Fiteny latina: Fahasamihafan'ny versiona

Navigation interactive dans l’historique

Contenu supprimé Contenu ajouté

Intégrés

Endrik'io pejy io tamin'ny 11 Mey 2013 à 12:41

fiteny latina lingua latina
Isan'ny mpiteny	tsy misy intsony: ny tney latina ankehitriny malaza dia ny fiteny italianina, espaniola, frantsay ary portogey
Faritany	Vatikana, Eoropa Atsimo ary Andrefana
Sata	teny ofisialy ao Vatikana

Ny fiteny latina (amin'ny teny latina lingua latīna) dia fiteny taloha notenenin'ny mponina tao amin'ny faritr'i Latium, eo amin'ny misy an'i Roma ankehitriny. Io fiteny io dia avy amin'ny fiteny Indo-eoropeana voalohany tahaka ny ankabeazan'ny fiteny notenenina tao Eoropa. Ny fiteny latina dia avy ao amin'ny tanjona italianina. Na dia lazaina fa fiteny maty aza io fiteny io, ny fiteny rômana izay mbola ampiasaina ankehitriny (frantsay, espaniola, italiana, romainina) dia endrika nivoatra an'io fiteny io. Na dia fiteny maty aza izy io, betsaka ireo olona mahafehy azy, mianatra azy ary mampianatra azy erak'izao tontolo izao.

Mbola ampiasain'ny fiteny ankehitriny amin'ny famoronana voambolana vaovao ny fiteny latina, ary mbola ampiasaina amin'ny fanomezana anarana ny zava-miaina.

Nohon'ny herin'ny tafika romana tamin'ny andro fotoany ary nohon'ny fahefana omen'ny fifehezana teny latina, dia niparitaka eraky ny Mediteranea ny fiteny latina, izay nipoiran'ny fitenim-paritra nanome ny fiteny rômana ankehitriny.

Taorian'ny fanjavonan'ny Empira rômana tamin'ny taonjato fahadimy, dia nihavitsy hatrany ny isan'ireo olona nahay ny fiteny latina, ary noho izay havitsian'ny fampianarana dia feno teny avy amin'ny fiteny jermanika ary rômana tamin'izany fotoana ny fiteny latina nampiasaina tamin'ny Taona Afovoany.

Nanomboka tamin'ny taonjato faha-15 ary hatramin'ny taonjato faha-18 dia nesorin'ireo mpanoratra latina eoropeanina ireo teny avy amin'ny teny jermanika ary ireo teny avy amin'ny fiteny rômana. Nandritry ny taonjato telo dia nampiasaina ho teny iraisam-pirenena, teny iofanana ary teny ampiasain'ny siansa ny fiteny latina.

Fihalatra

Ny fiteny latina dia fiteny voasintona avy amin'ny teny indô-eoropeana, na dia misy tsy manaiky io hevitra io aza ny mpandrali-piteny.

Fiparitahana ara-toe-tany

Teny ofisialy ny Fiangonana Katolika ny fiteny latina. Fiteny frantsay ny tenin'ny diplômasia any vatikana, fa ny fiteny italiana ny tena apiasaina any amin'ny firenena vatikanina.

Teny voasintona

Ny teny romana (toy ny fiteny espaniola, ny teny Oïl sy ny fiteny frantsay, ny fiteny italiana, ny teny Oc, ny katalana, ny portogesy, ny romantsa ary ny romaina) dia voasintona avy amin'ny fiteny latina. Karazana sintezy ireo fiteny romana ireo ny interlingua, afaka azon'ny olona 900 tapitrisa (tontalin'ny mpiteny fiteny romana)avy hatrany io fiteny io.

Fanoratana

Ny romana ny namorona ny abidy latina ; ireo ny litera ampiasain'ny abidy latina.

A	B	C	D	E	F	G	H	I	K	L	M	N	O	P	Q(V)	R	S	T	V	X	Y	Z
a	b	c	d	e	f	g	h	i	k	l	m	n	o	p	q(u)	r	s	t	u	x	y	z
a	b	k	d	e	f	g	h	i na j	k	l	m	n	o	p	kʷ	r	s	t	u na w	[ks]	y	[zz]

@@ Andalana faha-4: / Andalana faha-4: @@
 |sata=teny ofisialy ao [[Vatikana]]
 |faritany={{Vatikana}}, [[Eoropa Atsimo]] ary [[Eoropa Andrefana|Andrefana]]
+}}Ny '''fiteny latina''' (amin'ny teny latina ''lingua latīna) dia fiteny taloha notenenin'ny mponina tao amin'ny faritr'i Latium, eo amin'ny misy an'i Roma ankehitriny. Io fiteny io dia avy amin'ny fiteny Indo-eoropeana voalohany tahaka ny ankabeazan'ny fiteny notenenina tao Eoropa. Ny fiteny latina dia avy ao amin'ny tanjona italianina. Na dia lazaina fa fiteny maty aza io fiteny io, ny fiteny rômana izay mbola ampiasaina ankehitriny (frantsay, espaniola, italiana, romainina) dia endrika nivoatra an'io fiteny io. Na dia fiteny maty aza izy io, betsaka ireo olona mahafehy azy, mianatra azy ary mampianatra azy erak'izao tontolo izao.
-}}
+Mbola ampiasain'ny fiteny ankehitriny amin'ny famoronana voambolana vaovao ny fiteny latina, ary mbola ampiasaina amin'ny fanomezana anarana ny zava-miaina.
-Ny '''fiteny latina''' dia teny fleksionaly voasintona avy amin'ny [[fiteny indrô-eoropeana]], renitenin'ny [[fiteny rômana]]. Na dia efa tsy teny vernakiolary intsony aza izy, mbola ampiasaina an-tsoratra amina sokajy hafa izy (indrindra amin'ny fiangonana katôlika).
-Teny fleksionaly, manana cas fito sy karazana telo izy. Mampiasa abidy manana [[litera]] efatra ambin'ny roapolo izy, enina ny zanapeo azy valo amin'ny folo ny renifeo. Ny lexique, voasintona avy amin'ny teny indô-eoropeana, dia mihindrana teny maro avy amin'ny fiteny grika.
+Nohon'ny herin'ny tafika romana tamin'ny andro fotoany ary nohon'ny fahefana omen'ny fifehezana teny latina, dia niparitaka eraky ny Mediteranea ny fiteny latina, izay nipoiran'ny fitenim-paritra nanome ny fiteny rômana ankehitriny.
-Teny nampiasain'ny romana tamin'ny taonjato faha folo talohan'ny Jesoa Kristy, bestaka ny importance ny teny latina tamin'ny fivelaran'ny [[firenena]] romana tamin'ny taonjato faha roa AJK. Tenim-pirenena ny [[Empira]], ilay teny dia niparitaka eraky ny eoropa, any afrika avaratra ary ny azia kely.
+Taorian'ny fanjavonan'ny Empira rômana tamin'ny taonjato fahadimy, dia nihavitsy hatrany ny isan'ireo olona nahay ny fiteny latina, ary noho izay havitsian'ny fampianarana dia feno teny avy amin'ny fiteny jermanika ary rômana tamin'izany fotoana ny fiteny latina nampiasaina tamin'ny Taona Afovoany.
-Tamin'ny Empira Andrefana nanjavona tamin'ny taonjato faha dimy, naka ny toe-tsaina ny Romana sy niteny ny fitenin'ny romana ny mpanani-bohitra mba ho ara-dalàna. Tsy teny vernakiolary intsony ny eny latina. Tamin'ny Taona Ampivoany, teny ny tao ofisialy ny teny latina, fa mbola miasa amin'ny taranja maro izy : ny [[filôzôfia]], ny diplômasia ary ny [[siansa]] ; sady amin'izany koa betsaka ny teny voasintona avy amin'ny fiteny latina (ny anglisy sy ny gôthika ohatra). Nisy fanovana natao tamin'ny 800 sy tamin'ny taonjato faha 11 mba tsy ho voasinton'ny teny vernakiolary izy.
+Nanomboka tamin'ny taonjato faha-15 ary hatramin'ny taonjato faha-18 dia nesorin'ireo mpanoratra latina eoropeanina ireo teny avy amin'ny teny jermanika ary ireo teny avy amin'ny fiteny rômana. Nandritry ny taonjato telo dia nampiasaina ho teny iraisam-pirenena, teny iofanana ary teny ampiasain'ny siansa ny fiteny latina.
-Tamin'ny Renaissance, ny asa ara-tsiansa sy ara-pilôzôfia ny teny latina dia nihanidina, toy ny asa diplômatikany ([[Edity ny Villers-Cotterêts]], 1539). Tamin'ny [[taonjato faha 19]], mbola fiteny rarahina ny fiteny latina amin'ny fianarana any eoropa andrefana (ora fianarana, fanoratana ny thèse) fa tsy ampiasain'ny mpamisavisa sy ny mpanora-dahatsoratra antika intsony izy. Tamin'ny taonjato faha roapolo, tenin'ny kolontsaina ny teny latina, ny Fiangonana ihany no mampiasa ny teny latina, anisan'ny tenim-pirenena efatr'i Vatikana izy, any misy kardinaly sy teolojista tena miteny azy. Misy olona vitsivitsy mbola miteny latina tsara, io ny « latina velona ».
 == Fihalatra ==