Kolontsaina ao amin' ny Repoblika Demôkratikan' i Kôngô
Ny kolontsaina ao amin' ny Repoblika Demôkratikan' i Kôngô, izay ahitana mponina miisa any amin' ny 86 000 000, dia ahafaha-mitaratra ny fahasamihafan' ireo foko anjatony maro ao amin' io firenana io sy ny fomba amam-panaony. Nanomboka tamin' ny fiafaran' ny taonjato faha-19 dia niova ny fomba fianan' ny mponina vokatry ny fanjanahan-tany, ny tolona ho an' ny fahaleovan-tena, ny Ady Lehibe voalohany sy faharoa. Na dia izany aza dia voatahiry amin' ny ankapobeny ny kolontsaina nentim-paharazana ao Kôngô.
Ny vahoaka[hanova | hanova ny fango]
Mponina voalohany[hanova | hanova ny fango]
Efa nisy olona ny faritra misy ny Repoblika Demôkratikan’ i Kôngô tamin' ny 200 000 taona tal. J.K. Ny lemaka midadasika kôngôley tamin’ izany fotoana izany dia rakotry ny ala tsy nisy nanimba. Tany amin’ ny taonarivo faharoa dia nisy mpamboly banto, avy any amin' ny faritra eo anelanelan' ny tapany atsinanan' i Nizeria sy ny Grassfields any Kamerona, hatramin' ny 2600 tal. J.K., niditra tao amin’ io faritra io ka niorim-ponenana amin’ ny morontsiraka sy teny amin’ ny lembalemba atsinanana sy atsimo, ka teny izy ireo no nanangana fiarahamonina tarihin’ ny lehibem-poko.
Vahoaka ankehitriny[hanova | hanova ny fango]
Ankehitriny ny Repoblika Demôkratikan’ i Kôngô dia ahitana vondrom-poko fito sy zana-poko mihoatra ny telonjato. Ny vondrona lehibe indrindra dia ny vondrona banto: ny Kôngô (Kongo), ny Bateke (Bateke), ny Loba (Luba), ny Londa (Lunda) ary ny Koba (Kuba). Ao avaratra no ahitana ny Nilôtika sy ny Pigmea (izay monina any amin’ ny faritra be ala).
Ny fivavahana[hanova | hanova ny fango]
Ny kristianisma[hanova | hanova ny fango]
Ny ankamaroan’ ny mponina ao amin’ ny Repoblika Demôkratikan’ i Kôngô dia Kristiana ka ny 50 % amin' izany dia Katôlika ary ny 20 % Prôtestanta. Ny fivavahana manafangaro singa avy amin’ ny kristianisma sy ny fivavahan-drazana afrikana, dia arahin'ny 13,5 %n'ny mponina, ka saika izy rehetra (13 % ankehitriny) ireo dia manaraka ny kimbangisma, fa ny hafa manaraka ny jamaa sy ny Kitawala. Ny fivavahana kristiana hafa dia arahin'ny 1 %n' ny mponina (Olomasin' ny Andro Farany, sns).
Ny fivavahana silamo[hanova | hanova ny fango]
Vitsy anisa ny Mizolmana, izay laharana faharoa aorian' ny Kristiana, raha ny isan' ny mpino no heverina. Tsy fantatra marina ny isan' izy ireo: ny Pew Research Center dia manambara fa 1,5 %n' ny mponina ao amin' ny Repoblika Demôkratikan’ i Kôngô izany, nefa ny World Factbook an' ny Central Intelligence Agency (CIA) anyEtazonia dia milaza fa 10 % izany. Ny 50 %n' izy ireo dia Sonita fa ny 10 % kosa Siita ary ny 15 % dia Ahmady.
Ny fivavahana hafa[hanova | hanova ny fango]
Ny 11,5 %n' ny Kôngoley dia manaraka ny fivavahan-drazana afrikana, izay mivavaka amin' ny Razana sy mino ny herin' ny fanahy eny amin' ny natiora ary mamonjy ombiasa sy ny sahala amin' izany hafa. Ahitana olona vitsy manaraka ny jodaisma sy ny hindoisma ary ny bahaisma ka an-tanàn-dehibe misy raharaham-barotra ahitana azy ireo.
Ny fiteny[hanova | hanova ny fango]
Fiteny eorôpeana[hanova | hanova ny fango]
Ny teny frantsay no teny ôfisialin’ ny Repoblika Demôkratikan’ i Kôngô. Ny Repoblika Demôkratikan’ i Kôngô no firenena miteny frantsay misy mponina betsaka indrindra maneran-tany, ary tamin'ny taona 2016 dia Kôngôley miisa 37 000 000 any ho any (47 %n' ny mponina) no mahay mamaky teny sy manoratra amin' ny teny frantsay.
Ny fiteny anglisy kosa dia ampianarina eny amin' ny anjerimanontolo mba hahafaha-misokatra amin' ny tontolo sy hahafaha-manaraka ny fandrosoana sy ny fikarohana.
Fiteny afrikana[hanova | hanova ny fango]
Misy fiteny tompon-tany miisa 220 ny ao amin’ io firenena ka ny ankamaroan’ ireo dia fiteny banto, nefa ny efatra no natao fitenim-pirenena ifaneraseran’ ny mponina, dia ny fiteny soahily, ny fiteny lingala, ny fiteny kikôngô ary ny fiteny tsiloba. Ny fiteny soahily dia tenenin’ny 35 %n’ ny mponina ao amin’ ny Repoblika Demôkratikan’ i Kôngô ao ao amin’ ireo ivontoerana lehibe sy ao amin’ ny faritra atsinanana (Katanga, Nord-Kivu, Sud-Kivu, ary ny faritra atsimo atsianan’ ny faritany Orientale). Ny fiteny lingala dia tenenin’ ny 30 %n’ ny mponina, ao Kinshasa sy ao amin’ ny faritanin’ i Bandundu, ao amin’ ny faritanin’ i Équateur ary ao amin’ ny faritany Orientale. Ny fiteny kikôngô izay tenenin’ ny 15 %n’ ny mponina, ao Bas-Congo. Ny fiteny tsiloba izay ampiasain’ ny 15 %n’ ny mponina, ao amin’ ny faritany roa ao Kasaï.
Ny fampianarana[hanova | hanova ny fango]
Tamin’ ny taona 2005 dia nahatratra 89,8 %n’ ny mponina no mahay mamaky teny sy manoratra. Zaza telo amin’ ny efatra (75 %) no tafiditra an-tsekoly tamin’ ny taona 1980. Na dia izany aza, ny fifanolanana ara-pôlitika tamin’ ny taona 1990 dia niteraka fihenanan’ ny fankanesan’ ny zaza ny an-tsekoly tamin’ ny faritra maro, noho izany dia nidina ambanin’ ny 40 % isan’ ny zaza 12 hatramin’ ny 17 taona mianatra. Na dia ambany dia ambany aza ny tahan' ny fidirana an-tsekoly any amin’ ny ambaratonga fahatelo dia ahitana oniversite telo ny Repoblika Demôkratikan' i Kôngô izay miorina ao Kinshasa sy Lubumbashi ary Kisangani.