Forces républicaines de sécurité
Ny Forces républicaines de sécurité na FRS dia vondrona paramilitera malagasy tao amin' ny Repoblika Voalohany. Noforonin' ny minisitry ny atitany André Resampa tamin' ny taona 1966 izy ireo ary nandray anjara tamin' ny famoretana ny hetsi-bahoaka malagasy. Nahazo aingam-panahy avy amin' ny Compagnies républicaines de sécurité françaises ny FRS izay nikendry ny hanohitra ny herin' ny tafika ary noheverina ho milisy manokan' i Resampa. Nofoanana izy ireo tamin' ny taona 1972 rehefa tonga teo amin' ny fitondrana ny jeneraly Gabriel Ramanantsoa[1].
Fiforonany
[hanova | hanova ny fango]Tamin' ny 22 Desambra 1965 no niforona tamin' ny fomba ôfisialy ny Forces républicaines de sécurité (FRS)[2], saingy tamin’ ny taona 1966 no tena nananganana azy ireo[3]. Azo heverina ho mitovitovy amin' ny Compagnies républicaines de sécurité françaises ny FRS[4], saingy ny tanjon' ny famoronana azy dia ny hampifandanja azy amin' ny fahefan' ny tafika[5], ary ny FRS dia heverina ho milisy manokan' ny minisitry ny Atitany André Resampa[3].
Fandaminana
[hanova | hanova ny fango]Mpampiogana israeliana no nandray anjara amin' ny fampiofanana ny FRS[2][6], ary tao koa ny Alemana Tandrefana[7]. Tsy mitovy amin’ ny Tafika Malagasy izay tsy manana afa-tsy basy apoaka miverimberina ny FRS fa manana basy mandeha hoazy sy basy poleta manao tifitra variraraka[8].
Manodidina ny 2 000 eo ho eo ny isany[3]. Tsy toy ny Tafika izay anjakan' ny Merina ny FRS izay nandraisana Tanindrana betsaka, indrindra ny avy any Morondava, izay niavian' i André Resampa[9]. Rehefa nesorina amin' ny toerany i André Resampa tamin' ny Febroary 1971 ary niala teo amin' ny fitondrana ny FRS, dia lasa teo ambany fahefan' ny filoha Philibert Tsiranana[10]. Ny FRS avy eo no lasa mpiambina ny filoham-pirenena[3].
Famoretana nandritra ny hetsi-bahoaka tamin' ny taona 1972
[hanova | hanova ny fango]Nanomboka tamin' ny volana Marsa 1971, dia ny niatrika hetsi-panoheran' ny mpianatra ny governemanta malagasy. Tamin' ny 12 May 1972, mpianatra sy mpanohana 380 no nosamborin' ny manam-pahefana malagasy[11]. Ny ampitson' io, ilay fihetsiketsehana goavana tao Antananarivo, izay namondrona tanora dimy arivo, dia nivadika ho fikomiana tamin' ny fitondrana. Ny sampan-draharahan' ny filaminana, izay nahitana mpikambana FRS am-polony vitsivitsy, dia sahiran-tsaina tanteraka tamin' ny zava-nitranga ary niafara tamin' ny fitifirana ny vahoaka[12][13][4]. Nitombo avo roa heny ny korontana. Ny isan' ny maty tamin' ny 13 Mey dia 26 (arala ny vaovao ôfisialy), izay nahitana mpitandro filaminana 7, ary 200 mahery no naratra[14].
Manoloana izany herisetra izany dia tsy niasa ny ankamaroan' ny mpiasam-panjakana sy mpiasan' ny orinasa maro tao Antananarivo, izay vao mainka nanala baraka ny fitondrana[15]. Tamin' ny 15 May dia manodidina ny iray hetsy ny mpanao fihetsiketsehana nizotra nankany amin' ny lapan' ny filoham-pirenena, nitaky ny hamotsorana ireo izay natao sesitany[15]. Nanamarika io andro io ny fihazana ny FRS, ka nahafatesana dimy tamin' izy ireo ary mpanao fihetsiketsehana dimy koa. Ny zandarimaria, izay antsoina hanatevin-daharana, dia mandà tsy hiditra amin' ny famoretana raha toa ka nanjavozavo ny anjara asan' ny tafika. Farany dia nanapa-kevitra ny governemanta hanaisotra tanteraka ny FRS ary hanolo azy ireo amin' ny vondrona miaramila[16][15].
Ny Groupe mobile de police
[hanova | hanova ny fango]Tamin' ny faran' ny taona 1972 no natsoina hiverina tao Antananarivo ny mpikambana tao amin' ny FRS teo aloha mba hananganana ny Groupe mobile de police (GMP)[7]. Na izany aza, ity vondrona ity dia tsy tena voalamina tsara[3].
Tamin' ny 31 Desambra 1974 dia nanandrana fanonganam-panjakana ny kolonely Bréchard Rajaonarison[16]. Taorian' ny telo herinandro niafenana dia nialokaloka tao amin' ny tobin' ny GMP izy[3][17]. Nanomboka nikomy ny GMP, izay nahitana lehilahy 300 ka hatramin' ny 800, ny ankamaroany dia Tanindrana, ary nitondra fitaovam-piadiana mahery vaika[1][17]. Tamin' ny 11 Febroary 1975, ny kôlônely Richard Ratsimandrava, izay nahazo fahefana feno avy amin' ny filoha enina andro talohan' izay, dia novonoin' ny GMP dimy lahy tao an-tanàna (roa maty tamin' ny fifampitifirana)[16]. Nasain' ny jeneraly Gilles Andriamahazo nohodidinina ny tobin' ny GMP ao Antanimora, izay nitolo-batana tao anatin' ny 48 ora. Namboarina ny Tafika Malagasy dia nalamina tamin' ny fahatongavan' ny Repoblika Demokratika Malagasy ary noravana tanteraka ny GMP[3].
Jereo koa
[hanova | hanova ny fango]Boky
[hanova | hanova ny fango]- André Saura, Philibert Tsiranana, Premier président de la République de Madagascar : À l’ombre de de Gaulle, t. I, Éditions L'Harmattan, 2006 (ISBN 2296013309).
- André Saura, Philibert Tsiranana, Premier président de la République de Madagascar : Le crépuscule du pouvoir, t. II, Éditions L'Harmattan, 2006 (ISBN 2296013317).
- Françoise Raison-Jourde et Gérard Roy, Paysans, intellectuels et populisme à Madagascar, Karthala, coll. « Hommes et sociétés », 2010, 508 p. (ISSN 0290-6600).
Loharano sy fanamarihana
[hanova | hanova ny fango]- ↑ 1,0 et 1,1 "Le groupe mobile de police est en rébellion ouverte depuis plusieurs semaines", www.lemonde.fr (13 février 1975)
- ↑ 2,0 et 2,1 André Saura, Philibert Tsiranana, Premier président de la République de Madagascar : À l’ombre de de Gaulle, t.I, p. 342.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 et 3,6 Philip Allen et Maureen Covell, "Forces républicaines de sécurité (FRS)", Historical Dictionary of Madagascar, The Scarecrow Press, coll. « Historical dictionaries of Africa » (no 98), 2005, 2e éd. (1re éd. 1995) (ISBN 0-8108-4636-5), p. 112-113
- ↑ 4,0 et 4,1 Françoise Raison-Jourde et Gérard Roy, Paysans, intellectuels et populisme à Madagascar, 2010, p. 292.
- ↑ Louis Molet, "Quarante ans d'histoire de Madagascar", Outre-Mers. Revue d'histoire, vol. 75, no 278, 1988, pp. 89–101
- ↑ Césaire Rabenoro, Les relations extérieures de Madagascar: de 1960 à 1972, Institut d'histoire des pays d'outre-mer, Université de Provence, 1986, pp. 111-112 & 206
- ↑ 7,0 et 7,1 "Le groupe mobile de police est en rébellion ouverte depuis plusieurs semaines", Le Monde, 13 février 1975
- ↑ Françoise Raison-Jourde et Gérard Roy, Paysans, intellectuels et populisme à Madagascar, 2010, p. 225.
- ↑ Pascal Chaigneau, Rivalités politiques et socialisme à Madagascar, Paris, Centre des hautes études sur l'Afrique et l'Asie modernes, 1986), p. 50
- ↑ "L'ex-vice-président du gouvernement de Tananarive est aux mains de la police Crise de régime à Madagascar I. - RESTER MAITRE DU JEU", Le Monde, 3 juin 1971
- ↑ André Saura, Philibert Tsiranana, Premier président de la République de Madagascar : À l’ombre de de Gaulle, t.I, p. 147.
- ↑ André Saura, Philibert Tsiranana, Premier président de la République de Madagascar : Le crépuscule du pouvoir, t.II, p. 194.
- ↑ Erick Andrianirina Rabemananoro, "Le drame des « investissements irréversibles" à Madagascar: Quand la comédie se mue en tragédie", Afrique contemporaine, vol. 251, no 3, 2014, p. 51–68
- ↑ André Saura, Philibert Tsiranana, Premier président de la République de Madagascar : Le crépuscule du pouvoir, 2006, t.II, p. 195.
- ↑ 15,0 15,1 et 15,2 André Saura, Philibert Tsiranana, Premier président de la République de Madagascar : Le crépuscule du pouvoir, 2006, t.II, p. 197.
- ↑ 16,0 16,1 et 16,2 "L'assassinat qui bouleversa le destin de Madagascar", Le Monde, 11 février 1985
- ↑ 17,0 et 17,1 Françoise Raison-Jourde et Gérard Roy, Paysans, intellectuels et populisme à Madagascar, 2010, p. 377.