ''Epistilin’i Henoka'' (1Hen. 91 – 107) izay nosoratana tamin’ny taonjato voalohany tal. J.K. Azo zaraina roa indray io:

Mampionona ny olo-marina sy mampirisika azy ireo haharitra ary manameloka ny olon-dratsy amin’ny filazana ny hanjo azy ireo any am-parany ny 1Hen. 91 – 105. Ao amin’ity ampahany voalohany ity dia zarain’i Henoka ho “herinandro” folo tsy mitovy halava ny tantaran’ny olombelona. Kisarin’ny fetr’andro folo samy manana ny maha izy azy noho ny fisian’ny olona na zava-mitranga manokana ireo herinandro ireo. Ny herinandro faha-4, ohatra, dia herinandron’i Mosesy am-panoharana, ny faha-7 dia herinandron’ny fiharatsian’izao rehetra izao. Ao amin’ny herinandro faha-10, izay tampony amin’izy rehetra, no iresahan’ny mpanoratra ny amin’ny [[paradisa]] taloha izay hosoloana paradisa vaovao maharitra mandrakizay.

Miresaka indray ny amin’ny [[safodrano]] sy ny fisehoan’ny ratsy fanindroany izay hanaraka ary ny famaizana sy ny valisoa hozaraina rehefa tonga ny fanjakam-piandrianan’ny Mesia ny ampahany faharoa (1Hen. 106 – 107).

== Lanjan’ny boky ==
Zava-dehibe ho an’ny mpikaroka ankehitriny ny Bokin’i Henoka satria maro ireo hevitra sy teny hita ao izay mampahatsiahy ny hevitra momba ny andro farany sy andalana apokaliptika ao amin’ny Testamenta Vaovao.

=== Lanjan’ny boky tamin’ny andron’ny Apostoly ===
Nankamamy ny Bokin’i Henoka ny Kristiana tany am-boalohany; nefa, ankoantr’ireo tonon-tsiahy mahalana, dia tsy misy zava-pantatra ny amin’ilay boky raha tsy tamin’ny nahitana ny soratanana mirakitra feno ny boky amin’ny fiteny etiopika tamin’ny faran’ny taonjato faha-18 tao avaratra-andrefan’i Afrika.

Mampahatsiahy faminaniana niseho tamin’i “Henoka ilay fahafito nandimby an’i Adama” ny iray amin’ireo epistily kanonika, dia ny Epistilin’i Joda:

“<sup><small>14</small></sup>Ary Enoka koa, ilay fahafito nandimby an'i Adama, dia efa naminany ny amin'ireny olona ireny ka nanao hoe: "Indro, tonga Jehovah mbamin'ny masiny tsy omby alinalina <sup><small>15</small></sup> hitsara ny olona rehetra sy hampiaiky ny olona ratsy fanahy rehetra ny asan'ny haratsiam-panahy rehetra, izay nataony tamin'ny haratsiam-panahiny sy ny teny sarotra rehetra izay nitenenan'ny mpanota ratsy fanahy hanohitra Azy".” (Joda 1.14-15).

Ireto ireo andalana ireo ao amin’ny Boky voalohan’i Henoka:

“ I Henoka ilay fahafito nandimby an’i Adama » (1Hen. 60.8)

“Indro ny Tompo miaraka amin’ny masina alinalina, hanao fitsaram-panamelohana ny olona rehetra, sy hampiaiky ny ratsy fanahy rehetra ny noho ny asan’ny haratsiam-panahy izay nataony sy noho ny fitenenan-dratsy nanoherana azy izay nataon’ny mpanota ratsy fanahy” (1Hen. 1.9).

=== Lanjan’ny boky amin'ny Kristiana ankehitriny ===
Tsy kanonika ny Boky voalohan’i Henoka ho an’ny [[Jodaisma|Jiosy]] sy ny [[Katolika]] sy ny [[Protestanta]] ary ny ankamaroan’ny [[Ortodoksa|Kristiana ortodoksa]]. Isainy ho [[Apokrifan'ny Baiboly|apokrifa]] na [[Boky pseodepigrafa|pseodepigrafa]] io boky io.

==== Lanjan’ny boky ho an’ny Ortodoksa Teoahedo ====
Amin’ny Fiangonana Ortodoksa Teoahedo (Etiopiana sy Eritreana) dia [[Boky deoterokanonika|deoterokanonika]] ny Bokin’i Henoka, sahala amin’ny [[Boky voalohan'ny Makabeo|Boky voalohany]] sy [[Boky faharoan'ny Makabeo|faharoan’ny Makabeo]]. Mino izy ireo fa ilay tenin’i Henoka nataony fanokafana izay averina eto ambany no teny voasoratra voalohany amin’ny fitenin’ny olombelona, satria i Henoka no olona nanoratra voalohany:

"ቃለ፡ በረከት፡ ዘሄኖክ፡ ዘከመ፡ ባረከ፡ ኅሩያነ፡ ወጻድቃነ፡ እለ፡ ሀለዉ፡ ይኩኑ"

"በዕለተ፡ ምንዳቤ፡ ለአሰስሎ፡ ኵሉ፡ እኩያን፡ ወረሲዓን።"

''/Qāla barakat za-Hēnōk za-kama bāraka ḫərūyāna wa-ṣādəqāna 'əlla hallawu yəkūnū ba-ʿəlata məndābē la-'asassəlō kʷəllū 'əkūyān wa-rasīʿān/''

“Teny fitsofan-dranon’i Henoka, nitsofany rano ilay voafidy sy marina izay hiaina amin’ny andron’ny fahasahiranana mba hanesorana ny mpanao ratsy sy ny mpamerin-pahadisoana rehetra”.

==== Lanjan’ny boky ho an’ny Olo-Masin’ny Andro Farany ====
Ny Fiangonan’i Jesoa Kristy ho an’ny Olo-Masin’ny Andro Farany dia tsy mandray ireo Boky voalohan’ny Henoka ho isan’ireo boky kanonika mahazatra, na dia heveriny fa ny fizaràna voalohany indrindra dia vokatry ny tsindrimandrin’Andriamanitra. Ahitana fizaràna izay heveriny fa mirakitra sombin-dahatsoratra avy amin’ny Bokin’i Henoka izay voasoratra voalohany ilay atao hoe ''Bokin’i Mosesy'', izay ao amin’ny kanonan’ny Olo-masin’ny Andro Farany. Misy ifanahafany amin’ny Boky voalohan’i Henoka sy ny lahatsoratra hafa atao hoe nosoratan’i Henoka (ny 2 Henoka sy ny 3 Henoka) ary ny ''Bokin’ny Olona goavana'' io fizarànan’ny ''Bokin’i Mosesy'' io. Mahakasika fitantaran-javatra sy lohahevitra ary anaran'olona izany fitovizana izany. Heverin’ny Olo-masin’ny Andro Farany ho mirakitra ampahan’ny “zava-miafina sy ny fampianarana ary ny fahitan’i Henoka” ny ampahany natokana ho an’i Henoka ao amin’ny ''Bokin’i Mosesy'', na dia tsy hita ao ny Bokin’i Henoka manontolo.

== Jereo koa: ==
* [[Boky faharoan'i Henoka]]

* [[Boky fahatelon'i Henoka]]
* [[Boky amin'ny anaran'i Henoka]]
* [[Henoka]]

Endrik'io pejy io tamin'ny 2 Aprily 2018 à 06:55

Ny Bokin'i Henoka dia fanangonan-dahatsoratra apokaliptika isan’ny literatiora tanelanelan’ny Testamenta roa; apokrifa na pseodepigrafa ho an’ny Testamenta Taloha izy ka tsy isan’ny kanonan’ny Baiboly hebreo na katolika na ortodoksa na protestanta; nampitondrain’ny mpanoratra azy ny anaran’i Henoka (na Enoka) io boky io. Deoterokanonika ny Bokin’i Henoka amin’ny Fiangonana Ortodoksa Teoahedo (Etiopiana sy Eritreana).

Fanoratana ny boky

Mpanoratra

Ahitana fizaràna maro izay nataona mpanoratra maro teo anelanelan’ny taonjato faha-2 sy voalohany tal. J.K. ny Bokin’i Henoka.

Dikan-teny tranainy

Nadika tamin’ny fiteny grika tsikelikely ny Bokin'i Henoka. Natao tanelanelan’ny taonjato faha-4 sy faha-6 avy amin’ny boky amin’ny fiteny grika ny dika tamin’ny fiteny etiopiana.

Amin’ny fiteny etiopiana ny dikan-teny feno tranainy indrindra ananana an’io boky io. Misy voasoratra amin’ny fiteny grika sy siriaka ary kopta ny ampahany maro amin’ny boky; misy koa ny andalana amin’ny fiteny arameana izay angamba nikambana tamin’ny dikan-ten’io boky io voalohany, izay heverin’ny maro fa very efa elabe. Hita teo antenantenan’ny taonjato faha-20 tao Komrana (Jordania) niaraka amin’ny sora-tanana firaketana hita tao amin’ny Ranomasina Maty ireo sombintsombiny ireo.

Fizaràn’ny boky

Azo zaraina dimy na enina ny boky:

Teny fampidirana

Maneho ny lohahavi-dehiben’ny boky, dia ny fitsaran’Andriamanitra ho avy, ny fizaràna voalohany (1Hen. 1 – 5) izay teny fampidirana ho an’ny boky.

Ny Bokin’ireo Mpiambina

Nosoratana tamin’ny vaninandro talohan’ny taona 200 tal. J.K. ny Bokin’ireo Mpiambina ((9)) (1Hen. 6 – 36). Io fizaràna io dia manoritsoritra ny fahasahiranana sy ny fitaintainan’ny anjely mpikomy marobe izay naongana avy any an-danitra; avy eo ny boky mitantara ny dia lavitra nataon’i Henoka izay nipaka hatrany amin’ny toerana famaizana sy famalian-tsoa farany ka arikanjely no nitondra azy tamin’izay sy nanambara tsiambaratelo maro taminy.

Ny Bokin’ny Fanoharana

Misy fanoharana sy fahitana maro mikasika ny andro farany sy ny fitsarana farany ny Bokin’ny Fanoharana (1Hen. 37 – 71) izay nosoratana tokony ho tamin’ny taona 30 tal. J.K., izay manambara mialoha ny hiavian’ny Mesia hamoaka ny didim-pitsarana ny anjely sy ny olona rehetra. Voasoritsoritra ao ny Fanjakan’Andriamanitra hoavy. Ao no ahitana ilay atao hoe Bokin’ny Apokalipsan’i Noa.

Ny Bokin’ny Fanazavana eny an-Danitra

Misy fanambaràna tsiambaratelo momba ireo zavatra eny amin’ny lanitra ny Bokin’ny Fanazavana eny an-Danitra (1Hen. 72 – 82) izay nosoratana tamin’ny fotoana mitovitovy amin’ny nanoratana ny Bokin’ny Mpiambina. Resaka momba ny astronomia sy ny meteorolojia no hita ao. Izany no anaovana azy hoe Bokin’ny Astronomia.

Ny Bokin’ny Nofy

Fanangonana nofy maneho fahitana ny Bokin’ny Nofy (1Hen. 83 – 90) izay voasoratra tamin’ny taona 160 eo ho eo. Mitantara ireo fahitan’i Henoka momba ny safodrano izay hanasaziana izao tontolo izao noho ny haratsiam-panahiny, ary ny hiavian’ny fiandrianana mesianika aorian’izany ity fizaràna ity.

Ny Epistilin’i Henoka

Ahitana famporisihana sy fanambaràn-javatra mialoha ny Epistilin’i Henoka (1Hen. 91 – 107) izay nosoratana tamin’ny taonjato voalohany tal. J.K. Azo zaraina roa indray io:

Mampionona ny olo-marina sy mampirisika azy ireo haharitra ary manameloka ny olon-dratsy amin’ny filazana ny hanjo azy ireo any am-parany ny 1Hen. 91 – 105. Ao amin’ity ampahany voalohany ity dia zarain’i Henoka ho “herinandro” folo tsy mitovy halava ny tantaran’ny olombelona. Kisarin’ny fetr’andro folo samy manana ny maha izy azy noho ny fisian’ny olona na zava-mitranga manokana ireo herinandro ireo. Ny herinandro faha-4, ohatra, dia herinandron’i Mosesy am-panoharana, ny faha-7 dia herinandron’ny fiharatsian’izao rehetra izao. Ao amin’ny herinandro faha-10, izay tampony amin’izy rehetra, no iresahan’ny mpanoratra ny amin’ny paradisa taloha izay hosoloana paradisa vaovao maharitra mandrakizay.

Miresaka indray ny amin’ny safodrano sy ny fisehoan’ny ratsy fanindroany izay hanaraka ary ny famaizana sy ny valisoa hozaraina rehefa tonga ny fanjakam-piandrianan’ny Mesia ny ampahany faharoa (1Hen. 106 – 107).

Lanjan’ny boky

Zava-dehibe ho an’ny mpikaroka ankehitriny ny Bokin’i Henoka satria maro ireo hevitra sy teny hita ao izay mampahatsiahy ny hevitra momba ny andro farany sy andalana apokaliptika ao amin’ny Testamenta Vaovao.

Lanjan’ny boky tamin’ny andron’ny Apostoly

Nankamamy ny Bokin’i Henoka ny Kristiana tany am-boalohany; nefa, ankoantr’ireo tonon-tsiahy mahalana, dia tsy misy zava-pantatra ny amin’ilay boky raha tsy tamin’ny nahitana ny soratanana mirakitra feno ny boky amin’ny fiteny etiopika tamin’ny faran’ny taonjato faha-18 tao avaratra-andrefan’i Afrika.

Mampahatsiahy faminaniana niseho tamin’i “Henoka ilay fahafito nandimby an’i Adama” ny iray amin’ireo epistily kanonika, dia ny Epistilin’i Joda:

14Ary Enoka koa, ilay fahafito nandimby an'i Adama, dia efa naminany ny amin'ireny olona ireny ka nanao hoe: "Indro, tonga Jehovah mbamin'ny masiny tsy omby alinalina 15 hitsara ny olona rehetra sy hampiaiky ny olona ratsy fanahy rehetra ny asan'ny haratsiam-panahy rehetra, izay nataony tamin'ny haratsiam-panahiny sy ny teny sarotra rehetra izay nitenenan'ny mpanota ratsy fanahy hanohitra Azy".” (Joda 1.14-15).

Ireto ireo andalana ireo ao amin’ny Boky voalohan’i Henoka:

“ I Henoka ilay fahafito nandimby an’i Adama » (1Hen. 60.8)

“Indro ny Tompo miaraka amin’ny masina alinalina, hanao fitsaram-panamelohana ny olona rehetra, sy hampiaiky ny ratsy fanahy rehetra ny noho ny asan’ny haratsiam-panahy izay nataony sy noho ny fitenenan-dratsy nanoherana azy izay nataon’ny mpanota ratsy fanahy” (1Hen. 1.9).

Lanjan’ny boky amin'ny Kristiana ankehitriny

Tsy kanonika ny Boky voalohan’i Henoka ho an’ny Jiosy sy ny Katolika sy ny Protestanta ary ny ankamaroan’ny Kristiana ortodoksa. Isainy ho apokrifa na pseodepigrafa io boky io.

Lanjan’ny boky ho an’ny Ortodoksa Teoahedo

Amin’ny Fiangonana Ortodoksa Teoahedo (Etiopiana sy Eritreana) dia deoterokanonika ny Bokin’i Henoka, sahala amin’ny Boky voalohany sy faharoan’ny Makabeo. Mino izy ireo fa ilay tenin’i Henoka nataony fanokafana izay averina eto ambany no teny voasoratra voalohany amin’ny fitenin’ny olombelona, satria i Henoka no olona nanoratra voalohany:

"ቃለ፡ በረከት፡ ዘሄኖክ፡ ዘከመ፡ ባረከ፡ ኅሩያነ፡ ወጻድቃነ፡ እለ፡ ሀለዉ፡ ይኩኑ"

"በዕለተ፡ ምንዳቤ፡ ለአሰስሎ፡ ኵሉ፡ እኩያን፡ ወረሲዓን።"

/Qāla barakat za-Hēnōk za-kama bāraka ḫərūyāna wa-ṣādəqāna 'əlla hallawu yəkūnū ba-ʿəlata məndābē la-'asassəlō kʷəllū 'əkūyān wa-rasīʿān/

“Teny fitsofan-dranon’i Henoka, nitsofany rano ilay voafidy sy marina izay hiaina amin’ny andron’ny fahasahiranana mba hanesorana ny mpanao ratsy sy ny mpamerin-pahadisoana rehetra”.

Lanjan’ny boky ho an’ny Olo-Masin’ny Andro Farany

Ny Fiangonan’i Jesoa Kristy ho an’ny Olo-Masin’ny Andro Farany dia tsy mandray ireo Boky voalohan’ny Henoka ho isan’ireo boky kanonika mahazatra, na dia heveriny fa ny fizaràna voalohany indrindra dia vokatry ny tsindrimandrin’Andriamanitra. Ahitana fizaràna izay heveriny fa mirakitra sombin-dahatsoratra avy amin’ny Bokin’i Henoka izay voasoratra voalohany ilay atao hoe Bokin’i Mosesy, izay ao amin’ny kanonan’ny Olo-masin’ny Andro Farany. Misy ifanahafany amin’ny Boky voalohan’i Henoka sy ny lahatsoratra hafa atao hoe nosoratan’i Henoka (ny 2 Henoka sy ny 3 Henoka) ary ny Bokin’ny Olona goavana io fizarànan’ny Bokin’i Mosesy io. Mahakasika fitantaran-javatra sy lohahevitra ary anaran'olona izany fitovizana izany. Heverin’ny Olo-masin’ny Andro Farany ho mirakitra ampahan’ny “zava-miafina sy ny fampianarana ary ny fahitan’i Henoka” ny ampahany natokana ho an’i Henoka ao amin’ny Bokin’i Mosesy, na dia tsy hita ao ny Bokin’i Henoka manontolo.

Jereo koa: