Mouvement National pour l'Indépendance de Madagascar

Fihetsiketsehana nasionaly ho amin’ny fahaleovantena teto Madagasikara (Mouvement National pour l’Indépendance à Madagascar – MNIM)

Ny MNIM dia anarana entina manondro ireo fikambanana, hetsika ary fihetsiketsehana maro nataon’ny Malagasy ho amin’ny fitakiana sy fahazoana ny fahaleovantena avy amin’ny fanjanahan-tany frantsay, indrindra tamin’ny taona 1940 hatramin’ny 1960.

Tontolo ara-tantara nisy izany:

Rehefa voafehin’ny Frantsay i Madagasikara tamin’ny 1896, dia nisy hatrany ny fanoherana, na dia nokendrena ho raràna sy noterena aza ireo fanoherana ireo.

Tamin’ny ady lehibe faharoa (1939–1945), nanantena ny Malagasy fa hanome fahaleovantena ny Frantsay noho ny fandraisana anjaran'ny Malagasy tao amin’ny tafika.

Kanefa tsy izany no nitranga, ka nitombo ny fahatezeran’ny Malagasy sy ny fangatahana fahaleovantena.

Ny nahaterahan'ny MNIM:

Tamin’ny taona 1946, dia natsangan’i Dr. Joseph Ravoahangy, Joseph Raseta, ary Jacques Rabemananjara ny antoko MDRM (Mouvement Démocratique de la Rénovation Malgache).

Ny MDRM no foibe lehibe indrindra amin’ny hetsika ho amin’ny fahaleovantena, ary lasa nitarika ny MNIM.

Teo koa anefa ny antoko PADESM, izay notohanan’ny Frantsay ary nanohitra ny MDRM, noho ny tahotra fa hiverina amin’ny fitondran’Andriana (Merina) indray ny firenena.

Hetsika sy zava-nitranga lehibe:

Tamin’ny 29 Martsa 1947, nipoaka ny fikomiana lehibe manerana an’i Madagasikara, indrindra tany amin’ny faritra atsinanana sy atsimo.

Ireo mpikomy dia nitaky fahaleovantena amin’ny fomba feno, saingy novalian’ny Frantsay tamin’ny herisetra izany.

Voaheloka sy nogadraina ireo mpitarika ny MDRM. Nisy mihitsy aza maty an-tranomaizina sy natao sesitany.

Fiafaran’ny MNIM sy fidirana amin’ny fahaleovantena:

Na dia resy sy notoriana aza ny MDRM, dia tsy maty ny fanirian’ny Malagasy hahaleo tena.

Tamin’ny 26 jona 1960, dia nahazo fahaleovantena ara-dalàna i Madagasikara, taorian’ny fifanarahana natao tamin’ny Frantsa.I Philibert Tsiranana, mpitarika ny antoko PSD (Parti Social Démocrate), no lasa filoha voalohan’i Madagasikara nahaleo tena.

Ny Mouvement National pour l'Indépendance de Madagascar na Madagasikara Otronin' ny Malagasy, izay hafohezina amin' ny hoe MONIMA dia antoko pôlitika malagasy natsangan' i Monja Jaona tamin' ny Jolay 1958, iray amin' ireo mpanentana ny tolom-bahoaka malagasy tamin' ny taona 1947 sady nasiônalista tsy nanaiky lembenana. Ny fandaharan' asany dia ny famongorana ny fanjanahan-tany, ny fanoherana ny imperialisma miaraka amin' ny fironana maôista tamin' ny taona 1960. I Monja Roindefo, zanak' i Monja Jaona ihany, no filohany ankehitriny ary i Gabriel Rabearimanana no sekretera jeneraly.

Tamin' ny 1 Avrily 1971, ny MONIMA dia nitarika fikomiana teo amin' ny tantsaha izay niteraka krizy pôlitika goavana teto Madagasikara. Nanana anjara toerana lehibe tamin' izany fahasahiranana izany ny MONIMA izay nitarika ny fianjeran' ny filoha Philibert Tsiranana tamin' ny taona 19721. Iray amin' ireo mpitarika azy, Charles Ravoajanahary, no natao sesitany tany Nosy Lava tamin' ny 1971 izay tsy niverina ny taona manaraka taorian' ny nionganan' i Tsiranana.

Nandritra ny kôngresy tamin' ny Novambra 1976 dia nanalavitra ny fitondrana ny MONIMA, nitaky ny hampiharana ny safidim-bahoaka sôsialista amin' ny alalan' ny fanadiovana ny fitantanan-draharaha sy ny fandaminana marina ny "Manda tehezan' ny Revolisiona", araka ny voafaritry ny lalàm-panorenana.

Tamin' ny taona 2007 dia nanangana fiaraha-miasa tamin' ny antoko Tambatra notarihin' i Pety Rakotoniaina sy ny antoko Manaovasoa ny MONIMA tamin' ny anaran' ny hoe TMM. Nanomboka tamin' ity fifidianana tamin' ny taona 2007 ity anefa dia tsy misy solontena ao amin' ny Antenimieram-pirenena eto Madagasikara intsony ny MONIMA. Tamin' ny taona 2013 dia nanomana ny fifidianana ny MONIMA. Ny volana Jolay 2013 no nankalazaina ny faha-55 taonany.

Jiny

“Jiny” dia anaran’ny fikambanana miafina iray izay niseho teto Madagasikara tamin’ny andron’ny fanjanahantany, indrindra manodidina ny taona 1946–1947, teo anatrehan’ny fitakiana fahaleovantena.

Inona marina izany “Jiny” izany (amin'ny tantara)?

Fikambanana miafina

Ny "Jiny" dia fokon’olona na vondron’olona miafina (société secrète), izay miaro sy manampy amin’ny tolona ho amin’ny fahaleovantena.

Nampifandray olona sy tanàna maro tamin’ny fomba mitokozihitra (clandestin).

Voarohirohy tamin’ny fikomiana 29 Martsa 1947 ho anisan’ny mpikarakara sy mpampiely hafatra.

Tanjona sy asa nataony

Fanentanana ny vahoaka handray anjara amin’ny tolona.

Fampitàna hafatra miafina sy fanomanana hetsika.

Fifandraisana amin’ny MDRM na vondrona nasionalista sasany (na dia tsy ofisialy aza izany).

Iza moa i Monja Jaona?

Izy dia iray amin’ireo olo-manga lehibe indrindra teo amin’ny tantara politika sy tolom-panafahana teto Madagasikara. Ireto ambany ireto ny mombamomba azy amin’ny fomba mazava sy fohy:

Mombamomba an’i Monja Jaona

Anarana feno: Monja Jaona

Daty nahaterahana: 1910

Toerana nahaterahany: Amboasary Atsimo, Faritanin’i Toliara

Daty nahafatesana: 1994

Asa sy anjara toerany:

Mpampianatra, mpikambana tao amin’ny Fiangonana Protestanta (FJKM)

Mpanao politika tena nidera ny fiandrianam-pirenena

Mpitarika fanoherana ny fanjanahantany sy ny fitondrana mpiray petsapetsa amin’ny Frantsa

Natsangany tamin'ny 1958 ny antoko MONIMA (Mouvement Nationaliste pour l'Indépendance de Madagascar)

Zava-dehibe nataony sy tantara niaviany

Mpanorina ny antoko MONIMA

Nitaky fahaleovantena marina sy fanesorana ny vokatry ny fanjanahantany.

Niady hanohitra ny fitondran’i Tsiranana izay heveriny ho "mpanome tsodrano ny Frantsay".

Fitarihana hetsi-bahoaka

1971: Fikomiana tany atsimo (Tolagnaro sy ny manodidina) nitarika famoretana nataon’ny fitondrana.

1972: Mpitarika anisan’ny nahatonga ny hetsika goavana nitarika fialàn’i Tsiranana tamin’ny fitondrana.

Fanoherana ny fanjanahantany

Nitsikera hatrany ny "fahaleovantena sandoka" nomena an’i Madagasikara tamin’ny 1960.

Niady ho an’ny Malagasy tena mahaleotena ara-toekarena, ara-kolontsaina ary ara-politika.

Toetra mampiavaka azy

Tena feno fahasahiana sy manam-pinoana amin’ny foto-kevitra.

Malaza amin’ny teny hoe:

"Tsy maintsy miala ny vahiny sy ny mpamadika!"

Navadik’adalana tamin’ny fanjakana tamin’ny fotoana maro, ary nogadraina in-droa (1971 sy 1976), nefa niverina foana amin’ny tolona.

Bibliographie – MNIM:

_Rasolofomanana, P. (1990). L’insurrection malgache de 1947. Paris : L’Harmattan.

Famakafakana feno momba ny fikomiana sy ny antony nitarika izany.

_ Deschamps, H. (1960). Histoire de Madagascar. Paris : Berger-Levrault.

Boky manazava amin’ny fomba feno ny tantaran’i Madagasikara hatramin’ny fanjanahantany ka hatramin’ny fahaleovantena.

_ Rabemananjara, J. (1970). Les dieux malgaches. Paris : Présence Africaine.

Fanazavana ara-tsaina sy ara-politika avy amin'ny iray amin'ireo mpitarika ny MDRM.

_Rajaonah, F. (1984). La décolonisation de Madagascar. Paris : Karthala.

Fanadihadiana lalina momba ny dingana nitarika tamin'ny fahaleovantena.

.Bibliographie momban'i Monja Jaona

Monja Jaona. (1972). Les Tribulations de Madagascar. Paris : Maspero.

Boky nosoratany manazava ny tolona nentiny.

. Andriamanjato, R. (1976). Témoignage sur Madagascar : 1947–1975. Paris : L’Harmattan.

. Rajaonah, F. (1984). La décolonisation de Madagascar. Paris : Karthala.

. Raison-Jourde, F. (1991). Bible et pouvoir à Madagascar. Paris : Karthala.

. Wikipedia – Monja Jaona (https://mg.wikipedia.org/wiki/Monja_Jaona)

Bibliographie iraisan'ny MNIM sy ny MONIMA

Razanamparany, L. (1995). L’évolution politique de Madagascar de 1947 à 1975. Antananarivo : Ambozontany.

Mampitaha ny antoko MDRM, MONIMA, PSD, sns.

Loharano an-tserasera:

Persée (www.persee.fr) – Lahatsoratra siantifika manazava ny tantara.

Gallica (https://gallica.bnf.fr) – Boky sy gazety tranainy azo vakiana.

Archives nationales de Madagascar – Raha mila taratasy ofisialy sy antontan-kevitra.

Jereo ko

• Pôlitika eto Madagasikara